3. Қайта өркендеу дәуіріндегі зайырлы саяси ойлар
Қайта өрлеу дәуірінің кернекті өкілі буржуазиялық саяси ғылымның негізін салушы Никколо Макиавелли (1469—1527) болды. Оның атақты шығармалары "Патша", "Тит Ливийдің бірінші онкүндігі женінде ойлар", "Флоренцияның тарихы".
Макиавелли діни көзқарасқа қарсы болды. Шындықтың белгісі сенім емес, тәжірибе деп білді. Ол мемлекет деген атауды ғылымға, әдебиетке бірінші боп кіргізді. Мемлекетті билік жүргізуші мен оған бағыныштылардың қарым-катынасы деп ұқты. Ол республикалық мемлекетті, еркіндікті, тендікті қала-ды. Мемлекет ерікті болса ғана қуатты, абыройлы бола алады. Патша ракымсыз, сараң, опасыз, қаһар болмай, қайырымды, адал, қамкоршыл, мырза болуға тырысуы керек. Бірақ елдің бірлігі мен қол астындағы адамдардың берілгендігіне келгенде, Макиавелли әділдік пен адамгершілік емес, алға қойған саяси мақсат тұрғысынан карады. Ол мақсатқа жету үшін амал, айла-ның қай түрін болса да қолдануға кеңес берді. Мемлекеттің басын косып, жаңарту үшін сезге түсінбейтін кертартпалармен күресте жауыздық пен күшті пайдалануға болады. Қаталдық өзіңе бағыныштылардың пайдасы үшін бірақ рет қолданылуыкерек. Бірақ Макиавеллидің бұл ескертпесі коп жағдайда еске алынбай, "мақсат әдіс, тәсілді ақтайды" деген қағида кейін макиавеллизм деген атпен тарап кетті. Қайбір жауыз патшалар Макиавелли де каталдықты қолдаған деп, өздерінің кара ниеттерін ақтағылары келеді.
Достарыңызбен бөлісу: |
