596
Қазіргі қазақ тілі
кетті, келді сияқты етістіктерді бөлек алғанда, олардың лексика-
лық мағыналары қаншама түсінікті болғанмен, мүшелік мазмұ-
нында бір күңгірттік бар сияқты болады да тұрады. Ол күң-
гірттікті жойып, мүшелік мазмұнын толық ашу үшін
кетті,
келді етістіктерінің алдына
кім кеткенін,
кім келгенін, оның
қайда кеткенін,
қайдан келгенін көрсету керек, мысалы:
Асқар
қалаға кетті. Темір қаладан келді. Осындағы сөздер бірін-бірі
керек етіп, өзара жымдаса байланысқан. Соның негізінде
қалаға
кетті, қаладан келді деген меңгеріле байланысқан етістікті сөз
тіркестері жасалған. Ал
кіммін, түсініксіз деген есімдерді ба-
яндауыш қызметінде бөлек алғанда, олармен байланыса айты-
латын бастауыштың орны жоқталады, ал барыс жалғауындағы
толықтауыштың орны жоқталмайды. Өйткені
кіммін, түсініксіз
сөздерінің мазмұны
саған, маған сияқты сөздердің тіркесуін тікелей
керек етпейді. Сонда да
(Мен) саған кіммін? (Айтқаның) маған
түсініксіз сияқты меңгеріле байланысқан есімді сөз тіркестерін
құрауға болады. Есімдердің бұлай тіркесуі жеке сөздің тікелей
лексикалық мағынасынан тумайды, жалпы сөйлемнің мазмұнынан,
айтайын деген ойға, баяндауышқа жалғаулы есімдердің керек бо-
луынан туады.
Достарыңызбен бөлісу: