Таќырыбы: Жаќып Аќбаевтыњ љмірі мен тарихи-саяси кљзќараст
жүктеу/скачать 299,5 Kb.
|
Дип.-Ж.-Ақбаевтың-өмірі-мен-қоғамдық-саяси-қызметі
| Ф-ОБ-001/033
халқы қазақтар деп атала бастаған, сөйтіп ол енді әскери-саяси емес, этникалық мән алды. Бұл үрдіске барлық тайпалардың түркі тегінен шығуы себепші болды. Әлбетте, халықтың қалыптасу үрдісі бірнеше ұрпақ өмірі бойы жүріп жатты. Әскери-саяси бірлестікті құраған әскери сословиеге өзбектер деп аталатын жай халық келіп қосыла бастағандықтан, бастапқыда оның халқы өзбек-қазақтар деп аталды. Мұны «Тарих-и-Рашидиде» Мұхаммед Хайдар растайды. Ол былай дейді: «Ол кезде Дешті Қыпшақта Әбілхайыр хан билік етеін. Ол Жошыдан тараған сұлтандарды көп мазалады. Жәнібек хан мен Керей хан одан Моғолстанға қашып келді. Моғолстан ханы Есен-Бұға қарсы алып, оларға Моғолстанның батысындағы шет аймақ болып табылатын Шу және Қозыбасы өңірін берді. Сол жерге олар қоныстанып өмір сүріп жатқан кезде, Әбілхайыр хан өлгеннен кейін, өзбек ұлысы ыдырай бастады; онда үлкен талас-тартыс басталды. Көп бөлігі (оның бодандарының) Керей хан мен Жәнібек ханға көшіп кетті, сөйтіп, олардың маңындағылар (жиналғандар) сакны екі жүз мыңға (адамдар) жетті. Олар өзбек-қазақтар деп аталды. Қазақ сұлтандары сегіз жүз сексенінші жылдан (б.з. 1465-1466 ж. – М.Қ.-М) билік ете бастады». Қазақтардың мемлекеті бірден қалыптасқан жоқ, өйткені ол әскери сословие негізінде құрылмайды. Сондықтан тарихи әдебиетте қазақ хандығының туу кезі туралы түрлі пікірлер бар. А.П. Чулошников Қазақ хандығы ХV – ХVI ғасырлар шебінде құрылған деп жазды. С. К. Ибрагимов дербес мемлекеттің түпкілікті құрылуын ХVI ғасырдың 30-40 жылдарында жатқызған және т.т. Осы уақыт ішінде қазақ ұлысының негізі қалыптасқан. Ж. Ақбаев нақ осылай деп дәлелдеді. Оның қазақ ұлысының қалыптасуы тұжырымдамасын қазіргі зерттеушілер де құптайды. «ХV ғасырдың аяғынан бастап «қазақ» термині саяси сипат алады да, Барақтың ұрпақтары – Жәнібек, Керей, Бұрындық құрған жекелеген феодалдық иеліктердің атауы үшін қолданыла бастайды; ХVI ғасырда, Шайбани хан бастаған көшпелі тайпалардың бір бөлігі қазіргі Қазақстан аумағынан Мауараннахрға көшіп кеткеннен кейін, «қазақ» термині этникалық сипат ала бастайды». 42 жүктеу/скачать 299,5 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|