Тамшылары

186
Тағылым тамшылары
Таңғала әкесінен сұрады:
– Онда топырақ та, су да нығмет екен ғой, иә?
Әкесі күліп, оның шашынан сипады.
– Әрине, балам, – деді сосын, – дәл солай!
Егіс алқабына да жетті. Қали аға дән салынған 
қаптарды мәшинеден түсіріп, соқаны әзірледі. 
Кішкене Ермек болса, алда қандай іс күтіп тұрғанын 
тағатсыздана тосты. 
– Мен де дән егейінші, әке! Еккен дәндерімнің 
өскенін көріп қуанатын боламын!
– Әрине, егесің, – деді әкесі. – Бірақ бірден емес. 
Егілген дән берекетті болу үшін алдымен дұға оқып, 
бет сипау керек. Сен бар да көлеңкеде кішкене дем ала 
ғой, мен екі бас намаз оқып, дұға жасайын. Содан кейін 
бастаймыз. 
Ермек көлеңкеге барып отырды. Бүгін көп нәрсе 
үйренгенін айтсайшы! Әкесімен бірге егіс алқабына 
келгені мұндай жақсы болар ма?! «Ағаларым да кел-
генде ғой, шіркін!» деп ойлады. Бірақ артынша «Олар 
менен үлкен ғой, мен білетін нәрселерді онсыз да 
білетін шығар» деп жұбатты өз-өзін іштей. 
Әкесі намазын оқып болып, қол жайып күбірлеп 
дұға оқып отыр. Бір мезет Ермектің есіне әлдене 
түскендей селт етіп «Әкем осы дұға оқығанда не айта-
ды екен?» деген қызықты ой қылаң ете қалды. Қасына 
барып ол да тізе бүкті. Күбірлеп айтылғандардың бәрі 
естіліп-ақ жатыр:
« – Я, Аллаһ тағала! Жерді де, көкті де, тауды да, та-
сты да, не нәрсе болсын бәрін жоқтан жаратқан сенсің. 
Мен болсам – сенің әлсіз, дәрменсіз ғана құлыңмын. 
Қазір топыраққа егейін деп отырған дәндерімді сенің 

187
Таңдамалы әңгімелер
шексіз құдіретің мен мейіріміңе арқа сүйеп барып та-
стап, бір өзіңе аманаттамақпын. Оларды өсіріп, өндіріп, 
берекетті қыла гөр! О, Жаратқан, біз сенің көмегіңе 
мұқтаж пендеміз...».
Дұға біткенде Ермек те әкесінен көргенін істеп, 
кішкене қолдарымен бетін сипап, «әумин!» деді. Сол 
күн Ермек үшін ұмытылмастай қызықты болып өтті. 
Ол да әкесі секілді уыс-уыс дән шашты. Жерді соқамен 
жыртқан сайын әлгі дәндердің топырақтың астын-
да қалай жасырына қоятындығына көз алмай қарап, 
қызықтаумен болды. 
Кешке үйге келгенде сол күнгі көргендерін 
түгелдей шешесіне айтып берді. Ағалары болса, бұл 
таңғала әңгімелеген нәрселерді күлкіге айналдырып, 
келемеждесті. 
Қали ағаның егістік жерімен қоса бір бақшасы 
да бар еді. Сол жылы егінімен бірге әлгі бақшасы да 
жақсы жеміс берді. Күз келгендіктен бірнеше күннен 
кейін жемістерді жинау керек. Ертеңгі аста сол жайтты 
тілге тиек еткен баласы:
– Әке, – деді аса жақтырмаған кейіпте, – жемістерді 
жинап алып, жылдағы әдетің бойынша биыл да елге 
таратып бермейтін шығарсың?! 
Әкесі күлді. 
– Әркім өз ризығынан дәм татады, балам. Әрине, 
мұқтаж адамдарға керегінше беремін. 
Ортаншы баласы да ағасының сөзін қоштап сөзге 
араласты.
– Ала жаздай терді біз төгіп, қызығын бөтен ел 
көру керек пе?! Одан да сатып өзімізге ақша жасамай-
мыз ба?!

188
Тағылым тамшылары
Қали аға балаларына ренішпен көз тастады. 
– Егер бұл ниеттеріңнен қайтпасаңдар, бәрінен 
де қағыласыңдар, балам. Мен неше жылдан бері зәру 
адамдарға қанша көмектесіп келемін, еш қыжалат 
тартқан емеспін. Көрші ақысы деген болады, бұны 
ұмытпаңдар! Уысың ашық болған сайын ырысың арта 
түспесе, кемімейді...
Әкелерін оңай көндіре алмайтындықтарын білген 
балалары орындарынан тұра жөнелісті. Қали аға жылы 
жымиған қалпы қасында отырған кішкене Ермектің 
басынан сипап:
– Сен оларға ұқсама, балам, – деді. Береген қол 
– алаған қолдан қашанда жоғары тұрады. Осыны 
ұмытпа! 
Жиын-терін басталған күні Қали ағаның бақшасы 
мерекеге бөленетін. Жеміс алғысы келген ауыл адам-
дары Қали ағаның көмегіне зыр жүгіріседі. Балалар да 
жерге түскен жемістерді жинасып, тоя жеп мәз болы-
сатын. 
Алайда бұл қуаныш ұзаққа созылмады. Мұң-
мұқтажға қай кезде де қол ұшын созуға дайын Қали 
аға кенеттен ауырып, сол қыс қайтыс болды. 
Бақша мен егін күтімі енді балаларына қалды. 
Бір күні ең үлкен ағасы барлық інілерін шақырып 
алып былай деп сөз бастады: 
– Әкеміздің жіберген қателігін біз енді 
қайталамайық. Маңдай терімізді төгіп, аянбай жұмыс 
істейік. Сөйтейік те, елге бір тиын да татырмастан сол 
күйі өзіміз ғана пайдаланайық, міне, сонда ғана шіреп 
баюға болады!

189
Таңдамалы әңгімелер
Бәрі бірауыздан қоштағанда, Ермек қана қарсы 
шықты.
– Ол дұрыс емес, – деді ол өз ойын бүкпестен, – 
егер көп пайдаға кенелейік десек, онда алдымен шүкір 
етуіміз керек. Содан кейін дән жерден нәр алып, өсуі 
үшін, кейін берекетті боп, бәрімізге пайдалы болу үшін 
дұға оқуымыз керек. Жемісті жинаған кезде қажетінше 
көрші-қолаңдарға да үлестіргеніміз жөн. 
Бұны естіген ағалары кішкене Ермекке дүрсе қоя 
беріп, ұрса жөнелді. 
– Шынашақтай боп ақыл айтқышын өзінің! – 
десті. 
Арада біраз жыл өтті. 
Шаруа балалары бір күні егінжайға барғанда өз 
көздеріне өздері сенбеді. Еккен бидайлары шықпай жа-
тып қурап, түкке жарамсыз боп қалыпты. Олар өздерін 
жұбатып:
– Бұл жылы жаңбыр жөнді жаумады, – десті. 
Кішкене Ермек қана істің астарын сезгендіктен, 
әлгі айтылғанға мырс етіп күліп, басын шайқады. 
Өйткені ағалары бұл жылы егін егерде дұға оқымақ 
түгілі «бисмиллаһты» да ауызға алмаған болатын. 
Сөйткенше жиын-терін науқаны да келді. Ағалары 
ауылдағы ешкімге тіс жармастан, ертеңгісін ертемен 
тұрып бақшаға барды. Бұл жерде де қатты өкінішке 
ұрынған олар шарасыздықтан жағаларын ұстасты. 
Өйткені аяқасты шыққан өрт бүкіл бақты сол күйі көк 
түтін мен күлге айналдырыпты.
Екі көзге ерік беріп, бәрі отырып жылай бастады. 
Ермек қана жігерлендіріп, оларды жұбатты:

190
Тағылым тамшылары
– Зиянға енді ұрынбаудың жолын қарастырайық, 
– деді ол аузы күйген ағаларын ақылға шақырып, – 
Келіңдер тойымсыздық пен ашқарақтықты қойып, 
одан да әкеміздің жолымен жүрейік!
Ағалары оның айтқанына көніп, қателіктеріне 
өкініш білдіріп тәубаға келісті. Бұдан кейінгі уақытта 
тер төгіп еңбек етіп, берекетті Аллаһтан күтетін болды. 
Аллаһ тағала да, әрине, өзіне қол жайып, күндіз-түні 
тілеу тілеген жандардың тілегін қалыс қалдырмасы 
белгілі. Олардың да тілегін қабыл алды. Көп өтпей-
ақ мол ырысқа қайта кенелген олар бүкіл ауыл болып 
бақытты өмір сүре бастады... 
Иә, қасиетті Құранда жазылған «Шүкір ете 
білгенде ғана Жаратушының несібе-ризықты арт-
тыратындығы» осындайда анық ұғылса керек. 

жүктеу/скачать 0,97 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: