Тақырыбы : «Қазақстан Ұлы Отан соғыс жылдарында» Бағыты: Қазақстан тарихы Жетекшісі
Ленинград шайқасына қатысқан қазақ батырлары
жүктеу/скачать 161,87 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 1.2.Сталинград үшін шайқас Сталинград шайқасы
- Нүркен Әбдіров
- Толыбай Мырзаев
| Ленинград шайқасына қатысқан қазақ батырлары
Ленинград қаласын қорғауға қазақ КСР-де құрылған 310-атқыштар дивизиясы мен 314-дивизия алғашқы кезеңнен қатысты.Ленинград үшін шайқаста қазақ жауынгері Сұлтан Баймағанбетов кеудесін оққа төсеп, Александр Матросовтың ерлігін қайталады. Ол Кеңестер Одағының батыры атанды.Балтық флотында көптеген қазақстандықтар жауға қарсы ерлікпен шайқасты. Мысалы, «Киров» крейсерінде 156 қазақстандық болған. Қазақстаннан барған әскерлердің 30%-дан астамы Ленинград түбіндегі шайқасқа қатысты. Рота командирі Қойбағаров өз бөлімшесімен неміс окоптарына басып кіріп, өшпес ерлік жасаған. Одан басқа Ленинград түбінде Дүйсенбай Шыныбеков, С.Жылқышев, Г.П.Зубков т.б. қазақстандықтар ерекше ерлік көрсетті. 1941 жылғы қыркүйектің ауыр күндерінда қазақтың халық ақыны Жамбыл ленинградтықтарға «Ленинградтық өренім» деген жырын арнап, онда көп үлттық еліміздің бүкіл енбекшілірінің ойпікірін, сезімі мен аландатушылығын білдірді. Ақын жыры достықтың шынайы ән ұранына айналды. Қоршау жылдарында 850 мыңға жуық бейбіт тұрғын қаза тапты. 1943 жылы қаңтарда 900 күнге созылған Ленинград қоршауы бұзылды, ал 1944 жылы Ленинград басқыншылардан толық азат етілді. 1.2.Сталинград үшін шайқас Сталинград шайқасы – екінші дүниежүзілік соғыс пен Ұлы Отан соғысындағы Қызыл Армия мен фашистік Германияның қарулы күштері арасындағы,Қызыл Армияның жеңісімен аяқталған ең маңызды және ірі жалпы шайқастардың бірі.Бұл шайқас 1942 жылдың 12-шілдесінде жаудың соққы беруші тобы Донның үлкен иелігін бұзып өткен кезде басталып,1943 жылдың 2- ақпанына дейінгі аралықта жалғасқан болатын.Сол уақытта Қазақстан Сталинград майданының ең жақын тылына айналып,соғыс қимылдары алғаш рет Батыс Қазақстандағы темір жол станциялары мен елі мекендеріне тарай бастады. Сталинград түбіндегі контршабуыл жасау жоспары кыркүйек айынын екінші жартысында басталды. Контршабуылға дайындалу барлық шептер бойынша жүргізілді.Сталинградқа жаңа резервтер, әскери техниканың үлкен саны тартылды, кеңес жауынгерлері арасында карқынды саяси жұмыс жүргізілді. Сталинградтық шабуыл жасау операциясы жоспарының негізіне Сталинградқа бұзып жарып кірген қарсылас жаудың барлық топтарын қоршау мен жою идеясы жатты. Үш майданның: Оңтүстік-Батыс, Дон және Сталинградтың күштерімен соққы жасау белгіленді.Біздің контршабуылдың басталу кезеңінде Сталинград бағытында карсыластын 50 дивизияға дейін, соның ішінде 3 моторлы және 5 танк дивизиясы болды. 1942 жылы күзде Сталинград шайқасының жалыны Батыс Қазақстан даласына жетті. 1942 жылы күзде КСРО жоғарғы Кеңесі Төралқасының жарлығымен Каспий алабында соғыс жағдайы енгізілді, ал 1942 жылғы қыркүйектің 1-інде Атырау қорғаныс комитеті құрылды. 1942 жылғы қыркүйектың 15-інде облыстық мемлекеттік қорғаныс комитеті соғыс жағдайын енгізді, ал 1942 жылы 26 қазанда Орал аймағы әуе шабуылынан қорғану бөлімдерінің қатарына енгізілді. 1943 жылғы желтоқсанда белгіленген шекара бойынша Қазақстан Сталинград облысымен шектесті.Каспий теңізінен Александров – Гайғадейнгі 500 км. 1942 жылы 9 қазанда Қазақ КСР үкіметі Сталинград майданының ең жақын тылы Қазақстан екенін, сондықтан бұдан артық шегінетін жер жоқ екенін айтып, Сталинградты қорғаушы жерлестеріне үндеу тастады. Батыс Қазақстан жерінде алты қорғаныс шебі, Сайхан, Орда, Чапаев, Тайнақ аудандарында арнайы аэродромдар салынды. Ақтөбе облысында да қорғаныс қүрылыстары салынды. Сталинград майданының көптеген әскери бөлімдері, материалдық, техникалық базалары Батыс Қазақстанда орналастырылды. Орал қаласында әскери байланыс торабы орналасты Батыс Қазақстан жерінде 70-ға жуық әскери госпиталь жұмыс істеді. Гитлерлік ұшақтар Сайхан, Жәнібек,Шұңғай станцияларына шабуыл жасап, 7 млн.сом шығын келтірілді. Сталинград майданың барлық жағынан Қазақстан қамтамасыз еткен. Осында көптеген әскери техника жөндеуден өтті. Мысалы, бір ғана Ақтөбеде ай сайын 30 ұшақ құрастырылды. Каспий бассейнде орналасқан Гурьев майданы Орта Азиямен, Кавказбен байланыстыратын негізгі көпірге айналды. Қазақстан жерінде құрылған 292, 387-атқыштар дивизиясы, 81-атты әскер дивизиясы т.б. Сталинградты қорғауға тікелей қатысты. Сталинградтың түбінде көптеген Қазақстандықтар ерліктің небір тамаша үлгісін көрсетті. Жамбылдың ұлы Алғадай Сталинград түбінде ерлікпен қаза тапты. Г.Сафиулин, М.Баскаков сияқты азаматтардың басқарған әскери бөлімдері жауды талқандау барысында көп үлес қосты. Мысалы, М.А.Баскаков басқарған батареяның 43 зенитшісі трактор заводын қорғап, жаудың 11 танкісін жойып жеберді. 36 зенитші қаза тапты, бірақ бір адам да шагінбеді. 1942 жылы 19 желтоқсанда қарағандылық ұшқыш Нүркен Әбдіров Боховская-Пономаревка ауданындағы әуе шайқасында ұшағын жау танкілері шоғырына қүлатып, ерлікпен қаза тапты. 29 және 38-атқыштар дивизиясының жауынгерлері жауды Сталинградтың Киров ауданына енгізбей, танкі мен зеңбіректер жөндейтін заводттың тоқтаусыз жұмыс істеуін қамтамасыз етті. 1943 жылы бұл дивизиялар 72 және 73-гвардиялық дивизияларға айналып, «Сталинград дивизиясы» құрметті атағына ие болды. Оңтүстік Қазақстандық жауынгері Толыбай Мырзаев «Павлов үшін» қорғауға ерлік көрсетті. жүктеу/скачать 161,87 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|