Спорттағы жаттығу және жарыс іс-әрекетінің психологиялық ерекшеліктері қ.І. Адамбеков

Абай атындағы ҚазҰПУ-дың Хабаршысы, «Бастауыш мектеп және дене мәдениеті» сериясы, № 2 (33), 2012 ж. 
 
105 
Реальная 
 
Реальная 
Реальная 
Поэзия 
Реальности 
 
Реальности 
Реальности 
Игровая 
 
Игровая 
Игровая 
 
 
 
 
Драма 
 
 
 
Комикс 
 
Новейшая  детская  литература,  являясь  частью  всеобщей  литературы,  переживает  все  те  же  про-
цессы, связанные с утратой мировоззренческой основы модерна и эпохи Просвещения с ее верой в 
могущество рацио (разума).  
Конфликт  конца  XX  века  и  начала  XXI  века  находит  отражение  в  литературе  в  виде  смешения 
романтического и реалистического понимания действительности. В центре находится романтический 
тип освоения мира с его несогласием с окружающим, выражающемся либо в бегстве от действитель-
ности  (постмодерн),  либо  в  конструировании  собственной  реальности  (романтизм).  Первый  подход 
реализуется в детских произведениях в виде фэнтези, женской, пиратской, готической прозы, комик-
сах, игровой поэзии; второй – в виде литературной сказки. Реалистический взгляд маргинализирует-
ся, так как разработанные им темы развития ребенка (Я – познание своей сути в действии и общении, 
самопознание; Я и мы – восприятие и общение ребенка с теми, кого он видит себе подобными; Я и 
они – социализация и познание мира на основе законов взрослых) для его социализации становятся 
неактуальными. Наиболее востребованной становится тема «Альтер-Я» с ее рефлексией, неустойчи-
востью, невозможностью понять мир взрослых и свое место в нем. 
 
ШАҒЫН ЖИНАҚТЫ БАСТАУЫШ МЕКТЕПТЕГІ ИННОВАЦИЯЛЫҚ ІС-ӘРЕКЕТКЕ 
БОЛАШАҚ МАМАНДАРДЫ ДАЙЫНДАУ 
 
Ж.Қ. Астамбаева – Абай атындағы ҚазҰПУнің аға оқытушысы 
 
Маман дайындау сапасы әрдайым ӛзекті мәселе болып табылады, «Қазақстан дағдарыстан кейінгі 
дҥниеде:  Болашаққа  интеллектуалдық  секіріс»  атты  2009  жылдың  қазан  айында  жасаған  баяндама-
сында Қазақстан Республикасы Елбасы қазіргі заманғы білім берудің перспективалық міндеті етіліп, 
«сындарлы  ойлай  білетін  және  ақпараттар  ағымында  бағдар  ала  білуге  қабілетті  адамдар  даярлау» 
қажет екендігін атап ӛткен еді /1/. 
Бҧл  мәселе  Қазақстан  Республикасындағы  кез  келген  білім  беру  ошағына,  оның  ішінде  шағын 
жинақты мектептерге де қатысты екендігі белгілі.   
Қазіргі таңда мҧндай мектептердегі проблемалар ӛте кӛп, солардың кейбіріне тоқталсақ: 
1.
 
Аталмыш мектептерге мамандардың жетіспеушілігі (кӛпшілік жағдайда ӛзге мамандық иелері 
(олардың кӛпшілігі сол жердің тумасы болғандықтан ғана) бастауышта жҧмыс жасайды, ондай мек-
тептерге жас мамандардың барғысы келмейді); 
2.
 
Мектептерде мҧғалімдердің санының аздығына (1-2 адам) орай, олардың кәсіби деңгейін кӛте-
руге мҥмкіндігінің аздығы; 
3.
 
Әдістемелік кӛмекші қҧралдардың жетіспеушілігі; 
4.
 
Кейбір ауылдардың орталықтан ӛте шалғайда орналасқандығынан, қыс мезгілінде мҧндай мек-
тептермен байланыс мҥлдем болмай қалады. Осы кезде олардың білім беру жҥйесінде болып жатқан 
ӛзгерістерден хабарсыз болып қалуы мҥмкін. 
5.
 
Мҧндай мектептердің жабдықталуы да ӛте тӛмен, компьютер жоқ, интерактивті тақтаны мҥл-
дем кӛрмеген, ҧялы телефон ҧстамайды, байланыс жоқ. 
6.
 
Қаржының  да  аз  бӛлінетіндігіне  орай,  әдістемелік  қҧралдармен  қамтамасыз  ету  жеткіліксіз. 
Мҧғалімдердің мҧндай қҧралдарды ӛз бетімен сатып алуына мҥмкіндіктері жоқ.  
7.
 
Мҧндай мектеп мҧғалімдерінің тәжірибесі де ӛз деңгейінде таратылмай келеді. Ӛйткені, бірін-
шіден, мҧндай мектеп мҧғалімдеріне мақала жазуға, оны теруге (мҥмкіндік те жоқ), басып шығаруға 
уақыттары  аз  болса,  екіншіден,  ғылыми  жҧмыспен  айналысатын  мҥмкіндік  те  жоқ,  әдебиеттер  аз, 
интернет мҥлдем жоқ.  
8.
 
Мектеп  оқушыларын  да  ғылыми  жҧмысқа  тарту,  олимпиада,  спартакиадаларға  қатыстыру 
жҧмыстары да артта қалуда.  
Осындай мәселелерге қарамастан, ШЖМ жҥйесінің ӛзгеру динамикасы шағын жинақты бастауыш 

Вестник КазНПУ им. Абая, серия «Начальная школа и физическая культура», № 2 (33), 2012 г. 
 
106 
және негізгі мектептердің қысқарып, орта мектептердің кӛбейіп келе жатқанын байқатады. Соңғы 15 
жылдың ішінде  ШЖМ  екі есе кӛбейді.  «Қазақстан  Республикасында  білім  беруді дамытудың  2011-
2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасында»: Қазақстандық білім беру жҥйесінің ерекше-
лігі  –  мектептердің  жалпы  санының  56,5%-ын  қҧрайтын  (2005  жылы  –  52%)  ШЖМ  болуы.  Оның 
ішінде, ауылдық жерлерде – 68,6%. Іс жҥзінде әрбір тӛртінші мҧғалім ШЖМ-да жҧмыс істеп, әрбір 
алтыншы қазақстандық оқушы ШЖМ-да оқитыны» атап кӛрсетілген /2/. 
Қазіргі жаһандану заманында ӛркениетті елдердің білім беру саласындағы алдыңғы қатарлы озық 
педагогикалық идеяларын және олардың тәжірибесіндегі оқытудың инновациялық технологияларын 
қолданбау мҥмкін емес. Ӛйткені, ортақ білім жетістігін тҥзуге және ықпалдаса жҧмыс жасауға талпы-
ну ӛмір талабынан, қоғам дамуының жаңа сатысының талаптарынан туындап отыр. Ендеше, педаго-
гика ғылымы мен тәжірибесінде белгілі әр алуан оқыту технологиялары ішінен тиімділігін таңдап алу 
немесе қандай да бір оның тҥріне тән әдіс-тәсілдер жиынтығын қолдану мҥмкіндігін анықтауға тура 
келеді. Мҧның барлығы болашақ ҧстазды осындай іс-әрекетке дайындау қажеттігін аңғартады.  
Қазіргі заманғы қоғамның болашағы – ӛскелең ҧрпақтың тәрбиесі мен білім алуы мҧғалімнің қан-
дай болуына байланысты. Сондықтан білім берудің қазіргі жайы мҧғалімнен әлдеқайда жоғары дең-
гейдегі кәсіби іс-әрекетті талап етеді. Ол ӛз кезегінде жоғары мектептегі оқу пәндерін оқыту мәселе-
сіне ерекше кӛңіл бӛлу керектігін кӛздейді. Оның ҥстіне соңғы жылдары жоғары оқу орындарында 
кредиттік оқыту жҥйесіне кӛшумен байланысты маман дайындау мәселесі тәжірибеге ендіріле баста-
ды. Осыған орай, қазіргі заман талаптарына сай бакалавриат деңгейінде мҧғалімді кәсіби дайындау 
мазмҧнын қҧру қажеттігі туындайды.  
Білім  беру  жҥйесінде  кӛрініс  табатын  инновациялық  ҥдерістер  ӛзіндік  механизм  ролін  атқарады. 
Осының  әсерінен  оқытудың  мақсаттары,  мазмҧны,  әдістері  мен  технологиялары  сияқты  жекелеген 
қҧраушылары, соның ішінде, алдымен мҧғалімнің ӛзі де ӛзгеріске ҧшырайды. Қазіргі таңда қазақстан-
дық мектептегі білім берудегі инновациялық қозғалыстың ӛзіндік ерекшелігін оқып ҥйренбеген, білім 
беру  жҥйесіндегі  инновациялық  іс-әрекеттің  мән-мағынасын  тҥсінбеген,  инновациялық  білім  беру 
технологияларын игермеген мҧғалім педагогикалық сауатты, қҧзыретті маман болып есептелмейді.  
Инновациялық іс-әрекет қалыптастыру проблемасына мҧғалімдердің кәсіби іс-әрекетіне дайындығы 
жайлы зерттеулер мазмҧны жағынан жақын, олар тҥрлі ғылыми әдебиеттерде кең тҥрде кӛрініс тапқан 
(Гребенюк  Т.Б.,  Дурай-Новаков  К.М.,  Лазарев  В.С.,  Щербаков  А.И.,  Кузьмин  Н.В.,  Марков  А.К., 
Гоноболин Ф.Н.).  
Қазақстан Республикасы жағдайында мҧғалімдер дайындаудың әр тҥрлі мәселелері (Ш.Әлжанов, 
Қ.Бержанов, М.Нҧғманов, К.Кҧнантаева, Б.И. Қҧдайқҧлов, Т.С. Сабиров, А.П. Сейтешев, А.И. Сембаев, 
А.И.  Ситдыков,  Г.К.  Нҧрғалиева,  Г.А.  Уманов,  Г.Т. Хайруллин,  Н.Д. Хмель  және  т.б.);  жоғары  оқу 
орнына дейінгі, жоғары оқу орны жағдайында және оны бітіргеннен кейінгі кезеңдердегі мҧғалімнің 
жеке тҧлғасының қалыптасуы (Б.В. Друзина, Н.К. Закирьянов, Л.Н. Маркина, Г.А. Критинина және 
т.б.);  арнайы  орта  оқу  орындарындағы  студенттердің  кәсіби  дайындығы  (А.Ж.  Абдукаликова,       
Л.И. Лапочкина, Р.Р.Масырова және т.б.) жан-жақты талқыланған, сондай-ақ нақты кезеңдерде зерт-
теліп, ӛзіндік шешімін тапқан. 
Жоғары оқу орнына арналған ресми-қҧқықтық, ресми-нормативтік қҧжаттардан, арнайы бағдарла-
малар  мен  тҧжырымдамалардан,  ғылыми-зерттеу  жҧмыстары  нәтижелерінен,  кредиттік  технология-
ларға  кӛшуден,  инновациялық  оқыту  технологияларының  жасалуы,  қолданылуы  және  таралуынан, 
Қазақстан Республикасы жалпыға міндетті мемлекеттік білім стандарттарынан, типтік оқу жоспарла-
рынан,  педагогикалық  кадрларды  дайындаудың  қазіргі  кездегі  ҥдерістен  туындайтын  алғышарт  – 
бҥгінгі  кҥннің  талаптары  тҧрғысынан  мҧғалімдер  дайындаудың  жаңа  концепциясы  жасалуы  тиіс. 
Болашақ бастауыш сыныптар мҧғалімдері жоғары оқу орны қабырғасында педагогикалық, психоло-
гиялық дайындықтан ғана ӛтіп қоймай, бастауыш мектепте оқытылатын барлық пәндердің теориясы 
мен  технологиясынан  қажетті  білім,  білік және  дағдылардың, қҧзіреттіліктердің  белгілі  бір  кӛлемін 
игеруі  тиіс.  Біздің  ойымызша,  болашақ  маман  дайындаудың  концепциясы  мыналарды  қамтуы  тиіс: 
әдіснамалық, психологиялық, педагогикалық, пәндік-теориялық, пәндік-әдістемелік. 
 
 
 
 
 

Абай атындағы ҚазҰПУ-дың Хабаршысы, «Бастауыш мектеп және дене мәдениеті» сериясы, № 2 (33), 2012 ж. 
 
107 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Әдіснамалық дайындық философиялық категорияларға, диалектика заңдарына, адам-тҧлға, таным, 
қоғам сияқты мәселелерді игертумен, дҥниені, қоғамдық ӛмірдің қҧбылыстарын танумен байланысты 
болады. 
Психологиялық  дайындық  болашақ  мамандарды  «жалпы  психология»,  «жас  ерекшелік  психоло-
гиясы» курстарынан адам, жеке тҧлға, оның қалыптасуы мен даму заңдылықтары, таным процестері, 
жас  кезеңдерге  бӛліну  мен  мектеп  жасындағы,  әсіресе  кіші  мектеп  жасындағы  балалардың  ӛзіндік 
ерекшеліктерін,  олардың  әр  кезеңдегі  даму  ерекшеліктерін  білу,  соған  сәйкес  тҥрлі  іс-әрекеттер 
ҧйымдастыра алуы барысында жҥзеге асады.  
Педагогикалық  дайындық  жоғары  оқу  орнын  бітіруші  тҥлектердің  бойында  болуға  тиісті  білім, 
білік, дағдылар мен қҧзіреттіліктердің қалыптасуын жҥзеге асыратын негізін дайындық екені белгілі. 
Математиканы оқыту әдістемесі – «математиканы оқытудың заңдылықтарын зерттейтін педагогика-
ның бір бӛлімі немесе тармағы». Болашақ мамандар математиканы оқыту барысында «дидактикалық 
принциптерді, оқыту мен тәрбиелеу барысын қҧрудың әр тҥрлі тәсілдерінде кӛрініс табатын заңды-
лықтарды» білуі тиіс /3/. 
Пәндік-теориялық дайындық болашақ бастауыш сыныптар мҧғалімдері математикалық пәндердің 
жоғары оқу орнында оқытылатын пән ретіндегі әдіснамасын, пәні мен нысанын, мақсаты мен міндет-
терін, зерттеу әдістерін біліп қана қоймай, математиканың бастауыш мектептегі оқу пәні ретінде бас-
тауыш  математика  курсын  қҧрайтын  аса  маңызды  ҧғымдар  мен  оларды  оқытудың  амал-тәсілдерін 
игеруді кӛздейді.  
Пәндік-әдістемелік дайындық болашақ бастауыш сыныптар мҧғалімінің жеке тҧлға ретінде қалып-
тасуына бірден-бір септігін тигізетін негізгі дайындықтар жҥйесін қҧрайды. Мҧнда болашақ маман-
дар кәсіби іс-ірекетіне қажетті оқу-тәрбие ҥдерісі, оны ҧйымдастыру, оқу-тәрбие ҥдерісін ҧйымдасты-
рудың негізгі формасы ретінде әлі кҥнге ӛзектілігін жоймаған сабақ, математика сабағының ерекше-
лігі және оны оқытудың мақсаты мен міндеттерін, әдіс-тәсілдерін, кӛрнекілігін анықтау, кезеңдерін 
анықтай алу және соған сәйкес ӛзінің және алдыңдағы «белгілі бір қажетті біліктер мен дағдылардың 
иесі, оқу әрекетінің субъектісі, әртҥрлі мәдениеттер мен ӛз кӛзқарасы тҧрғысынан диалогқа тҥсетін 
автор және жас ерекшелігіне сәйкес ӛз жасын қалыптастыруға кҥш жҧмсап, еңбектенетін баланың» –
әрекетін ҧйымдастыра, басқара алатын қҧзіретті тҧлға ретінде қалыптасады.  
Болашақ бастауыш сыныптар мҧғалімдерін инновациялық іс-әрекетке дайындау оларды жаңалық-
ты  қабылдау,  тҥсіну,  қабылдау  және  қолдану  мен  онымен  байланысты  әрекеттерді  басқару  жайлы 
білімі  мен білігі және  дағдыларының  болуын  қажет  етеді.  Болашақ  маман алдымен  «инновациялық 
іс-әрекет»  ҧғымының  мазмҧнын  тҥсінуі  тиіс.  Қазіргі  заман  бастауыш  мектептерінде  болып  жатқан 
жаңалықтар,  олардың  мазмҧны,  заман  талабына  сай  екендігі,  оқу-тәрбие  ҥдерісін  ҧйымдастыруда 
қолданылатын педагогикалық технологиялар, олардың мазмҧны жайлы білімі болғаны дҧрыс. Соны-
мен  бірге,  инновациялық  іс-әрекеттің  дәстҥрлі  әрекеттен  айырмашылығы,  яғни  аталмыш  ҧғымның 
мәнді белгілері жайлы білімі болуы да талап етіледі.  
 
 
әдіснамалық дайындық 
психологиялық дайындық  
педагогикалық дайындық 
пәндік-теориялық дайындық 
пәндік-әдістемелік дайындық 

Вестник КазНПУ им. Абая, серия «Начальная школа и физическая культура», № 2 (33), 2012 г. 
 
108 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Біздің  міндетіміздің  педагог-кадрларды  жаңалыққа  жақын  болуға,  жаңа  мен  «ескіні»  ҥндестікте 
шығармашылықпен  пайдалануға,  жаңадан,  новациядан  қорықпай,  қазіргі  заман  талаптарына  сай  ӛз 
кәсіби  іс-әрекетінде  қолдана  алуға,  бір  сӛзбен  айтқанда,  инновациялық  іс-әрекетке,  инновациялық 
технологияларды тиімді пайдалануға дайындау болып табылатындығын баса айту еді..  
 
1.
 
Назарбаев  Н.Ә.  Қазақстан  дағдарыстан  кейінгі  дүниеде:  Болашаққа  интеллектуалдық  секіріс.  –  Ана 
тілі. №41 (982), 15-21 қазан, 2009. 
2.  Қазақстан  Республикасында  білім  беруді  дамытудың  2011-2020  жылдарға  арналған  мемлекеттік  бағ-
дарламасы. – Астана: Ақорда, 2010. 
3. Типтік бағдарлама. Бакалавриат. – Алматы, 2007. 
 
Резюме 
В  статье  рассматриваются  проблемы  подготовки  будущих  специалистов  к  инновационной  деятельности  в 
малокомплектных школах РК. 
 
САЛАУАТТЫ ӚМІР САЛТЫН САҚТАНАЙЫҚ! 
 
С.Т. Кокенов – Сауықтандыру дене мәдениеті кафедрасының аға оқытушысы  
 
Тӛреқожа Ханқожаҧлы ӛзінің шығармашылық еңбектерінің бірінде: 
«Жігітке дәулет те кӛп, байлық та кӛп, 
Қызығы дүниенің есен-саулық» – дейді 
Не дегенмен, орынды айтылған сӛз. Байлығың да, барың да тек, деніңнің саулығы емес пе? Әрине 
адам баласы ҥшін денсаулықтан артық бағалы зат жоқ. 
Жиырмаға  енді  толған  дархан  даламыздың,  айбынды  еліміздің  болашағы  жалынды жастар  екені 
баршаға мәлім болса, ал жастардың ӛз елін дамыған мемлекеттің қатарынан кӛрінуге атсалысу ҥшін, 
әрине,  ең  бастысы  –  білім  және  денсаулық  керек.  Қазіргі  мемлекетіміздің  жастарға  қойып  отырған 
талаптарының бірі де сол – сапалы білім алып, салауатты ӛмір салтын сақтау болып табылады [1]. 
Білім  
Білік пен дағды 
-
 
Ҧғымның мазмҧны; 
-
 
Ҧғымның мәнді белгілері; 
-
 
Тҧжырымдамалық негізі; 
-
 
Мақсаттылығы. 
-
 
Әр  тҥрлі  инновациялық  іс-әрекетті  сыни  тҧр-
ғыдан талдау алу; 
-
 
Дәстҥрлі  іс-әрекет  пен  инновациялық  іс-әре-
кетті ҥйлестіре алу; 
-
 
Оқушылардың жас ерекшеліктерін ескеру; 
-
 
Оқушылардың  психологиялық  дара  ерекше-
ліктерін ескеру; 
-
 
Қазіргі  мектептің  мҥмкіндігіне  сәйкестігін 
анықтау; 
-
 
Салыстыру барысында оңтайлысын іріктеп алу.  
Инновациялық іс-әрекетті қолданудың әдіс-тәсілдері 
Инновациялық іс-әрекетті басқару 
Инновациялық іс-әрекет 

Абай атындағы ҚазҰПУ-дың Хабаршысы, «Бастауыш мектеп және дене мәдениеті» сериясы, № 2 (33), 2012 ж. 
 
109 
«Ауру  –  сырқаудан  сау  дене  дҧрыс  рухтың  жемісі  болып  табылады»  –  деген  орыстың  атақты 
ғалымы  И.П.  Павлов.  Ал  осы  дҧрыс  рухтың  жемісіне  айналдыру  ҥшін  ауру-сырқаудан  сау  денені 
қалай  қалыптастырамыз?  –  деген  сҧрақ  кӛкейіңді  тесіп  ӛтеді.  Бҧл  сҧрақтың  жауабы  барлығына  да 
аян, яғни денеміздің дҧрыс рухтың жемісіне айналуына әкеп соқтыратын, сауықтандыратын, салауат-
тандыратын ӛмір жаршысы – спорт дер едім. 
Салауатылыққа тәрбиелеу ҧстаздар қауымына қойылған міндет болса, қазіргі жастардың біршама-
сы  осы  міндеттерді  орындап,  саулықтың  байлық  негізі  екенін  естен  мҥлде  шығармайды.  Мәселен, 
Абай атындағы Қазақ ҧлттық педегогикалық университеті студенттерінің спортты сҥюіндегі қҧлшы-
ныстарын байқауға болады. Ал осы білім ордасының «Сауықтандыру және дене мәдениеті» кафедра-
сының жастардың қҧлшыныстарына серпін беріп, салауаттылыққа тәрбиелеу ісінде атқарып жатқан 
іс-әрекеттері  жетіп-артылады.  Әрине,  әр  студенттің,  әр  адам  баласының  салауатты,  ауру-сырқауды 
сезбей ӛмір сҥруіне біз ӛз кӛмегімізді беріп, сол жолда аянбай еңбек етеміз. Жалынды жастырдың сау 
жҥздерін  кӛру  біздер  ҥшін  ҥлкен  бақыт  десем  қателеспеймін.  Себебі  жастар  мықты  болған  сайын 
мемлекетіміз де нығайып, дамыған ҥстіне дами тҥспек. 
Кафедра  ҧжымы  ең  алдымен  қазіргі  заманында  жастарымыздың  тҥзу  жолдан  адасып,  шылым 
шегіп, ішімдік ішіп, нашақорлыққа әуестеніп жаман жолға тҥсіп кетпей, денсаулығын ойлап, салауат-
тылықты сақтауы, салауатты ӛмірге бейімделу жолында тер тӛгіп жҥргенін кӛріп қуанамыз, және біз-
дің ҧжым жоғарыда аталған жаман әдеттерге бет бҧруынан жастарымызды қорғап қалуға іс-әрекет-
терді ҧйымдастырып жҥргізіп жатыр.  
Мәселен, кафедра оқытушылар арнайы сабақтармен қоса тҥрлі спорттық ойын тҥрлерімен шҧғыл-
дандырып, қосымша сабақ тҥрлері, жаттығу жҧмыстарын, кӛптеген сайыстарды ӛткізе отырып жас-
тарды ӛздеріне баурап алып, спортпен шҧғылданып, салауатылыққа негіздейді. 
Биылғы жаңа оқу жылы бастала салысымен-ақ студенттер ӛздерінің сабақтарына атсалысып, тҥрлі 
спорт тҥрлерінен ҧйымдастырылған жарыстарға қатысуға ӛз ҧсыныстарын білдірді. 
Атап  айтсақ,  қыркҥйек  айынан  бері  тҥрлі  спорт  тҥрлерінен  сайыстар  ӛткізілді.  Спорттың  футбол, 
волейбол, баскетбол сияқты тағыда басқа ойын тҥрлерінен факультет аралық сайыстар ӛткізіліп, сту-
денттер қарқынды жҧмыс атқарды. Осы сайыстарда жҥлделі орын алғандар оқу орнының арнайы дип-
ломдары мен бағалы сыйлықтарға ие болды. Сонымен қоса қараша айында «Студенттік қҧрылыс және 
жастар  еңбек  жасақтары»  қоғамдық  бірлестігінің  Тәуелсіздігіміздің  20  жылдық  мерей  тойына  байла-
нысты волейболдан ӛткен қыздар арасындағы қалалық оқу орындары арасындағы тартыста біздің Абай 
атындағы  Қазақ  ҧлттық  университетінің  факультетаралық  студенттер  арасынан  қҧрылған  қыздар  1-
орынға ие болып, арнайы диплом мен сыйлыққа иелік етті. Және біз бҧны мақтанышпен айтамыз. 
Сондай-ақ Тәуелсіздігіміздің 20 жылдығына арнап «Спартак» стадионында 11-қараша кҥні жастар 
арасында ҧлттық спортымыздың бір тҥрі – тоғызқҧмалақтан сайыс ҧйымдастырдық. Бҧл тартысқа да 
біздің  жастарымыз  қарқынды  атсалысты.  Және  алдағы  уақытта  стол  тениссінен  факультет  аралық 
сайыс ҧйымдастырылады деп жоспарлануда. Жалпы алғанда жастардың қарқындылығы ӛте керемет. 
«Ауырып  ем  іздегенше,  ауырмайтын  жол  ізде»  –  деген  қазақта  бір  сӛз  бар.  Негізінен  біздің  оқу 
ордамызда алғаш рет Абай атындағы Қазақ ҧлттық университетінде әлемде кең тараған және қарқын-
ды дамыған спорттың «черлидинг» атты бір тҥрі енгізілді. Әрине, бҧл біздің қара шаңырағымыздағы 
қуанышпен айтатын басты жаңалық болып табылады. Яғни ауырмайтын жол іздеуде алдыңнан табы-
латын салауаттылықтың жаршысының бірі осы спорт тҥрі деп білеміз. Бҧл спорт тҥрі биылғы жаңа 
оқу жылынан бастап енгізіліп, студенттердің сҥйікті спорт тҥрлеріне (әсіресе қыздарда) айналып бара 
жатыр десем артық емес шығар. Ал осы спорт тҥрінің жай-жапсарын айта кетсек: 
Черлидинг – бҧл кӛптеген қимылдарға – би, гимнастика, акробатика, аэробика элементтеріне толы 
спорттың жаңа тҥрі [2]. 
Черлидинг – XIX ғасырда Америкада пайда болған. Ӛздерінің командаларын футбол матчтарында 
қарқынды қорғаған бозбалалар ойлап тапқан. Алғашында балалар керілген плакаттармен тҧрып алып, 
айқай-шу  кӛтеріп,  кӛпшіліктің  назарын  ӛздеріне  аударған.  Кейінірек  бҧл  додаға  қыздар  қосылды, 
сӛйтіп біртіндеп  жанкҥйерлердің ӛжеттік рухын кӛтеру ҥшін ойын алаңдарында қолдау кӛрсететін 
жеке топтар қҧрылды. 
Черлидинг – бҥгінгі кҥні негізгі екі бағыты бар «cheer» (акробатикалық) и «dance» (билейтін) дер-
бес, тәуелсіз спорттың тҥрі. 
Қазақстанда черлидинг алғаш рет 50-ге жуық командалар қатысқан дербес чемпионаттар мен фес-
тивальдардың деңгейіне жетті. Соңғы ҥш жылда черлидингтің кӛптеген білім мекемелерінде белсенді 

Вестник КазНПУ им. Абая, серия «Начальная школа и физическая культура», № 2 (33), 2012 г. 
 
110 
тҥрде дамуына қарағанда, спорттың бҧл тҥріне деген қызығушылық ӛте жоғары.  
Черлидинг – бҥгінгі кҥні әлемде ең кең тараған және қарқынды дамыған спорттың тҥрі болғандық-
тан,  спорттың  бҧл  тҥріне  студенттерді  кӛбірек  тарту  басты  міндет.  Себебі,  би  мен  акробатика  эле-
менттері ҥйлесім тапқан ӛте әдемі шоуда студенттер топ болып жҧмыс істеуге, бос уақыттарын пай-
далы әрі қызықты ӛткізуге дағдыланады, сондай-ақ бой жетіп келе жатқан қыздардың дене бітімінің 
әдемі  болып  қалыптасуына  тигізер  пайдасы  зор.  Черлидинг  сияқты  әдемі  кӛрініске  бай  жаңа  спорт 
тҥрін  дамыту  арқылы  жастар  арасында  салауатты  ӛмір  салтын  қалыптастыру  мен  оны  насихаттау 
қажеттігі туралы Елбасының алға қойған халық денсаулығын жақсартуға арналған маңызды міндет-
терінің бірін жҥзеге асыру болып табылады [2]. 
Черлидинг  ойнының  жеке  ерекшеліктеріне  қатысты  мәнерлеп  ӛлең  айтудан  басқа:  секіру,  би, 
шапалақтау, гимнастикалық және акробатикалық жаттығулар, таяныштар мен пирамида сияқты ойын 
тҥрлері бар. Черлидингтің пайда болуы мен дамуы ХІХ ғасырдың аяғында АҚШ университеттерінде 
бастау алған американдық футболмен тікелей байланысты. Ресейде алғашқы черлидерлік топтар 1990 
жылдардың  аяғында  пайда  болса,  Қазақстандық  Черлидинг  Федерациясы  ӛзінің  іс  қимылын  2007 
жылдың сәуірінде бастады. 
Ал осы спорт тҥрін жақсы кӛруді біздің студенттеріміз одан әрі жалғастыру ҥшін біздің тарапы-
мыздан ең алғаш осы спрт тҥрңнен тҥрлі іс-шаралар, сайыстар ҧйымдастырса онда жастар арасында 
салауатты ӛмір салтын қалыптастыру, спорт пен дене тәрбиесін барынша дамыту жоғарғы деңгейге 
жетеді деп сенемін. 
Және  де  осы  басқада  спорт  тҥрлерімен  жастарымызды  қамтып  солардың  денінің  саулығына  біз 
бар кҥшімізді саламыз. Сондай-ақ сайыстардың ӛту шарасы әліде алда демекпін. Сондықтан жастар-
ға, бҥкіл адамзат баласына салауатты ӛмір салтын сақтанайық! Себебі салауаттылық біздің ӛміріміз-
дің айнасы. Және де спорпен шҧғылданып, ауырмайтын жол іздейік демекпін. 
 
1.
 
ФК және спорт. – Алматы, 1998. 
2.
 
www.cherlidinq.ru. 
3.
 
Сауықтандыру дене мәдениеті кафедрасының тәжірибиесінен. 
 

жүктеу/скачать 2,37 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: