Тотемизм, тотемшілдік – ру-тайпаның белгілі бір жан-жануарлармен, өсімдіктермен тылсым туыстық байланысы бар деп білген ежелгі наным-сенімі. Анимизм (лат. anima — рух, жан) — заттық дүние құбылыстарының жандылығын бiлдiретiн термин. Анимизм терминiн ғылыми қолданысқа ағылшын этнографы және мәдени антропологы Э.Б.Тайлор (1832-1917) енгiзген. Оның пiкiрi бойынша анимизм кейiнгi дамыған дiндерге апаратын баспалдақ есебiнде болады және олардың ментальдық дүниесiне енедi. Магия[1] ( лат. magia гр. μαγεία — сиқыршылық) — алғашқы қауымдық дін формаларының бірі; іс-әрекеттердің (жеке немесе ұжымдық) символдық бейнесі. Магия алғашқы қауым адамы ойының көрінісі және жаратылыстан тыс күштерге сенімнің күшеюімен тікелей байланысты болды Қазақстан территориясындағы тас дәуіріндегі алғашқы өнер Петроглифтер алғашқы үңгірлердің жартастағы суреттері деп аталады, мысалы, арнайы орнатылған тастарда, мегалиттерде немесе "жабайы" жартастарда. Дәстүр бойынша, петроглифтер ежелгі дәуірден бастап (палеолит) орта ғасырларға дейінгі тастағы барлық бейнелер деп аталады Негізінен бұл жануарлардың бейнелері-бұғылар, бизондар, қабандар, жабайы жылқылар; олардың арасында қазір жер бетінде кездеспейтіндер — ұзын шашты мамонттар, қылыш тісті жолбарыстар. Тек кейде адам фигуралары мен бастарының, дәлірек айтсақ, салттық маскалардың өріктері кездеседі. Тек кейінірек, неолит дәуірінде қарабайыр тайпаның өміріндегі көріністер бейнелене бастады-аң аулау, шайқас, би және кейбір түсініксіз рәсімдер. Мұндай композициялар шамамен б. з. д. VI—IV мыңжылдықтарға жатады. Жануарлардың "портреттері" басым болған алғашқы суреттер жоғарғы палеолит дәуіріне жатады, яғни 40 — 20 мың жыл бұрын жасалған. Қазақстанда, соңғы мәлімет бойынша, 450-дей Палеолиттік ескерткіш орындары анықталған. Ең ежелгі ескерткіштер Қаратау жотасынан табылған. Мысалы, Палеолиттік әйелдер мүсіні сол замандағы адамдардың эстетикалық талғамын көрсетеді. ХІХ ғасырдың аяғында үлкен жұмысты Н. Н. Пантусов жүргізді. Ол Баян-жүрек тауларында,Шұлық тауларында, құрты өзенінде, Теректі шатқалында және т. б. петроглифтерді ашты.
