Физикалық химия саласындағы зерттеулер

123 
 
уақытша  адсорбцияланған,  гетероатомды  байланыс,  уақытша  құрылым, 
температура  градиентімен  байланысқан  және  «тригерр»  текті  құрылым 
реттелгенде олефин мен сутектің шығуын 18% дейін  жоғарылатты. Жүйеде 
су болғанда катализатор бетінде кеңістікті реттелген адсорбциялық құрылым 
түзіледі,  ол  жүйеде  тепе-теңсіздікке  қол  жеткіздіртеді  және  1  текті 
диссипативті  құрылым  (біртекті  адсорбцияланған  диссипативті  құрылым) 
түзіледі.  Бұл  Ме/  -Аl
2
O
3 
и  Ме/Кл  сериялы  зерттелген  катализатордың 
барлығында дегидридтелу жағдайында байқалады. 
 
 
6.4-сурет. Жылауықтың тіршілік циклі 
 
Синергетика  –  материя  мен  оның  қозғалысының  өздiгiнен  ұйымдасу 
теориясы,  бұл  теория  арқылы  сызықтық  емес  ашық  жүйелердің  әмбебап 
заңдылығы  анықталған.  Энтропия  ұғымы  ашық  жүйелер  теориясының  аса 
маңызды  сипаттамасы  болып  табылады  және  1)  статистикалық  сипаттау 
кезінде  анықталмағандық  өлшемі,  2)  ашық  жүйелердің  тепе-тең  емес  жай-
күйлерінің  салыстырмалы  реттелгендік  өлшемі,  3)  эволюция  теориясында 
әркелкілік  өлшемі  қызметін  атқарады.  Ашық  жүйелердің  мысалы  ретінде 
турбулентті  қозғалысты  зерттеу  негізінде  жүйелердің  өздігінен  ұйымдасуы 
әртүрлі  иерархиялық  деңгейлердің  әмбебап  өздігінен  ұқсастыру  қасиеті 
болып 
табылатындығын 
көрсетті, 
осының 
салдарынан 
олардың 
сипаттамаларының  ауқымды  инварианттылығы  ақпараттың  үздіксіз 
мәндерін  жүзеге  асыруға  мүмкіндік  береді.  Өздігінен  ұқсастыру  критерийі 
ретінде  қозғалыссыз  нүктелеріндегі  ықтималдық  функциясына  P(I)  және 
ақпараттық энтропияға S (I) тән мән қабылданған: 
 
Р(I1) = e-I = I1 I1 = 0,567  
 
 
 
 
 
 
(1) 
S(I2) = (I2 + 1) e-I = I2 I2 = 0,806  
 
 
 
 
 
(2) 
 
I  <<  1  болғанда  I1  =  0,567  болуы  керек,  ал  I  <  1  болғанда  жүйенің 
динамикалық  өлшемінің  «алтын  қимасы»  критерийі  қызметін  атқаратын 
Фибоничи I3 санына арналған теңдеу шығады: 

124 
 
I32 - I3 – 1 = 0 I3 = 0,618  
 
 
 
 
 
 
(3) 
 
I1,  I2  сандары  ақпараттық  және  энтропиялық  күрделі  жүйені 
сипаттаудың  шеткі  жағдайына  сәйкес  келетін  Фибоничи  санының 
аналогтары болып табылады. 
Синергетика  идеясының  [79]  негізінде  оның  күрделі  қасиеттерін 
қарапайым 
қасиеттері 
арқылы 
түсіндіретін 
гидродинамикалық 
турбуленттілік  физикалық  теориясы  жасалды.  Қарапайым  қасиет  ретінде 
квазиекіөлшемді құйын және олардың түзілімдері түрінде турбуленттіліктің 
құрылымдық  элементтері  қабылданды.  Турбуленттіліктің  құрылымдық 
элементтерінің  қабылданған  модельдері  айнымалылық,  стохастикалылық, 
құрылымдылық, 
өздігінен 
ұқсастылық, 
квазистационарлылық 
(виртуальдылық),  өздігінен  келісушілік  және  диссипативтілік  қасиеттеріне 
ие.  Бұл  тізімге  нақты  турбуленттіліктің  барлық  белгілі  негізгі  қасиеттері 
енеді. Фрактальды және ақпараттық сипаттамалар бұл қасиеттерді барынша 
толыққанды  сипаттайды.  Жеке  қасиеттер  ортақ  қасиеттердің  барлық 
элементтерінен тұрады. 
Өздігіне  ұйымдасудың  әмбебап  критерийі  болып  табылатын 
нормаланған  ақпараттық  энтропия  ашық  жүйелерде  өздігінен  ұқсастыру 
болғанда,  шекті  өздігінен  ұйымдасу  кезінде  0,806-ға  дейін  кемиді.  Бұл 
нәтиже 
сызықтық 
емес 
бейнелердің 
динамикалық 
хаосын 
гидродинамикалық турбуленттілік және турбуленттік жылуалмасу бойынша 
эксперименттік  талдау  арқылы  дәлелденді.  Ақпараттық-энтропиялық 
теорияны,  биологиялық  және  әлеуметтік  жүйелерді  қоса  алғанда,  ашық 
жүйелердің әртүрлі табиғатын сипаттауға қолдану мүмкіндігі көрсетілді. 
Тұрақты  температура  мен  қысым  кезінде  жүйенің  үлкен  көлеміне  осы 
компоненттің бір молын қосқан кезде Гиббс энергиясының өсуін білдіретін 
химиялық  потенциал  маңызды  термодинамикалық  шама  болып  табылады. 
Фазалық  өту  кезінде  химиялық  потенциал  қарқындылық  факторы  болып 
табылады,  яғни  компонент  потенциалы  жоғары  фазадан  потенциалы  аздау 
фазаға  ғана  өздігінен  өте  алады.  Льюисудің  пікірінше,  химиялық 
потенциалды  заттектің  өзі  орналасқан  кеңістіктен  шашырауға  ұмтылу 
өлшемі ретінде қарастыру қажет. 
Орнына  қайта  келмейтін  құбылыстар  энтропияны  ұлғайтуы  (жасауы) 
мүмкін, бірақ оны азайта (жоя) алмайды. 
Молекулалық-кинетикалық  теорияға  сәйкес  активация  энергиясы 
белсенді соғысулардың орташа энергиясы мен барлық соғысулардың орташа 
энергиясы  арасындағы  айырымға  тең.  Ауыспалы  жай-күй  теориясы 
бойынша  активация  энергиясы  шамамен  белсендірілген  кешеннің  орташа 
энергиясының бастапқы заттектер энергиясының орташа деңгейінен артуына 
тең. Активация энергиясы температураға байланысты болмайды. 
Сонымен,  химиялық  потенциал  ретінде  түсіндірілген  «Гиббстің 
орташаэлектронды 
функциясы» 
химиялық 
ынтықтылық 
мәнін, 
компоненттердің  реакция  өніміне  айналу  температурасын,  энтропия  ағыны 

125 
 
мен  өндірісін,  жылдамдық  константаларын,  энтропияның  өзгеру  уақытын 
анықтауға  және  микроәлем  термодинамикасының  негізгі  құрауыштарының 
химиялық  реакция  барысында  компоненттердің  айналу  дәрежесін  есептеп 
шығаруға мүмкіндік береді. 
Микроәлім аумағында өтетін үдерістер макраәлем үдерістерін теңбе-тең 
бейнелейді. Микроәлем құбылыстарын зерттеу макроәлем үдерістерін нақты 
түсінуге  алып  келеді.  Сондықтан  бұл  үдерістердің  мәнін  түсіну  үшін  екі 
жақтан  –  микро-  жіне  макроәлем  тұрғысынан  келу  қажет.  Микроәлем 
критерийі  болып  табылатын  «Гиббстің  орташаэлектронды  функциясы» 
негізінде 
силикаттар 
мен 
алюминаттардың 
макрожағдайларының 
орнықтылығына талдау жасалды. 
Сонымен, ұсынылған «Гиббстің орташаэлектронды функциясы» ұғымы 
гидратталған,  сондай-ақ  гидратталмаған  силикатты  қосылыстардың 
орнықтылығын дұрыс сипаттауға мүмкіндік береді. 
Гольдшмидттің кристаллохимия заңдары негізінде және алюминий мен 
оттектің  иондық  радиустерінің  қатынасының  шамасы  бойынша  (RAl:RO= 
0,43)  алюминий  тетраэдрлық  және  октаэдрлық  үйлесім  үшін  кеңістіктік 
жағдайлардың  арасындағы  шекарада  тұрады.  Сондықтан  алюминий 
тетраэдрлық AlO4 и октаэдрлық AlO
6
 топтар түзе алады. 
Сонымен  қатар,  андалузит  құрылымында  [(AlO)AlSiO
4
]  кездесетін 
дискретті  AlO
5
  топ  сипатты  құрылымдық  бірлік  болып  табылады. 
Тетраэдрлар  мен  октаэдрлардың  кристалл  күйде  бірігуінің  орнықтылығы 
негізінен  О/Al  арақатынасына  байланысты  болады.  2-ге  тең  О/Al 
алюминаттар барынша орнықты болып келеді. 
Шпинель  түріндегі  алюминаттар  Al
2
O
44
  2-ге  тең  О/Al  арақатынаста 
болады.  Олардың  құрылымын  әрбір  ион  О
2 
тетраэдрлық  үйлесімділікке  ие 
болатын октаэдрлық қаңқа AlO
2
 ретінде сипаттауға болады. Оттекті атомды 
октаэдрлық  қаңқадан  жасалған  металдың  үш  атомы  және  тетраэдрлық 
үйлесімділікке  ие  металдың  бір  атомы  қоршап  тұрады.  Шпинельдің 
кеңістіктік тобында тетраэдрлық үйлесімділікке ие 8 атом және  октаэдрлық 
үйлесімділікке  ие  16  атом  үшін  балама  позициялары  болады.  Сондықтан 
шпинельдердегі  тетраэдрлық  позицияда  металл  атомдары,  ал  октаэдрлық 
позицияда  алюминийдің  атомы  орналасады.  Мұндай  құрылым  химиялық 
формуламен  (КАlO
2
)n,  «Гиббстің  орташаэлектронды  функциясы»  (–22,69) 
кДж/(мольэл)  сипатталады.  Димер  және  тример  KAlO
2 
түзілімінің 
орнықтылығы  бірдей  болады.  Алюминат  құрамындағы  оттектің  артығы 
тетраэдрлық  тұрғыдан  үйлестірілген  алюминийдің  орнықсыз  болуына  алып 
келеді. 
Курнаков  әзірлеген  [80]  сингулярлы  триангуляциялау  (сингулярлы 
жұлдыздар  әдісі)  дегеніміз  бірінші  реттік  үшбұрышты  симплексті 
сингулярлы  қиюшылар  арқылы  екінші  реттік  үшбұрыштар  жүйесіне 
рационалды  бөлу  болып  табылады.  Сингулярлы  триангуляциялау 
реакцияның  бағытын  анықтауға,  жүйенің  кез  келген  бөлігіндегі  жекелеген 
фазалардың  табиғаты  мен  сипатын  айқындауға,  зерттелетін  жүйенің жалпы 

126 
 
сипаты  туралы  қорытынды  жасауға  мүмкіндік  береді.  Табиғи  немесе 
жасанды  жүйелерді  зерттеу  кезінде  триангуляциялау  жүйенің  оңтайлы 
құрамы, температурасы және химиялық өзара әрекеттесуі бойынша берілген 
талаптарға жауап беретін бөлігін таңдауға мүмкіндік береді. 
Триангуляциялау идеясы үлкен үшбұрышты  MgO -  Al
2
O
3
  -  H
2
O  екінші 
реттік  үшбұрыштарға,  фазалық  жекелеген  блоктарға  (6.5-сурет)  бөлуден 
тұрады. Жүйелерді зерттеу кезінде қойылатын басты міндеттердің бірі жүйе 
компоненттерінің  арасындағы  химиялық  өзара  әрекеттестікті  зерттеу, 
алмасу  және  кешен  түзу  үдерістерінің  теңдеуін  шығару,  химиялық  өзара 
әрекеттесетін  тұрақты  өнімдерді  анықтау  болып  табылады.  Әл-Фараби 
атындағы  ҚазҰУ  және  Қ.И. Сәтбаев  атындағы  ҚазҰТУ  ғалымдары 
гидратсыздандыру  және  поликонденсациялау,  алмасу,  конверсия,  гидраттау 
реакцияларында  жүйе  компоненттерінің  айналу  үдерістерінің  химизмін 
анықтау алгоритмдерін ұсынды. 
Гидратсыздандыру  және  поликонденсациялау,  алмасу  және  конверсия 
реакциялары 
Гидратсыздандыру және поликонденсациялау үдерістерінің өту химизмі 
ұсынылған төмендегі постулаттарға бағынады: 
1) жүйеден  суды  жою  су  полюсінен  шығатын  тұрақты  диагональдар 
бойынша ғана жүреді; 
2) егер гидратсыздандыруға ұшырайтын қосылыс су полюсімен тікелей 
байланысты болмаса, онда алдымен конверсия немесе оны осы компоненттің 
полюсімен байланысты қосылыстарға ыдырату реакциясы жүреді. 
Жүйенің  кез  келген  қосылысын  гидратсыздандыру  үдерістері  жүйені 
триангуляциялау негізінде сипатталуы мүмкін. 
Синтездеу қағидаттары 
Алмасу  және  конверсия  реакциялары  өнімдерінің  құрамын  анықтау 
ережесіне  сәйкес  жүйе  компоненттерін  синтездеудің  төмендегідей 
қағидаттары ұсынылады: 
1) алмасу  реакциясы  нәтижесінде  реакцияға  түсуге  қабілетті  бастапқы 
екі  компоненттің  өзара  әрекеттесуі  кезінде  тікелей  сызықта  жатқан, 
бастапқы 
компоненттердің 
полюстерін 
жалғайтын 
қосылыстарды 
синтездеуге болады; 
2) алмасу  реакциясы  нәтижесінде  реакцияға  түсуге  қабілетті  бастапқы 
үш  компоненттің  өзара  әрекеттесуі  кезінде  үшбұрышта  жатқан,  бастапқы 
компоненттердің полюстерімен түзілген қосылыстарды синтездеуге болады. 
Гидраттау  реакциясы.  Гидраттау  үдерістері  кезінде  гидролиз, 
кристалдану  реакциясы  жүреді,  полимерлі  тізбектің  өсуі,  кешенді 
қосылыстардың  түзілуі  орын  алады,  мұнда  олардың  бір  бөлігі  жасырын 
кристалл  (гель  түрінде)  күйінде  бөлінеді.  Түзілген  кристаллогидраттарда 
болатын  айтарлықтай  әртүрлілік  гидраттау  үдерісін  зерттеуді  барынша 
күрделендіреді. 
 

127 
 
 
 
6.5-сурет. Жүйені триангуляциялау MgO - Al
2
O
3
 - H
2
O 
 
Гидраттау  реакциясының  механизмдерін  жүйені  триангуляциялау 
негізінде анықтауға болады. 
Гидраттау 
үдерістері 
гидролиз 
реакцияларына, 
яғни 
жүйе 
компоненттерінің  қатты  фазада  сумен  тікелей  өзара  әрекеттесуіне 
негізделеді. 
Гидраттау үдерісінің өтуін екі жағдайда қарастыру қажет: 
- судың стехиометриялық көлемінде; 
- су артық болғанда. 
Судың  стехиометриялық  көлемінде  жүйе  компоненттерінің  өзара 
әрекеттестігі алмасу реакцияларының төмендегі ережесіне бағынады: 
Реакцияға  түсуге  қабілетті  бастапқы  екі  компоненттің  өзара 
әрекеттестігі кезінде түзілетін қосылыстардың құрамы осы компоненттердің 
полюсін  қосатын  тікелей  сызықта  орналасқан  фазалық  жекелеген 
блоктармен анықталады. 
Реакцияға түсуге қабілетті екінші заттек су болып табылады. 
Осыған  байланысты,  алюминатты,  силикатты,  фосфатты,  боратты, 
сульфатты,  ферраты,  манганатты,  арсенатты,  селенатты,  теллуратты, 
кобальтатты  жүйелерде  s-,  p-,  d-элементтер  және  күрделі  гетероатамды 
полимерлік 
қосылыстарда 
(алюмофосфатты, 
борофосфатты, 
боро-
силикатты,  алюмосиликатты,  алюмоборосиликатты,  сульфофосфатты, 
боросульфатты және т.б.) бөлшектердің қатты фазаға айналу заңдылығында 
термодинамикалық  жолмен  көп  құрамды  жүйелердің  триангуляциялық 
(дифференциясы)  байқалуы  мүмкін.  Жүйені  фазалық  бірлікті  блокқа  бөлу, 
фаза  тірегін  құрастыру  және  кристаллизация  көп  құрамды  жүйе 
бөлшектерінің  фазалық  ауысымы  бойынша  мәліметтер  алуға,  жаңа 

128 
 
қосылыстардың  болуын  болдау,  дегидратация,  гидратация,  алмасу, 
конверсияның ықтимал реакциялық сұлбаларын негіздеу, қақтығысусыз ұзақ 
кезеңдері деңгейінде кешен түзілуі мүмкін. 
Жоғарыда келтірілген постулат пен ережелер MgO - Al
2
O
3 
- H
2
O, Na
2
O-
Al
2
O
3
-H
2
O,  CaO-SiO
2
-H
2
O  жүйелерінің  зерттеулерінен  дәлелденген,  оларға 
Мg
3
Al
2
O
6
8H
2
O,  Мg
2
AlO
2
(ОН)
3
H
2
O  дегидратациясы  мен  поликонденсация 
механизмдері  келтірілген,  алмасу  мен  конверсия  реакциясы,  Na
5
AlO
4 
және 
Na
6
[Al
6
O
4
(OH)
16
]  және  Na
4
[Al
4
O
3
(OH)
10
]  натрий гидроалюминаты,  Сa
3
SiO
5 
и 
Сa
2
SiO
4
 гидратация реакциялары қарастырылды.  
 
Қорытындылар және ұсыныстар. 
Осыған  байланысты,  Қазақстанда  теориялық  физикалық  химия 
жетістіктері  негізінде  Табиғатты  терең  түсіну  алғышарттары  жүргізіліп, 
термодинамикалық  тәсілдер  дамытылып,  химиялық  реакциялық  өзара 
әрекеттесу  мен  қайта  өңдеу  механизмдерін  бекітудің  ережелері, 
постулаттары,  ұстанымдары  ұсынылды.  Бұл  үшін  Табиғат  үйлесімін  тануға 
қол  жеткізу  қажет.  Соңғы  жылдары  көптеген  зерттеушілер  Аристотельден 
кейінгі екінші ұстаз болған әл-Фарабидің зерттеулеріне көңіл бөле бастады. 
Ол  табиғат  мәні  үйлесімін  геометрия  арқылы  түсінді.  Әлемдік  құрылысты 
планетарлық,  жұлдызды  бөлшектен  тұратын  дүние  ретінде  қарастырды,  ол 
тік  үшбұрыш,  тік  төртбұрыш,  тік  бесбұрыш  формасына  ие  деп  ойлады.  Тік 
бұрышты бесбұрыш диагоналіне қатынасы 0,618 көлемін береді. Әл-Фараби 
осыны қасиетті қатынас деп атады, тек ХХ ғасырда ғалымдар осыны «алтын 
тоғысу»  деп  атай  бастады.  Оның  сонымен  бірге  қасиетті  бұрышы  бар,  ол 
38
о
10
’
-ға  тең.  Осы  бұрыштың  мәні  әлі  күнге  дейін  жұмбақ  болып  отыр. 
Қасиетті  қатынас  тек  қасиетті  бұрыштың  бірігуі  фуллерен,  графен,  тағы 
басқа  да  көптеген  наномерлік  бөлшектердің  түзілу  мәселелерін  шешу  кілті 
болатын еді.  
 
 
 

129 
 
7.  ҚАЗАҚСТАН ҒЫЛЫМЫ ЖЕТІСТІКТЕРІНІҢ ТАЛДАУЫ.  
(Ғылыми және ғылыми-техникалық салалардағы маңызды 
нәтижелер, енгізілген зерттемелер), ғалымдар зерттеулерінің 
белсенді көрсеткіші (сілтеме индексі, жарияланым саны, 
ғалымдардың мақала жарияланған журналдардың импакт-
факторы, мақаладағы сілтеме саны, патенттік белсенділік) 
 
Ғылым  мен  техника  саласындағы  Қазақстан  Республикасының 
Мемлекеттік  сыйлығы  ғылым,  техника  қайраткерлерінің  еңбегін  қоғам  мен 
мемлекет  алдында  жоғары  бағалау  болып  табылады.  Мемлекет  басшысы 
іргелі  және  қолданбалы  зерттеулер  саласындағы  аса  үздік  нәтижелер  үшін; 
қоғамға кеңінен танылған ғылыми жаңалықтар, монографиялар мен ғылыми 
жұмыстар  үшін;  техниканың,  материалдардың  және  технологиялардың 
әлемдік  аналогтар  деңгейіндегі  жаңа  түрлерін  әзірлегені  және  өндіруді 
ұйымдастырғаны үшін Мемлекеттік сыйлықты ғалымдарға тапсырып келеді.  
Қазақстан Республикасы Президентінің 2013 жылғы 29 қазандағы №679 
Жарлығына  сәйкес  Ғылым  мен  техника  саласындағы  Мемлекеттік  сыйлық 
іріктеліп алынған үш жұмысқа берілді:  
«Дифференциалдық  теңдеулердің  бастапқы-шекаралық  есептер 
теориясына» атты жұмыстар топтамасы үшін. Автор – Кәлменов Т. Ш., ҚР 
ҰҒА  академигі.  Аталмыш  еңбек  іргелі  математика  саласына  қатысты  және 
сұйықтық пен газ механикасы процесіндегі математикалық модельдеу, гидро 
және  газ  динамикасы,  жылу  өткізу,  плазмалы  физика,  кванттық  физика 
сынды  дифференциалдық  теңдеулердің  ірі  мәселелерін  шешуге  арналған. 
Автор  «Кәлменов  максимум  қағидасы»  атты  әдебиетте  кездесетін 
айғақтардың  ауытқуының  дифференциалды  теңдеулерінің  спектральді 
теориясы  мен  аралас  түрлері  үшін  экстремумнің  жаңа  қағидасына 
негізделген  асимптотикалық  шешімдердің  жаңа  құрылысының  әдістемесін 
әзірледі.  Аталған  қағиданың  арқасында  аралас  түрлердің  спектральды 
теңдеулер теориясы – жаңа перспективті ғылыми бағыт ашылды.  
Жоғары  наградаға  ҚР  Денсаулық  сақтау  министрлігі  Республикалық 
нейрохирургия  ғылыми  орталығы  ұсынған,  авторлары  –  ҚР  ҰҒА  корр.-
мүшесі  Ақшолақов  С. Қ.  –  жетекші,  Керімбаев  Т. Т.,  Махамбетов  E. Т., 
Нұрпейісов  А. З.,  Рабандияров  М. Р.,  Рыскелдиев  Н. Ә.  болып  табылатын 
«Қазақстан Республикасында жоғары технологиялық инновациялық ем 
әдістерін  нейрохирургия  патологиясында  дамыту»  жұмыстар  топтамасы 
ие болды. 
Нейрохирургия  паталогиясын  емдеудің  инновациялық  әдісі  бойынша 
көпжылдық кешенді зерттеулердің қорытындысын ұсынады. Аталған әдістің 
жетістіктері тек алдыңғы қатарлы шетелдік клиника жағдайында орындалған 
күрделі  операцияларды  жүргізуге  мүмкіндік  беретіні  белгілі.  Оның 
маңыздылығы  барлық  әлемдегі  нейрохирургия  патологиясының  кең 
таралуымен,  операцияның  күрделілігімен,  сондай-ақ,  арқа  және  бас  ми 
ауруынан  қайтыс  болу  және  мүгедектіктің  жоғары  деңгейімен  анықталады. 

130 
 
Жұмыс  нейрохирургия  саласында  инновациялық  сипатқа  ие.  Әлемдік 
стандарттарға  сәйкес  нейропатологияны  емдеудің  40-тан  аса  жоғары 
технологиялық  әдісі  ендірілген.  Аталған  әдісті  қолдану  арқылы  1394 
операция жүргізілді. 11 облыстық орталықтар мен қалаларда инновациялық 
технологиялар ендірілді. 
ҚР  Білім  және  ғылым  министрлігі  География  институты  ұсынған, 
авторлары – ҚР ҰҒА корр.-мүшесі Медеу  А. Р. – жетекші, Акиянова Ф. Ж., 
Бейсенова  Ә. С.,  Благовещенский  В П.,  Кунаев  М. С.,  Мальковский  И. М., 
Нұрмамбетов  Э. И.  болып  табылатын  «Қазақстан  Республикасының 
атластық картографиялау саласындағы ғылыми жұмыстар топтамасы» 
ие болды. 
Қазақстанда  алғаш  рет  орындалған  атластың  көп  функционалды 
жиынтығы ұсынылды. Әзірленген атлас картографиясының тұжырымдамасы 
мемлекеттік,  өңірлік  және  салалық  бағдарламалардың  әлеуметтік-
экономикалық  дамуы  мен  табиғи  ортаны  қорғауды  қамтамасыз  етуге 
бағытталған. 
Атластар  жаңа  геоақпараттық  технологияларды  пайдалану  арқылы 
құрылған  (ГАТ)  және  жоғары  деңгейдегі  полиграфиясымен  ерекшеленеді. 
Үш тілде: қазақ, орыс және ағылшын тілдерінде орындалған.  
 
2013  жылы  Ғылыми-техникалық  бағдарламалар  және  жобалар 
аясында маңызды жаңа ғылыми жетістіктерге қол жеткізілді. 

жүктеу/скачать 1,69 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: