Тарих жəне құқық факультеті ҚР тарихы кафедрасы

М. Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан Мемлекеттік университеті 

 

 

 

Тарих жəне құқық факультеті 

ҚР тарихы кафедрасы 

 

«

Отан тарихының  өзекті мəселелері

» 

 

ПƏНІНЕН  

 

ОҚУ-ƏДІСТЕМЕЛІК КЕШЕН 

 

 

                                       «Тарих» (шифр 050114) 

                              мамандығының студенттері үшін  

                              қашықтан оқытудың желілік технологиясы бойынша 

 

 

 

 

                        

 

Курс 

4 

Кредит 

3 

Семестр   

8 

Дəріс       

30 сағ. 

Практикалық  жұмыс 

15 сағ. 

СООӨБЖ     

45 сағ. 

СӨЖ         

45 сағ. 

Емтихан    

2 сағ.,       

9 - ші семестрде 

Барлығы  

135 сағ. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Орал  2011ж  

 

Пəннің  оқу  əдістемелік  кешені      Алматы.  Қазақ  Ұлттық    Университеті.  2004  ж. 

типтік бағдарлама негізінде құрастырылған. 

 

 

 

 

 

 

Құрастырғандар: Бақтығұлова Б.Н. 

 

ҚР тарихы кафедрасының отырысында қарастырылды. 

15.10.2011 ж. №  3 хаттама. 

Тарих жəне құқық факультетінің оқу-əдістемелік кеңесінің отырысында бекітілді. 

17.10.2011   № 3  хаттама. 

 

 

 

 

Типтік оқу бағдарламасы.         

                                                                                                  

1.  Əл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетінде əзірленген жəне ұсынған. 

2.  Республикалық  оқу-əдістемелік  жоғары  жəне  жоғары  оқу  орнынан  кейінгі 

білім  беру  кеңесі  22  маусым  2004  жылғы  мəжілісінің  хаттамасының 

шешімімен бекітілді жəне іске қосылды. 

3.  Типтік      оқу  бағдарламасы  ҚР  ның  мемлекеттік  жалпыға  міндетті  білім  беру 

стандартына сəйкес 050114 «Тарих» мамандығы бойынша əзірленген.  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қолданушыға нұсқау  

Комплектация  

         Сырттай бөлімнің студенттеріне «

«

Отан тарихының өзекті мəселелері»,   

 пəнін    қашықтан  оқытудың  оқу-  əдістемелік  кешені  құрамына  келесі  материалдар 

кіреді: 

1. «Отан тарихының өзекті мəселелері» курсының жұмыс бағдарламасы 

       

    2. «Отан тарихының өзекті мəселелері» курсы бойынша дəріс материалдары 

     3.  Білімді  тексеруге  арналған  сұрақтар,  тапсырмаларды  орындауға  жəне  емтиханға 

дайындалуға арналған əдістемелік нұсқаулар 

 

 

 Жүйелік талаптар 

Оқу-  əдістемелік  кешенмен  тиімді  жұмыс  жасу  үшін  компьютер  келесі 

минималь талаптарды жауап беруі қажет: MS Windows /2000/XP/ операциялық жүйесі, 

процессор  166  МГц;  128  Мб  оперативті  жады;  DVD-дискіні  оқу  құралы;  дыбыстық 

карта; «тышқан» құрылғысы. Браузер: Internet Explorer, Opera. 

Құжат тілі: HTML. 

 

1. Оқытушы туралы мəлімет 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Бақтығұлова Балхия Ноғайевна ҚР тарихы  кафедрасының аға оқытушысы  

 

 

Офис: ҚР тарихы кафедрасы  

Толық мекен-жайы: корпус № 3– Сарайшық  көшесі 1 (4- қабат), 409-каб. 

Жұмыс телефоны: 51-04-69 

Үй телефоны:    52-15-80 

Электрондық адрес:  balkiya_58@ mail.ru 

 

2. Пəн туралы мəлімет 

Курстың  қысқаша  сипаттамасы:  Отан  тарихының  өзекті  мəселелері  Қазақстан 

территориясындағы  көне  заманда  мекендеген  тайпалардың  өмірінен  бастап,  орта 

ғасырлық  мемлекеттерді  қамти  отырып,  моңғол  дəуріндегі  өзгерістердің  əсерін 

баяндайды.  Сонымен  қоса  Қазақ  халқының  саяси  өміріндегі  басты  оқиға,  Қазақ 

хандығының  құрылуына  тоқталады.  Бұл  оқиға  қазақ  халқының  халық  қалыптасуында 

үлкен  роль  атқарды.  Одан  кейінгі  кезеңде  Қазақ  хандығы  бірісе  күшейіп,  біресе 

дағдарысқа ұшырап отырды. Ал XVII- ғасырдың аяғында,XVIII –басында қазақ-жоңғар 

соғыстары  күшейді.  Осы  кезеңнен  бастап  Ресей  отарлауы  басталды.  XX-  ғасырдың 

басына  дейін  патша  үкіметі  Қазақстанды  отарлауын  тереңдетіп,  өз  саясатын  жүргізді. 

Ал  Кеңес  заманындағы  жүргізілген    саясат  қазақ  халқы  үшін  тіптен  ауыр  болды.  Тек 

1991  жылы  Тəуілсіздік  алғаннан  кейін  Қазақстан  өз  алдына  мемлекет  ретінде  дами 

бастады. Содан бері өткен тарихқа қайта бет бұрып, тарихты кезеңдеумен оның өзекті 

мəселелеріне айрықша көңіл бөле бастады. 

Курс  мақсат-міндеті:  Қазақстан  тарихы  тəуелсіздік  алғаннан  кейін  өзінің  дамуында 

жаңа сипатқа ие болды. Тарих ғылымындағы өзгерістерді, олардың даму процесі жəне 

Қазақстан  тарихының  зерттелмеген  кейбір    кезеңдері  бойынша  əлі  де  ортақ 

тұжырымдары қалыптаса қойған жоқ. Сондықтанда  студенттер  өз Отанының тарихын 

жан-жақты қырынан  зерттеп, талдап, сыни тұрғыдан зерттеу қажет.   Курстың міндеті 

əлемдік тарихтың бір бөлігі болып табылатын Қазақстан тарихының ежелгі дəуірі мен  

орта ғасыр, жаңа жəне қазіргі заман тарихын  меңгерту: 

-  түркі  тайраларының  этникалық  байланыстарына  қатысты  əртүрлі  ғылыми 

көзқарастар мен қорытындыларды терең талдай білулері керек; 

-  - 

мемлекеттік 

құрылымдардың 

этникалық 

ерекшелектерін 

зерттеуге 

бейімделулері керек; 

-  - Қазақстан территориясындағы монғол ұлыстарының бір орталыққа бағынатын 

мемлекеттік жүйені қалыптастырудағы орнын анықтаулары қажет; 

-  Қазақ хандығының саяси жəне этникалық негіздерін айқындаулары тиіс; 

-   ХҮІІ ғасырдың аяғы мен ХҮІІІ ғасырдың бірінші жартысындағы Қазақстанның 

көрші мемлекеттермен қарым-қатынасын жан-жақты ашулары керек; 

-  ХҮІІІ-ХІХ ғғ. Қазақ қоғамының əлеуметтік-экономикалық жəне демографиялық 

дамуының ерекшелектері мен қорытындыларын зерттеуге төселулері тиіс; 

-  Қазақ революциясының Қазақстанға əсері жөніндегі қалыптасқан аңыздың мəн-

мағнасын ашуға ұмтытутары керек; 

-  Кеңестік  мемлекеттің  қалыптасуының  шынайы  тарихын  зерттеп  үйренулері 

керек. 

Пререквизиттер:  курсты  меңгеру  үшін    студенттер      Білім  Министрлігінің    бекіткен  

аталмыш курсты  оқу бағдарламасына сəйкес, қазақстан тарихы курсын, дүние жүзілік 

тарих, қазақ тілі, қазақ əдебиеті, география курсын жетік меңгеруі керек.  

Постреквизиттер:  Отан  тарихының  іргелі  мəселелері  пəнінің    оқу  əдістемелік 

кешендік нұсқадағы бағдарламаға сай меңгерген студенттер  бойында отанның үш мың 

жылдық жазба тарихынан мол мағлұмат қалыптасады. Көне дəуірден бастап жалғасын 

тапқан  ерте  тайпалы  одақтар  дəуірі,  ежелгі  жəне  кейінгі  ортағасырлық  мемлекеттер 

тұсындағы  тарих,  Қазақстан  территориясы  аумағындағы  жаңа  ұлыстардың  пайда 

болуы,  ортағасырлық  мемлекеттер,  олардың  саяси  тарихы,  шаруашылық  өмірі,  саяси 

ұйымдары,  қазақ  хандығы  дəуірі,  хандықты  басқарған  хандар,    алыс  жақын 

шетелдермен сауда экономикалық байланыс, Рсей империясы құрамындағы қазақстан, 

қазақ  орыс  байланыстары,  патша  үкіметінің  отарлық  саясатын  қарсы  ұлт  азаттық 

көтерілістер  тарихы,  қоныстандыру  қозғалыстары,  отырықшылықтың  дамуы,  дəстүрлі 

шаруашылықтың  дағдарысқа  ұшырауы,  жиырмасыншы  ғасырдағы  қазақ  халқының 

тарихынан көп мəлімет ала отырып, өз зерттеулерінің тақырыптарын айқындайды. 

Оқыту  əдістемесі:  Оқыту  негізгі  оқу  материалдары  қамтылған  дəрістер  мен  ОСӨЖ  

сабақтар  негізінде  жүргізіледі.  Студенттерді  қазіргі  заман  талабына  сай  тың  дерек 

көздері  арқылы  оқытқандықтан,  оларға  болып  жатқан  оқиғаларды    шынайы    сынау, 

талдауға үйретуге себебін тигізу.  Алған білімдерін сараман кезінде  көрсету, атқарған 

істерге  түсініктер  беріп    отырады.    Арнайы  сөздікпен  жұмыс  жасау,  оқиғаның 

шындығымен  жалғандығын  айыру,  əділ  баға  беру  сияқты    саясаткерге  тəн  қажетті 

дағдыларды одан əрі ұштай түседі. Студенттердың  білімін бақылау үй тапсырмаларын 

тексеру,  электрондық  оқулық  т.б.  оқу  құралдарында  берілген  тестілерді  орындау, 

ауызша сұрау, реферат, жеке семестрлік тапсырмалар арқылы жүзеге асады. 

   

  3.  «Отан тарихының өзекті мəселелері» пəнінің жұмыс бағдарламасы– 

(SILLABUS) 

 Апта  

Тақырып 

Мазмұны  

ОЖСӨЖ 

мазмұны  

СӨЖ 

мазмұны 

Əдебиет 

1- апта  

 

1- кредит 

сағаты 

(дəріс) 

«Отан 

тарихының 

өзекті 

мəселелері» 

пəніне кіріспе 

1.    «Отан  тарихының 

өзекті 

мəселелері» 

пəні 

жəне 

оның 

міндеттері. 

2. Отан тарихының 

көкейтесті мəселелері 

Батыс 

Қазақстан 

тарихы 

мен 

тарихнамасын

ың  теориялық 

жəне 

көкейтесті 

мəселелері 

библиогра

фия 

құрастыру 

Козыбаев 

М.К.  История 

и 

современност

ь. А.-А., 1991. 

– 230-244 сс  

Қозыбаев 

М.К. 

Өркениет 

жəне  ұлт.  А., 

2001. 

2- кредит 

сағаты 

(дəріс) 

«Отан 

тарихының 

өзекті 

мəселелері» 

пəніне кіріспе 

1.    «Отан  тарихының 

өзекті 

мəселелері» 

пəні 

жəне 

оның 

міндеттері. 

2. Отан тарихының 

өзекті мəселелері 

Батыс 

Қазақстан 

тарихы 

мен 

тарихнамасын

ың  теориялық 

жəне 

көкейтесті 

мəселелері 

библиогра

фия 

құрастыру 

Козыбаев 

М.К.  История 

и 

современност

ь. А.-А., 1991. 

– 230-244 сс  

Қозыбаев 

М.К. 

Өркениет 

жəне  ұлт.  А., 

2001. 

3- кредит 

сағаты 

(практик

алық) 

Отан 

тарихының 

ақатандықтары

, оны ашу жəне 

зерттеу 

мəселелері 

1. 

Ғылым 

жəне 

ғылыми таным 

2. 

Ғылыми 

зерттеудың  мəні  жəне 

ерекшелектері 

3. Зерттеу ойларының 

əдістері жəне 

кезеңдері 

Диплом 

жұмыстары 

негізінде 

зеоттеудің 

көкетестілігін, 

мақсатын, 

мəселелерін, 

міндеттерін, 

объектісін 

анықтау 

библиогра

фия 

құрастыру 

Кадыралин 

У., 

Кадыралина 

Ж.У. 

Методика 

и 

техника 

научного 

исследования: 

учебное 

пособие. 

– 

Атырау,  2006 

– 25-29 сс. 

2- апта 

 

1- кредит 

сағаты 

Көшпенділікті

ң  /номадизм/ 

1. 

Қазақстандағы 

көшпенділіктің  

«Мəдени 

мұра» 

əдебиеттер

ге шолу 

Қазақстан 

тарихы. 

(дəріс) 

 

пайда 

болуының 

тарихи  

мəселелері 

/номадизм/ 

пайда 

болуының 

зерттелу 

мəселесі. 

Жалпы 

сипаттама 

2. Тарихи 

əдебиетіндегі көшпелі 

шаруашылықтың 

мəселелері 

бағадарламасы 

 

 

(энциклопеди

ялық 

анықтамалық)

/Қ. 

Алдажұманов

, 

М. 

Асылбеков,  Б. 

Аяған, 

Х. 

Əбжанов 

жəне т.б. 

А. 

Хазанов. 

Кочевники  и 

внешний  мир. 

3-е 

изд. 

Алматы: 

Дайк-Пресс, 

2000. 

Кшибеков  Д. 

Кочевое 

общество: 

генезис, 

развитие, 

упадок.  Алма 

Ата, 1984 

Акишев  К.А. 

К 

проблеме 

происхожден

ия  номадизма 

в 

аридной 

зоне  древнего 

Казахстана  // 

Поиски 

и 

раскопки 

в 

Казахстане. 

А.,  1972,  31-

47 бб. 

Марков 

Г.Е. 

Кочевники 

Азии. 

М., 

1976. 

Марков 

Г.Е. 

Теоретически

е 

проблемы 

номадизма  в 

советской 

этнографичес

кой 

литературе  // 

Историограф

ия 

этнографичес

кого  изучения 

народов 

СССР 

и 

зарубежных 

стран. 

М., 

1989. 

Масанов  Н.Э. 

Типология 

скотоводческ

ого  хозяйства 

кочевников. 

А., 1988 

Масанов Н. Э. 

Проблемы 

социально-

экономическо

й 

истории 

Казахстана  на 

рубеже XVIII-

XIX 

веков 

[Текст] 

/ 

Академия 

наук 

Казахской 

ССР.-  Алма-

Ата 

Издательство 

"Наука" 

Казахский 

ССР  ,  1984.- 

176 с. 

Взаимодейств

ие 

кочевых 

культур 

и 

древних 

цивилизаций. 

А., 1989 

2- кредит 

сағаты 

(дəріс) 

Көшпенділікті

ң    /номадизм/ 

пайда 

болуының 

тарихи  

мəселелері 

 

1. 

Қазақстандағы 

көшпенділіктің  

/номадизм/ 

пайда 

болуының 

зерттелу 

мəселесі. 

Жалпы 

сипаттама 

2. Тарихи 

əдебиетіндегі көшпелі 

шаруашылықтың 

мəселелері 

Қазақстан 

территориясын

дағы көне 

заман 

адамдары, 

олардың 

орналасуы, 

территориялық 

ауқымы 

тұрғысындағы 

іргелі 

əдебиеттер

ге шолу 

Қазақстан 

тарихы /көне 

заманнан 

бүгінге дейін/. 

Бес томдық. 1 

том. – 

Алматы, 1996 

Алпысбаев 

Х.А. Олдувей 

мен Соан 

малтас 

индустриясы 

зерттеулер 

жəне оның 

Қаратаудағы 

тас 

құралдарымен 

өзара қатысы 

//Қазақстанда

ғы іздеулер 

мен қазбалар. 

Алматы, 1972. 

47-56 бб. 

Алпысбаев 

Х.А. Значение 

палеолита для 

расчленения 

антропогенны

х отложений 

// Культура 

древних 

скотоводов и 

земледельцев 

Казахстана. 

Алма-Ата. 

1969. С.119 

 

3- кредит 

сағаты 

(практик

алық) 

Практикалық 

сабақ 

тақырыбы: 

Көшпенділікті

ң    /номадизм/ 

пайда 

болуының 

тарихи  

мəселелері 

 

1. 

Көшпенділіктің 

қалыптасуының  

негіздері. 

Тарихи 

алғышарттары. 

Көшпенділік 

дамуының 

негізгі  

кезеңдері.  

2. Тарихи 

əдебиетіндегі 

көшпенділік  

шаруашылықтың 

типологиясы 

əдебиеттерге 

шолу 

эссе жазу 

Алпысбаев 

Х.А. Олдувей 

мен Соан 

малтас 

индустриясы 

жəне оның 

Қаратаудағы 

тас 

құралдарымен 

өзара қатысы 

//Қазақстанда

ғы іздеулер 

мен қазбалар. 

Алматы, 1972. 

47-56 бб. 

Алпысбаев 

Х.А. Значение 

палеолита  для 

расчленения 

антропогенны

х  отложений 

// 

Культура 

древних 

скотоводов  и 

земледельцев 

Казахстана. 

Алма-Ата. 

1969. С.119 

3- апта 

 

1- кредит 

сағаты 

(дəріс) 

Дəріс 5 

Тақырыбы: 

Көне 

замандағы 

ежелгі 

Қазақстан 

территориясын

дағы 

этномəдени 

үрдістер 

 

1.  Ерте  көшпенділер 

тарихының 

негізгі 

мəселелері 

2. Қазақстан жəне 

Ресей ғалымдарының 

ерте көшпенділер 

тарихын зерттеудегі 

үлесі 

əдебиеттерге 

шолу 

эссе жазу 

 

Бичурин 

Н. 

/Иакинф/. 

Орта  Азияны 

мекендеген 

халықтардың 

көне  заманғы 

тарихы. 

Алматы, 2008 

Бичурин 

Н. 

Средняя  Азия 

и  Туркестан. 

Алматы, 1997 

Акишев  К.А. 

Курган 

Иссык. 

М.1978 г. 

Акишев  К.  А. 

Саки 

азиатские 

и 

скифы 

европейские: 

общее 

и 

особенное// 

Археологичес

кие 

исследования  

в   

Казахстане. 

Алма-Ата, 

1984 

Культура 

древних 

скотоводов  и 

земледельцев 

Казахстана. 

Под 

ред. 

Акишева  К.А. 

Алма-Ата 

- 

1979 г. 

Акишев К.А. 

«Археологиче

ские 

исследования 

в Казахстане 

в 1930-1950-е 

гг.» // В 

сборнике 

«Историческа

я наука в 

советском 

Казахстане 

(1917-1960-е 

гг.)». Алма-

Ата, 1990. 

Стр. 231-246 

Акишев  К.А., 

Кушаев 

Г.А. 

Древняя 

культура 

саков 

и 

усуней 

долины  р. 

Или.  А-А. 

1963  

2- кредит 

сағаты 

(дəріс) 

Көне 

замандағы 

ежелгі 

Қазақстан 

территориясын

дағы 

этномəдени 

үрдістер 

 

1.  Ерте  көшпенділер 

тарихының 

негізгі 

мəселелері 

2. 

Қазақстан 

жəне 

Ресей  ғалымдарының 

ерте 

көшпенділер 

тарихын 

зерттеудегі 

үлесі 

əдебиеттерге 

шолу 

эссе жазу 

Бичурин 

Н. 

/Иакинф/. 

Орта  Азияны 

мекендеген 

халықтардың 

көне  заманғы 

тарихы. 

Алматы, 2008 

Бичурин 

Н. 

Средняя  Азия 

и  Туркестан. 

Алматы, 1997 

Акишев  К.А. 

Курган 

Иссык. 

М.1978 г. 

Акишев  К.  А. 

Саки 

азиатские 

и 

скифы 

европейские: 

общее 

и 

особенное// 

Археологичес

кие 

исследования  

в   

Казахстане. 

Алма-Ата, 

1984 

Культура 

древних 

скотоводов  и 

земледельцев 

Казахстана. 

Под 

ред. 

Акишева  К.А. 

Алма-Ата 

- 

1979 г. 

Акишев К.А. 

«Археологиче

ские 

исследования 

в Казахстане 

в 1930-1950-е 

гг.» // В 

сборнике 

«Историческа

я наука в 

советском 

Казахстане 

(1917-1960-е 

гг.)». Алма-

Ата, 1990. 

Стр. 231-246 

Акишев  К.А., 

Кушаев 

Г.А. 

Древняя 

культура 

саков 

и 

усуней 

долины  р. 

Или.  А-А. 

1963  

3- кредит 

сағаты 

(практик

алық) 

Көне 

замандағы 

ежелгі 

Қазақстан 

территориясын

дағы 

этномəдени 

үрдістер 

 

1. Сак тайпалары 

2. Юэчжи 

3. Уйсіндер /усундер/ 

4. 

Ғұндар 

/хунну, 

сюнну/ 

5. Қанлы /кангюй/ 

Жоспар: 

А/ 

Территориялық, 

этникалық, 

тілдік 

сипаттама. 

Негізгі  

мəселелері 

В/ Тарихи-əлеуметтік 

жəне мəдени 

мəселелері 

Қазақ 

халқының 

алғашқы 

рулық 

тайпалық 

қоғамдық 

құрылысы, 

мəдениеті 

мəселелері 

(сақ, үйсін, 

ғұн, қанды 

кезендері). 

эссе жазу 

Бичурин 

Н. 

/Иакинф/. 

Орта  Азияны 

мекендеген 

халықтардың 

көне  заманғы 

тарихы. 

Алматы, 2008 

Бичурин 

Н. 

Средняя  Азия 

и  Туркестан. 

Алматы, 1997 

Акишев  К.А. 

Курган 

Иссык. 

М.1978 г. 

Акишев  К.  А. 

Саки 

азиатские 

и 

скифы 

европейские: 

общее 

и 

особенное// 

Археологичес

кие 

исследования  

в   

Казахстане. 

Алма-Ата, 

1984 

Культура 

древних 

скотоводов  и 

земледельцев 

Казахстана. 

Под 

ред. 

Акишева  К.А. 

Алма-Ата 

- 

1979 г. 

Акишев К.А. 

«Археологиче

ские 

исследования 

в Казахстане 

в 1930-1950-е 

гг.» // В 

сборнике 

«Историческа

я наука в 

советском 

Казахстане 

(1917-1960-е 

гг.)». Алма-

Ата, 1990. 

Стр. 231-246 

Акишев  К.А., 

Кушаев 

Г.А. 

Древняя 

культура 

саков 

и 

усуней 

долины  р. 

Или.  А-А. 

1963