Талғат сайрамбаев
-лi жұрнағы арқылы, бiр компонентi -сыз, -сiз
жүктеу/скачать 2,81 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- -лық, -лiк...
| -лi жұрнағы арқылы, бiр компонентi -сыз, -сiз жұрнағы арқылы
жасалған туынды сын eciмдep қосарланады. Мысалы: таулы- тасты, орманды-тоғайлы, əкелi-балалы, ессiз-түссiз, жеңдi-жең- сiз, opынды-opынсыз, т.б. 8. Тəуелдiктiң үшiншi жағының қосымшасы қосылған зат eciмгe сын eciм тiркесiп, күрделi сын eciм есебiн де қолданылады. Мысалы: көзi ашық, тiлi майда, басы бос, жөнi түзу, жүзi жылы, т.б. [65, 259-262 бб.]. Ал Қазақ КСР Fылым академиясының «Қазiргi қазақ тiлi» кiтабында да күрделi сын eciмнің жасалу жолдары ның тек мына- дай түрлерi ғана берiлген: 1) Негiзгi жəне туынды сындардың қосарлануы арқы лы жа- салады (үлкендi-кiшiлi, таулы-тасты, т.б.). 2) Таза сын eciмдepдің өзара тipкecyi арқылы жаса лады (қара көк, көк ала, сары ала, т.б.). 3) Сын eciм мен туынды сын eciмнің тipкecyi арқылы жаса- лады (сары тонды, көк көйлектi, т.б.). 4) Сын eciмдep мен басқа eciмдepдің тiркесулерi арқылы күрделi сын eciм жасалады (бuдай өңдi, жұмыс басты, көn бала- лы, т.б.) [63, 82]. Осы жоғарыдағы еңбектерде күрделi сын eciмдepдің жасалу жолдары бiрiнде аз, бiрiнде көп берiлгенiмен де, олардың бiр- неше түрi барлық еңбектерде тек қайталанып қана отырады. Олар мыналар: 100 Күрделі сөз тіркестері 1. Негiзгi сын мен туынды сынның тipкecyi арқылы күрделi сын eciм жасалады. Құнанбай кiшкене қаланың тап ортасын- дағы көк шатырлы үйдi жатақ еткен (М. Əуезов). Қызыл шырай- лы, орта бойлы, ашық жүздi жiгiт (Б.Майлин). 2. Бiрыңғай я негiзгi (сапалық), я туынды (қатыс тық) сындар не қайталанады, не қосарланады. Мысалы: Ұзын-ұзын aқ сойыл- дар кезек-кезек қағысыn capт-сұрт тuiceдi (M. Əуезов). Iрiлi- уақты бес-алты баламыз (С. Жиренов). 3. Негiзгi сын есiмдер бiрiмен-бiрi тiркеседi. Мысалы: Мо- йындары жiңiшке де, қысқалау болса да бұйра қapa көк түтiн- дер желдi күндерде тік атқып көтepiліп, жоғарылап барып сы- нады (Ғ. Мүсірепов). Күрделi сын eciмнің осы үш түрлi жасалу жолдарын бiз де мақұлдаймыз. А. Ысқақовтың мына пiкiрiн күрделі сын eciмнің жасалуының төртiншi жолы деп алдыңғы үшеуiне қосамыз. 4. Я eкi компонентi де бiрдей не -лық, -лiк... жұрнақ арқылы жасалған туынды сын есімдер қосарланады, я бiр компонентi жүктеу/скачать 2,81 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|