Тақырыбы: Сақтандырудың экономикалық мәні мен ролі
Сақтандыру түрлері, оның экономикалық мәні
жүктеу/скачать 99,69 Kb.
|
| 1.2. Сақтандыру түрлері, оның экономикалық мәні
Республика нарықтық өзгерістердің кеңейіп, тереңдеуі сақтандырудың рісін кеңейтіп, ықпалын да арттыруда. Әдетте, мемлекет халықтың әлеуметтік жағдайын көтеруде, техногендік, экономикалық және экологиялық қауіпсіздікті қамтамасыз етуді, сақтандыру системасын ұтымды пайдаланады. Тұрақты әрі сапалы түрде сақтық беру жүйесінің болуы әрбір дамыған экономиканың айқын белгісі, бұған дәләе іздесек, дүние жұзінің көптеген елінде кездестіруге болады. Сақтандыру жүйесінің жағдайы тұрғындар мен шаруашылық субьектілердің сақтық мәдениетке және олардың сақтануға деген нық сенім дәрежесіне тәуелді болады. Қазақстанның Сақтандыру жүйесін орнықтыруда белгілі бір табыстарға қол жеткізілді десек те, қоғамға сақтандырудың рөлі және оның нарықтық экономикадағы орны мен даму өзгерістері туралы хабарламаларды әрдайым жеткізіп тұру қажет. Сақтандыру белгілі бір қауіптен туатын қаржылық проблемаларды жоюға арналғанын түсіну, жан – дүниеге кәдімгідей тыныштық береді. Бұл өз автокөлігін, үйін, т.б.с.с. мүліктерін сақтандырған иелер үшін қалай маңызды болса, дәл солай өнеркәсіп, сауда үшін де қажеттілігі өте актуалды мәселе. Шынында да, көптеген түрлі қауіптер туындайтын жағдайда, адам өзінің ақшасын кәсіпкерлікке неліктен жұмсауға тиіс? Ал егер адамдар түрлі кәсіпкерлікке қаржы жұмсамаса, бұл жұмыс орындарының қысқаруына, тұтыну тауарлары өндірістің азаюына, импорт көлемінің көбеюіне, халықтың жалпы тұрмыс жағдайының төмендеуіне әкеліп соқтырады. Мінеки. Осы әсерде, сақтандыру кәсіпкердің кәсіпкерлік іс — әрекеттеріндегі қауіптерінің қомақты бір бөлігін сақтандырушыға жүктейді. Мұны түсінуге сондай – ақ сақтандырудың көптеген міндетті түрлерін енгізуге итермелейді. Мысалы, бұл транспорт иелерінің А:Қ:Ж: , нотариустармен аудиторларды сақтандыру, ал 2005 ж. 1 шілдесінен бастап жұмыс беруші жұмысшыны еңбек міндеттеттемелерін атқарудағы өміріне зияндылық туғызатын жағдайдан азаматтық құқықтық жауапкершілігін сақтандыру енгізілді. Сақтандырудың тағы бір жағымды жағы, ол кәсіпкерлердің белсенділігі мен іскерлігін ынталандырып, едәуір өсуіне ықпал жасайды. Бұл өз тарапынан өндірісті дамытуға капитал жұмсау арқылы асырылады, ал басқа жағдайда болса бұл қаржының келешектегі болжамды бір шығынды жабу үшін өтімді резерв ретінде сақтауға тура келеді. Сонымен қатар, орташа және ірі фирмалар төтенше жағдайға арналған қаржы резервтерін жасауы мүмкін, әрине ол қаржыны дер кезінде тез алу мүмкіндігі, әрі оны сақтау барысында есептелетін пайыздық ставканың төмендеуі қажет. Сақтандыру компаниялары мінеки осы жеңілдіктерді қамтамасыз ете алады. Сақтандыру компанияларында шоғырланған сақтық қорының арқасында, әрбір кәсіпкер, өз қожалығында жеке резервтік қор жасауынан гөрі, одан әлдеқайда келі қаржы жинап, өз кәсібін қажетті деңгейде сақтықпен қорғай алады. Әрине бұл жерде, сақтық алуға жұмсалатын жарнаны, кәсіпкерлікке болатын белгілі бір «шығын» деп есептеу керек. Сонымен қатар, кәсіпкер өзінің іскерлігін төмендетпей, сақтандыру компаниясымен жасалған серіктестік келісім арқасында, төніп қалады –ау деген қауіп – қатерге алаңдамай жұмыс жүргізуіне мүмкіндік береді. Қысқаша айтқанда, кәсіпкер өндіріс басқару, жүргізу барысында жан дүниесі бір қалыпта тыныштықта жұмыс істейді. Сақтық қажеттілігі, шығын ала жүретін қаржы келеңсіздігімен байланысты. Осы орайда сақтандыру компанияларының кәсіпорынның шығынын болжып, бақылауға деген қызығушылығы әбденорынды. Бұны жоққа шығарудың қажеті де жоқ, өйткені мекеменің шығынын болжап, бақылаудан бас тартса, онда ол сақтандыру компаниясы өзінің сақтық беру кәсібін де тоқтатуна мәжбүр болады. Сақтандыру компаниялары өзінің қарамағындағы орасан зор ақша сомаларын шоғырландырған. Бұл қаржының жиналуы, сақтық жарнаманың төлену күні мен сақтық талап бойынша төлем жасайтын құн арасындағы мерзім кезінде орын алады. Мысалы, сақтық жарнамасы қаңтар айында түсірілсе, ол сақтық талап сол жылдың желтоқсан айына дейін де, тіпті одан кейін де түспеуі мүмкін. Сақтандырушы ол ақшаны, заңды пайдаланушы ретінде, кез – келген сақтық төлемдеріне жұмсай алады. Сақтандыру компаниясы ұзақ мерзім бойы жиналған барлық ақшалардың жарнама төлемақыларын қожалық етеді. Аталған мол ақша мыңдаған жеке заңды тұлғалар салған сақтық жарнама төлемдерінен жиналатынын атап өткен жөн. Сақтандыру жүйесі экономиканың бір саласы болып орын алуы, «амалсыз» жиналған қорлардың пайда болуына себепкер болады. Мысалы, өз үйін сақтандырып отырған кісіде акция, меншікке мүлік сатып алуға, не несиеге беруге артық ақшасы болмауы мүмкін ғой. Сондай кезде оның сақтық жарнама ретінде берген ақшасы басқа мыңдаған адамдардың сондай төлемдеріне қосылып мол қаржының басын құрайды, ол қаржыны сақтандыру компаниясы тиімді инвестициялық салымдарға аударуына байланысты. Әрбір сақтандыру компаниясында, оның ішінде әрина «АСКО»-ның орны бөлек, сізге сақтықтың қажеттілігі мен маңыздылығын түсіндіретін жоғары деңгейлі мамандар баршылық, олар кеңес пен көмегін аямай кез келген сақтыққа байланысты проблеманы шешіп беруге дайын. «АСКО» сақтандыру компаниясы КСОР –дағы ең бірінші мемлекеттік емес сақтандыру компаниясы. 1988ж. 7 қырқұйекте құрылды, құрамындағы жүздеген бөлімшелері мен филиалдары бар Кеңес Одағының барлық республикаларында орналасұан. 1991 ж. Компания Қазақстандағы филиалы өзінің дербес заңды дәрежесіне ие болды. Қазақстан «АСКО» компаниясы тұрақты дербес сақтандыру компаниясы ретінде жұмыс атқарып, халыққа сақтық қызметін жан –жақты көрсетіп келуде. АСКО компаниясы Дос № 9 – 5/1 және ОС № 9 -5/1 лицензияларын төмендегі сақтандыру түрлеріне алған: Автокөлік сақтандыру. Мүлікті сақтандыру. Жүкті сақтандыру. Жазатайым сәтсіз оқиға және аурудан сақтандыру. Автокөлік иегерлерінің азаматтық – құқықтық жауапкершілігін сақтандыру. Мүлікке зиян келтірудегі АҚЖ сақтандыру. Денсаулыққа зиян келтірудегі АҚЖ сақтандыру. Қоршаған ортаға зиян келтірудегі АҚЖ сақтандыру. Жұмыс орнында өз міндетін орындау кезінде жарақатталған жұмыскердің алдында жұмыс берушінің АҚЖ сақтандыру. Егер кісінің меншігіндегі мүлкіне зақым келген жағдайда н/е өмірі мен денсаулығына тиетін зиянды алдын алу мақсатында, олар сол зиянға байланысты шығынды орнын толтыру үшін, мемлекетке сенбей, өздері алдын – ала әрекет жасауы керек. Мемлекеттік бюджетке мұндай шығындарды жоспарланбаған, онда тек оқу –ағарту, зейнетақы, әлеуметтік жәрдемақы, денсаулық сақтау т.б. топтар құрылған. Бүгінде сақтандырудың бірнеше түрі қалыптасқан. Міндетті әлеуметтік сақтандыру – азаматтарды еңбек ету қабілетін жоғалтуына және жұмысынан айырылуына, асыраушысынан айрылуына байланысты кірістің бір бөлігін өтеу үшін мемлекетұйымдастыратын, бақылайтын және кепілдік беретін шаралардың жиынтығы, азаматтарды әлеуметтік қорғаудың мемлекет жүзеге асыратын нысандарының бірі. Кесте 1 жүктеу/скачать 99,69 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|