Тарихымызды тайсалмай зерттеген
жүктеу/скачать 19,12 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Қытай елі «Шэньчжоу-11» деп аталатын ғарыш кемесін ұшырды. Ғарыш кемесі орбитал- ды зертханада бір ай болады. Бұл
- Ғарыш кемесін ұшырды Парижде полицейлер жапа шеккен әріптестеріне қолдау к рсетіп, наразылық шеруін ұйымдастырды.
- Париждегі наразылық шеруі «Талибан» қозғалысының содырлары Ауғанстанның вице- президенті генерал Абдул-Рашид
- Содырлар шабуылына тап болды А
- Мына к рсеткіш Қазақстанның, оның ішінде қазақ халқының мақтанышы ғой! Бұны дәлелдейтін құжатыңыз бар ма
- Соғыста жоғары лауазымды атқарған, лілей-тірілей саптан шық- қандарды атап жіберсеңіз
- – зіңіз ерекшелейтін аға офицерлер арасында – подполковник, полков- ник лауазымында болған атыраулық қандастарымызды айтсаңыз
- Осы кітапты дайындау кезіңізде, кейбіреулер: «Неге қазақстандық деп атамайсыз» деп кінә таққанда, Сіз
- ҚАЗАҚТЫҢ майдангер офицерлері майдангер офицерлері А
- – Соғыста Совет Одағының Баты- ры атағын 98 қазақ алғанын білеміз, солардың қаншасы офицер Осы атаққа
- – Қазақ офицерлердің айрықша ерліктері к п болғанына сенімдіміз, солардың бірнешеуін айтып берсеңіз
- Төлеуғұл Бейсембин Оңай Шонаев Базарбай Баймұханов Григорий Жолаев Ғали
- Лондон метросында шұғыл эвакуация жүргізілді. Оған жерасты жолынан табылған күдікті с мке себеп болған.
- Ерсі есімдер қоюға тыйым салмақ Кандидатурасы мақұлданды Күдік тудырған сөмке
- АНА ТІЛІ ПРОЗА
ізденумен жүріп, Екінші дүниежүзілік соғысқа 12056 қазақ офицері қатысқанын анықтады. Біз бұл көрсеткішпен әлемдегі сол соғысқа қатысқан 200-ден астам ұлт арасында 10-шы орынға шығыппыз! Төменде 25 томдық кітаптың авторы Ж.Доспановпен болған сұхбат газет оқырмандарының назарына ұсынылып отыр. Қытай елі «Шэньчжоу-11» деп аталатын ғарыш кемесін ұшырды. Ғарыш кемесі орбитал- ды зертханада бір ай болады. Бұл Қытай тарихындағы рекордтық миссия. КХР т рағасы Си Цзинь- п и н м и с с и я ғ а қ а т ы с у ш ы мамандардың бәрін құттықтады. Жұмыстар әрі қарай сәтті жалғасатынын, алға қойылған міндеттердің барлығы орындалатынын айтты. «Шэньчжоу-11» екі күн ішінде 393 км биіктікте «Тяньгун-2» («Аспан сарайы») орбиталды зертханасымен түйісуі тиіс. Экипаж орбитада медициналық, ғылыми сынақтар жасайды.Қытайдың жоспарында Айға адам қондыру және Марсқа пилотсыз кеме ұшыру тәжірибесі бар. Қытайдың ғарыш бағдарламасы 50 жылдан бері дамып келеді. Айта кетейік, 1970 КХР алғаш рет жасанды Жер серігін ұшырған болатын. ЗАМАНДАС
зірлеген Абылайхан ЖҰМАШЕВ Ж Ж аһанның жүрек лүпілі аһанның жүрек лүпілі Ж Ж
аһанның жүрек лүпілі ШЫҢ ЕЛІ
Ғарыш кемесін ұшырды Парижде полицейлер жапа шеккен әріптестеріне қолдау к рсетіп, наразылық шеруін ұйымдастырды. 500-ге жуық тәртіп сақ шы- сы беттерін бүркеп, Эйфель м ұ н а р а с ы н ы ң м а ң ы н д а ғ ы алаңға жиналды. Шерушілер Марсельезаны айтып, «Поли- цейлер ашулы» деп ұрандатты. Дәл осындай наразылық шарасы Лион, Тулуз және Ницца қалаларында да тті. Ал тәртіп сақшыларының мұндай қадамға баруына қала жастарымен қақтығыс кезінде бір сақшының денесін күйік шалып, ес-түссіз ауруханаға түскені түрткі болған. ЕУРОПА
Лауазымды тұлға талибтер басып алған Гормач ауданында қауіпсіздік қызметінің жасағына ілесіп келе жатқанда, шабуылға тап болған. Ауғанстан премьер- министрі Абдулла Абдулла вице- президенттің жеңіл жарақаттанғанын растап, оның денсаулығына еш қауіп жоқтығын айтты. САҚТАНСАҢ, САҚТАЙДЫ Содырлар шабуылына тап болды А Халықаралық «Қазақ тілі» қоғамы аталған Қоғамның Атырау облыстық филиалының т рағасы, «Тіл жанашы- ры» құрмет белгісінің иегері, ҚР мәдениет қайраткері білхан Т леуішовке зайыбы
қайтыс болуына байланысты қайғысына ортақтасып, к ңіл айтады. «Қазақ газеттері» ЖШС және Серіктестікке қарасты басылымдардың еңбек ұжымдары Халықаралық «Қазақ тілі» қоғамдық бірлестігі Атырау облыстық филиалының т рағасы, «Тіл жанашыры» құрмет белгісінің иегері, ҚР мә дениет қайраткері білхан Т леуішовке зайыбы Ләззат ОРАЛБАЙҚЫЗЫНЫҢ қайтыс болуына байланысты қайғысына ортақтасып, к ңіл айтады. – атқыштар батальондарының бас- шы лығында болған. 2015 жылға дейін қазақтан 20 шақты ғана батальон ко- мандирі шыққаны жазылып келген еді. Артиллерия дивизиондары бас- шы лы ғын дағы қазақтар да бар шы лық. Дивизион командирі – 39, комиссары – 8, командирдің саяси орынбаса- ры – 36, сап бойынша орынбасары – 21, штаб бастығы – 16, партиялық ұйымдастырушы – 59. Барлығы – 179. Батальон, дивизионмен теңдес авиация эскадрильясының басшыла- ры: ко мандир – 5, командирдің саптық орын басары – 1, штаб бастығы – 3, эс- кадрилья штурманы – 1. Барлығы – 10. Полктағы к рсеткішіміз де айтуға тұраралық. Полк командирі – 16, полк комиссары – 10, полк командирінің саяси орынбасары – 13, полк ко- мандирінің сап бойынша орынбасары – 32, зге орынбасарлар – 3, штаб бастығы – 20, авиаполк штурманы - 2, полк комиссарының орынбасары – 5, полк партия бюросының хатшысы – 65, полк қызметінің бастығы – 141, полк командирі мен штаб бастығының к мекшілері – 70. Барлығы 377 қазақ полктарда аға офицер қызметтерін атқарған. Бригада басшылығында: командир – 1, әскери комиссар – 3, командирдің саяси орынбасары – 2, саяси б лім бастығы – 7, командирдің саптық орынбасары – 5, әскери трибунал т рағасы – 1, әскери прокуроры – 1, подполковник шеніндегі қазақтар: партия комиссиясының хатшысы – 7, бригада қызметінің бастығы – 13, саяси б лім бастығының орынбасары – 6, штаб б лімшесінің бастығы – 6. Барлығы – 32. Дивизия басшылығында: командир – 2, әскери комиссар – 3, командирдің саяси орынбасары – 1, саяси б лім бас тығы – 2, командирдің саптық орын басары – 2, әскери трибунал т рағасы – 1, әскери прокурор – 1, майор ды есепке алмай, тек подполков- ник атқаратын лауазымдағылар: партия ко миссиясының хатшысы – 7, дивизия қызметінің бастығы – 14, саяси б лім бастығының орынбасары – 3, штаб бас- тығының орынбасары – 3, штаб б лім- шесінің бастығы – 9. Барлығы – 36. Корпуста полковник лауазымында болғандар: әскери прокурор – 1, штаб б лімінің бастығы – 2, саяси б лім бас тығының орынбасары – 1, қызмет бастығының орынбасары – 2, штаб б лімшесінің бастығы – 1, подполков- ник шеніне лайық лауа зым да ғылар: саяси б лім нің аға нұсқаушысы – 5, әскери трибунал дың мүшесі – 1, артил- лерия штабы бас тығының к мекшісі – 1, саяси б лімнің инспекторы – 2, саяси б лімнің үгітшісі – 1, штаб б лімі бастығының аға к мекшісі – 5, б лім бастығының к мекшісі – 6. «СМЕРШ» қарсы барлаудың полк, бригада, дивизия, корпус штаб тары жандарындағы жедел кілеттілері – 59. Қан кешкен майданда қазақ ұлтты офицерлер комсомол мен жастарға басшылық етуде, тәрбиелеуде, оларды жігерлендірумен қатар шабуылдарға бастауда міндеттерін абыроймен орын- дады, здері де ерен ерліктерімен ә й г і л е н д і . О л а р д ы ң с а н д а р ы : батальонның комсомолдық ұйым - дас ты рушысы – 168, диви зионның комсомолдық ұйым дастырушысы – 8, полк комсомол коми тетінің хатшысы – 70, бригада саяси б лімі бастығының комсомол бойынша к мекшісі – 7, дивизия саяси б лімі бастығының ком- сомол бойынша к мекшісі – 13, корпус саяси б лімі бастығының космсомол бойынша к мекшісі – 1, армия саяси б лімі бастығы комсомол бойынша к мекшісінің орынбасары – 1, майдан саяси басқармасы бастығының комсо- мол бойынша к мекшісінің орынбаса- ры – 2. Барлығы – 270. Екінші дүниежүзілік соғыста 87 қазақ офицердің ұшқыш болғандары – халқымыздың мақтан тұтуына ә б д е н л а й ы қ . О л а р д ы ң і ш і н д е Т а л ғ а т Б и г е л д и н о в ( е к і м ә р т е ) , Плис Нұрпейісов Совет Одағының Батыры атанса, Хамза Зайсанов – генерал-майор шенін алды. Эска- дрилья командирінің орынбасары г в а р д и я л ы қ м а й о р Б а й т ұ р с ы н Е с і р к е п о в о м ы р а у ы н а 5 о р д е н таққан, 1945 жылдың 7-маусымында минометін, 19 пулеметін жойып, 300-ге тарта жауынгері мен офицерін лтірген. 1943 жылдың 9-ақпанында 22-армия қолбасшысы, генерал-лейтенант Юш- кевич оны Кеңес Одағының Баты- ры атағына ұсынады, бірақ арада бір жыл ткенен кейін 1-дәрежелі «Отан соғысы» орденіне лайық деген бұйрық шығады... Сталинград қаласындағы 102.0 биіктік – бүкіл әлем біледі деуге бола- тын Мамай қорғанын фашистер 1942 жылдың 27 қыркүйегінде иеленіп алған- ды. Қаланы бақылауда те маңызды саналатын ол биіктікте жаудың ал- масып тұратын мың адамы – жеңіл зеңбіректерімен, минометтерімен, т рт жаққа ірі калибрлі пулеметтері 1 9 4 2 ж ы л д ы ң 1 8 - м а м ы р ы н а н 1943 жылдың 26-қаңтары аралы- ғын да 116-атқыштар дивизиясының 441-атқыштар полкы құрамындағы пулемет ротасының командирі аға лейтенант Сапар Оралбеков бір зі 750-ге тарта фашисті лім құштырған, осы уақытта оның ротасы 1700 жауды жойған, яғни жауға келтірілген зор шығынның 44 пайызы соның үлесінде. Ұ л ы О т а н с о ғ ы с ы н д а Қ ы з ы л Армияның ең үздік 10 пулеметшісі 130 және одан артық қарсыласты жойған. Бірінші орында шешен жігіті Ханпаша Нурадилов – 920 адам, 2-ші орында біздің Оралбеков (750), 3-5-ші тұрғандар С.Пугаев (350), А.Жежеря (343), В.Чемодуров (311). Бұл ондықтан Кеңес Одағының Батыры атағы жалғыз Оралбековке бұйырмай, Ленин және «Жауынгерлік Қызыл Ту» ордендерімен ғана марапатталған. – Мына к рсеткіш Қазақстанның, оның ішінде қазақ халқының мақтанышы ғой! Бұны дәлелдейтін құжатыңыз бар ма? – 4 4 1 - а т қ ы ш т а р п о л к ы н ы ң командирі, майор Емельяновтың – аға лейтенант Оралбековті екі орденге ұсынғандағы қолы қойылған, м рі басылған марапаттау қағазы қолымда. Қазақстанның рекордтар кітабына енетіндер кітабымда баршылық. 20 жасында подполковник лауазымын- да болған 5 қазақ түгелімен құрамы 800 адамнан тұратын батальондар командирлері Т лекеев Капьят (1942), Сырғабаев Қасым (1943), Қоңырбаев Ораз (1943), Оспанов Қаби (1944), Нұрмағамбетов Сағадат (1945). 20 жасында майор шенін алғандар: Т лекеев К. (02.1943), Сырғабаев Қ. (02.1944), Нұрмағамбетов С. (02.1945). 21 жасында Капьят Т лекеев (1943) полк командирінің сап бойынша орын- басары, 22 жасында Юрий Алтыбаев полк штабының бастығы. – Соғыста жоғары лауазымды
– Оларды әскери түрде бір с збен «шығын» дейді. Сол шығын к п бол- ды. Мен подполковник және одан ж о ғ а р ы л а р а т қ а р а т ы н қ ы з м е т т е болғандардың кейбірін, Ұлы Отан соғысының алдыңғы кезеңі 1941 жыл- мен ғана атайын. Ш і л д е д е а т қ ы ш т а р п о л к ы штабының бастығы Салық Ысқақов ауыр жарақатпен саптан шықса, ба- тальон командирі Халихан Хамзин оққа ұшты; тамызда 23-армия штабы б лімшесі бастығының аға к мекшісі Сабыр Насыров хабарсыз жоғалды, қыркүйекте атқыштар батальонының командирлері Мырзабай Құлсейітов пен шім Нұрбеков қаза болса, танк батальонының командирі Абдолжапар Жақыбаев қиратылған танкісі ішінде ауыр жараланумен жау қолына түсті, кавалерия полкы командирінің сап бойынша орынбасары, подполковник Сәбит Имақов ауыр жараланумен саптан шықты; қазанда атқыштар батальонының командирі Мәжит Жұмабаев қарсы жақтың тұтқынына ілінді; қарашада дивизия штабы б лімшесінің бастығы Садық Жұмабаев п е н а т қ ы ш т а р п о л к ы ш т а б ы н ы ң бастығы Ибраим Аманбаев қаза тапты; желтоқсанда – батальон командирлері Николай Иманқұлов пен бутәлі бсәлімов Отан үшін жандарын құрбан қылса, ол екеудің әріптесі Хұсайын Шайхитдинов хабарсыз жоғалды. Соғысты саптан шықпастан аяқ- тағандарында барлығы да кем дегенде полковник, кейбірі генерал-майор атанар еді. – зіңіз ерекшелейтін аға офицерлер арасында – подполковник, полков- ник лауазымында болған атыраулық қандастарымызды айтсаңыз? – Олар да аз емес, бір сұхбатқа сыйғыза алмаймын. Он шақтысын ғана атайын. Батальон командирлері: қ о с А л е к с а н д р Н е в с к и й о р д е н д і Б а з а р б а й Б а й м ұ х а н о в , Б а с а р Иманәлиев, Сибағатолла Қарынбаев, авиаэскадрилья командирі Ермұхан Ідірісов, батальон комиссарлары М ә ж и т Т а у ы ш е в , Қ ұ л ш а р а ф міршин, майдандық газет жауапты редакторының орынбасары Жолдас Аймұратов, полк штабының бастығы Оңай Шонаев, бригада командирінің орынбасары Салық Зиманов... – Осы кітапты дайындау кезіңізде, кейбіреулер: «Неге қазақстандық деп атамайсыз» деп кінә таққанда, Сіз: «Қазақстанның сыртында туған жүздеген қандастарымды қалдырып кете алмай- мын» деп кесіп айтқансыз. Мына 12012 офицердің қаншасы еліміздің сыртында дүниеге келгендер? – 10,5 мыңы – Қазақстанда, қал- ғандары сыртында. Ең к птері: ішкі аймақтар арасында – Батыс Қазақстан облысы 1 мың адам, сыртқы мемлекет- терден Ресей Федерациясы алда 1077 қазақ офицер. – ңгімеңізге рақмет. Құттыгерей СМАДИЯР, Қазақстан Журналистер одағы сыйлығының лауреаты Атырау облысы ҚР Мәжілісінің депутаты, Халық Қаһарманы, генерал-лейтенант Бақытжан Ертаевтың Жұмабай Доспановқа «Талғат Бигелдинов» медалін тапсыру сәті. ҚАЗАҚТЫҢ ҚАЗАҚТЫҢ майдангер офицерлері майдангер офицерлері А Совет Одағының Батыры атағына ұсынылған, бірақ берілмеген. 10-Мо- сква барлау авиаполкының аға ұшқыш- байқаушысы Асқар Жандаров 6 ор- денмен марапатталған, олардың үшеуі – «Жауынгерлік Қызыл Ту». Бұған дейін офицер-ұшқыштарымыздың 10 шақтысын ғана біліп, атап келгенбіз.
– Бүгінде КСРО-ның ең жо ғары атағын Ұлы Отан соғысында алғандар саны 104-ке жеткен. Олардың ішіндегі офицерлер – 37. Берілмегендер саны – 33. Сол ала алмағандар арасын- да атқыштар ротасының командирі Қабыш К ктаев 1944 жылдың 12-тамы- зында, сосын екінші рет 1945 жылдың 4-ақпанында ұсынылғанда, орнына Ленин және «Жауынгерлік Қызыл Ту» ордендері беріледі. 1945 жылдың ақпанында Совет Одағының Батыры атанған Сағадат Нұрмағамбетовтің батальоны 14-30 сәуір және 1-3 мамыр аралығында қарулы 1245 жау солдатын лтіріп, 2217-сін тұтқындайды, 36 пулеметті жойып, 3 танк пен соншама здігінен жүретін артиллерия қондырғысын қиратады. Берлин іргесі мен ішіндегі ұрыстарды шебер жүргізгені және жеке ерен ерлігі үшін сол жылдың мамырын- да осы атаққа екінші рет ұсынылады, бірақ берілмейді.
– 1942 жылдың желтоқсанында қаза болған 1-танк бригадасы құ ра мындағы Т-34 танктері ротасының командирі, аға лейтенант Жұмаш Рахметовтің экипажы сол жылдың тек шілдесі мен желтоқсаны аралығында жаудың 4 танкісін, 15 зеңбірегін, 36 ДЗОТ-ын, 6 орнатылған ДЗОТ-тарымен 62 армия- ның әскерлерін 3,5 ай бойына үлкен шы ғынға қалдырып, жоғарыға жолат- пай қойған. Сол биіктіктің бір б лігін 1943 жылдың 9 қаңтарында 284 атқыш- тар дивизиясы 1045 атқыштар полкы құрамындағы 2 атқыштар батальоны бірінші болып басып алғанынан жа- уды 26 қаңтарда зге б лімдер толық тазартқанша – 17 күн бойына ұстап тұрды. Осы үшін батальон командирі 26 жастағы қазақ жігіті, лейтенант Шам- шит Қабдонасовқа «Қызыл Жұлдыз» орденін бере салады (19.02.1943). 1944 жылдың 26-маусымында 19-гвардиялық танк бригадасының танк командирі лейтенант Қасым Сәрсембаевтың экипажы қарсы лас- тың 1 танкісін, әскери жүк тиеген 16 автомашинасын, 40 арбасын, 1 танкке қарсы зеңбірегін, 5 пулеметін қиратып, 80-ге тарта автоматшыларын ажал құштырды. Бұның бәрі бір күн ішінде. Астраханның қазағы, 4 орденнің иегері, танк командирі, лейтенант Ильяс Бектемісов экипажымен 1944 жылдың 1-шілдесінен 1945 жылдың 1-наурызы аралығында, яғни 8 ай ішін- де жаудың 13 зеңбірегін, 1 «Ферди нанд» здігінен жүретін ауыр артиллерия қондырғысын, 22 пулеметін, 6 ми- нометін, 8 автомашинасын, әскери жарақ тиелген 16 арба-шанасын талқандап, 185 гитлершілерді о дү- ниелік етеді. С У - 7 6 к о м а н д и р і л е й т е н а н т Жанғали Берқалиев 1944 жылдың 2 1 - қ а р а ш а с ы н а н 1 9 4 5 ж ы л д ы ң 10-наурызына дейін, 3,5 ай ішінде ауыр жараланып саптан шыққанынша - немістердің 1 «Тигр» ауыр танкісін, 1 «Фердинанд» здігінен жүретін ауыр артиллерия қондырғысын, 4 орта танкісін, 12 зеңбірегін, 16 пулеметін, 8 жүк автомашинасын қиратып, 100-ге тарта жаяу әскерін жояды. Ол да 4 ор- денмен марапатталған.
Сенатор Валентина Петренко 1998 жылдан бері тіркелген ерекше есімдердің статистикасын келтірді. Ұлдар иеленген ең згеше атаулар: «Николай-Никита- Нил, Христамрирадос, Дельфин, Ярослав-Лютобор, Лу- ка-Счастье Саммерсет Оушен болған. Қыздар арасында: Апрель, Полина-Полина, Принцесса Даниэлла, Заря- Заряница, Алеша-Каприна, Океана, София-Солнышко» сынды есімдер кезіккен. Бүгінде РФ заңнамасында ата-аналарды балалардың мүддесі мен құқықтарын бұзбайтын есімдерді ғана беруге міндеттейтін норма жоқ. Мұндай еркіндік кейбір адамдардың ата-аналық құқықтарын асыра пайдалануына әкеп соғады.
Осы елдің Либералды-демократиялық партиясы « збекстан премьер-министрінің кандидатурасы «бұдан бұрын пленум ұсынған партиямыздың атынан президент сайлауына қатысатыны бірауыздан бекітілді» деп хабар- лады. Партия кілінің айтуынша, олар Орталық сайлау комиссиясына кандидат туралы мәліметтерді ұсынады.
Оқиға орнына келген тәртіп сақшылары оны қашықтықтан басқарылатын құралдың к мегімен жарып жіберді. Осы іс бойынша Ұлыбритания полициясының лаңкестікпен күрес ж ніндегі б лімі тергеу амалдарын жүргізуде. ТМД АЗИЯ
ТҰМАНДЫ АЛЬБИОН Ерсі есімдер қоюға тыйым салмақ Кандидатурасы мақұлданды Күдік тудырған сөмке 10 №43 (1353) 27 қазан – 2 қараша 2016 жыл
АНА ТІЛІ ПРОЗА А ш у л а н ғ а н д а н е қ и р а т п а қ , телефонның арғы құлағындағы қоңыр дауыс иесінің жер- жебіріне жетіп, айғайлағаннан бір нәтижеге қол іліктірсе, кәні?! Шаршай- тын зі, боқтан згеге жүйке жұқартатын зі. Оның несі кетсін. Азар болса: «мына шал жынданғаннан сау ма?» дейді де иығын бір қиқаң еткізіп, з ж німен кете барады. Жоқ-ау, шәкірттеріне: «мені мезгілсіз мазаламаңдар» деп ескертпесе ж н ғой. Ескерткенде қандай, алда-жалда он- дай «тәртіпке бағынбайтындардың» ертең емтихан кезінде «бағы» жана қоймайтындығын да ишарамен, немеурін- тұспалмен түсіндірген. Жетер. Ғылымға бір адамдай еңбек сіңірді: мұрын үстіне линзасы қалың к зәйнек қондырды, баяғы арасына саусақ батпайтын қалың шашты сирексітті, кеудесі еңкіш тартты, газет-журналға к бірек шұқшиса басы айналып, миы шайқалатынды шығарды. Одан әрі не істемек? ле салайын десе, әлгі құлдыраңдап, апта сайын үйге кел- генде аталап бірі мойнына, бірі арқасына жабысатын жаман немерелерін қимайды. мір солармен тәтті боп бара ма қалай. Жә, Ибадулланың бұл әншейін бергі жағымен айта салған сылтауы ғой. Жасы келген, ендігі қалған ғұмырды ың-шыңсыз ткізейінші дейтін шал- шауқандарға еліктеген әуейі дағы ит жегір! Ал зіне салса қартайғысы жоқ. Ай құрғатпай ңшең зиялылар тіркелген емханаға барып, дәрігерлік тексеруден теді. Қазір медициналық аппараттар жетілген заман ғой. Диагнозыңды дәл табады. Витамин қабылдайды, укол ала- ды. Ұзын ырғасы бір аптаның о жақ-бұ жағында құр аттай қутыңдап шыға келеді. Дәрігерлер айтатын ем-домды зі де бес саусақтай жақсы біледі. Кеселдің түп та- мыры – жүйкеде. Осы күнге дейін итініп- сұғынып аман жеткен жүйкені ендігі жерде анау-мынауға рәсуа етпегені абзал. Алтындай сақтағаны олжа. Мүйіз шықса шыр-пыр боп талайлармен айтысқан, тіпті жаға жыртысып т белесуге дейін барған. Содан қарақан басына иненің жа- суындай пайда к рсе. Қоғамдық жұмыс дегенде екі к зі ақиып, аты-ж ні ертең тарих бетіне алтын әріптермен жазы- латындай жанын қинағанын айтам-ау; сүрініп-қабынып, үй шаруасын басы бүтін ұмытып, бала-шаға тәрбиесін әйелдің мойнына жүктеп, ал зі тау қопарғандай кешкілік табалдырықтан әзер аттайтындығын айтам-ау. Кім үшін және не үшін?! ткен мірге есеп берсе, атойлап згелердің алдын орағаны шама- лы. Қырыққа жеткенде кандидаттық, елу- ден асқанда докторлығын қорғады. Тосын жаңалық ашып, дүйім елді таңғалдырған болса бүгін сол атақ-абыройдың қалған- құтқан жұқанасы да, к ңіл демдеуге жа- рар еді-ау. Түк болмағандай, бүгінде Иба- дулланы біреу біледі, біреу білмейді. сілі білмейтіндердің қарасы қомақты. Бірді- екілі шәкірттері ғана, онда да орай ын келтіріп, салалық басылымдарға жария- ланатын мақалаларының ішіне мұның есімін де сыналап кіргізіп жібереді. Оларына да құлдық. Беталыс бағдары әзірге түсініксіздеу мына бір аумалы- т кпелі заманда «менің қоғамдағы лайықты орнымды қайтарып беріңдер» деп кімге шағынасың. Мықтылығыңды дәлелде, кеудеңді жалаңаштап, ағаш басына шығып, айғайла; «мен, мен, мен едім...» Ауаға тараған тарғыл дауысың сап басылады содан соң. Ойпыр-ай, елеген, құлақ түрген, «елге еңбегі сіңген талантты адамды осынша сорлатқанымыз адамшылығымызға жата ма?» деп бір пенде жанашырлық танытып, жаныңызға жақындаса; қал-жағдайыңызды сұраса; мірбаяныңызбен танысса – соның зіне т бең к кке жеткендей қуанбассың ба?! Жоқ, бітті. Жүрегің жарылып кетсе де осы тақылеттес тіркестерді естуге мәжбүрсің. Ал естігің келмесе ерік зіңізде. Қашанғы айғайлайсың. Сол айғайдың арқасында «есі ауысқан», «оқу к терген» дейтін «абырой» жамап алуыңыз да түкке тұрмайды. Жә, сабыр, сабыр, жұртқа белгілі жарапазанды жариялағаннан бір нәрсе не ме. Осымен тоқтайық. Алдағы күндердің қызығы түгесілмесін. Іргелі оқу ордасының шетелден білім алған «жаңа қазақ» басшылары Ибадулланың ұзақ жылғы ұстаздық тәжірибесіне қызыға ма, әлде әлі де ауылдан келген к генк здерді алдарқататындай қауқары бар ғой деп, сонысына үміт арта ма, әзірге «пенсия жасынан асып барасыз, артыңыздан бір шоғыр шәкірттеріңіз еріп келеді» дегенді айта қойған жоқ. Ертең бе, одан арғы күні ме, оның да құлақ түбінен зың ете қалатындығы белгілі. Алдымен ақыл-есінің бүтіндігіне тәу етеді. Бәлкім, мұны Ибадулланың тірі жанға тіс жармаған зіндік философиясы десеңіз жарасар. Мұның да анау айтқандай құпиясы жоқ. Тіршіліктің ащы-тұщысын молырақ тартқаннан соңғы пайым- түсінігі... Енді, енді ме, қолдан келсе тірі жанға ашуланбайды, біреудің бетіне қатты келмейді, мейлі, шектен шығып т бесінде ойнақтаса да шыдайды, шыдап бағады. Қысқасы – жүйке талшықтарын к здің қарашығындай сақтайды. Жүйкенің тозуы – кесел атаулының к кесі. Мұны баяғыдан неге білмегенбіз деп сан соғып, запыран жұтудың қажеті шамалы. тті- кетті. Ибадулла кез келген адаммен күліп амандасады. Күлкі – баға жетпес байлық. Күледі, күлмейтін нәрсеге күле салады. Күн сайын күлкінің к лемін ұлғайта береді. Баяғы... баяғы жүйкенің кетік- құтығын стіп жамамақшы, кеткен есені стіп қайтармақшы. некей, әлгі беймезгіл соғылған қоңырауға да бәлендей ашуланған жоқ, «ертеңгі асымызды дұрыс ішкізсеңдерші түгелер!» деп бергі жағымен күңк етті де қойды. – Үйдесіз бе? – Үйде болмағанда. – Уақытыңызды алмай, екі-үш минут- ке кіріп шықсам. – Бұл кім? – Құлмұратпын ғой, Ибадулла аға, мен сізді дауыстан танып тұрған шығар десем. – Айналайын, Құлмұратжан-ау, сен- дерге не болған, а? Қанша бір қалалық боп кетсеңдер де, «ағаның үйі – ақ жай- лау» деп салып ұрып келе салмайсың ба?! – Қазір барамын. Оқыс ас үй жақта күйбеңдеп жүрген әйеліне бұрылды. Ұстамды, сыпайы, салмақты. Ілгерідегі ұрда-жық мінездің ғылым жолындағы ерлікпен пара-пар жанқиярлық еңбектерін еске түсіріп, лшеулі ғұмырды бекер ткізбегендігін, артына лместей мұра қалдырғандығын сана сүзгісінен ткізіп барып, «шүкір ғой» дегенге мықтап табан тіреді. лген адамның барар жері белгілі. Сән салтана- тымен марқұммен қоштасуды да кәделі шаңырақта ткізіп, артынан асын беретін мемлекеттік комиссияның құрамында Ибадулла жүрген-ді шапқылап. Жүретін реті. Замандас, құрдас-сырлас. Ғылымға бір мезгілде келген. Одан беріде жер- лес. Екеуі бір топырақта мірге келген. Қай жағынан болмасын, Ибадулланың б е л ш е ш і п , а з а м а т т ы қ т а н ы т а т ы н тұсы осы. Бәрі рет-ретімен ойдағыдай атқарылған, оу, летін адам лді, алды- нан жарылқасын деп бет сипап үнсіз қала беру – Ибадуллаларға жарасатын қылық па еді?! Жараспайды. Жерлестігін былай қойғанда, Арыстанбектің аруағына құран бағыштатып, артында қалған ұлын бала- шағасымен үйіне шақырып, к ңіл шайын берсе, Ибадулланың жүзі жарқын болмас па осындайда. Қап! Құлмұраттың алдында бүгін қалай ақталар екен. ***
Ш айдан соң терін басып, диванға қисайып, он-он бес минут к з шырымын алатын. Жүйкені ж ндеудің бір амалы осы, сосын одан арғы тіршілігіне құмбыл кіріседі. Газет-журналдардың жан жа- дыратар жақсы жаңалықтарын ғана теріп оқиды. сек-аяң, биліктегі ауыс- түйістерге пәлендей мән бермейді. Мән бермейтіні – солардың арасынан таныс- білістерді кездестіріп қалмайын деп со- бір оқпен екі қоян атып алатындарыңды сезбейтіндерің-ай! Біріншіден, біздің к ңілімізді табасыңдар, екіншіден, үлкендерге сәлем беріп бір міндеттен тағы құтыласыңдар. Ал шешін, шай дайын. Патша, қайдасың?!.. Асықпа, сыбағалы асыңды ішесің. Сабақты ине сәтімен, бәлкім тамақ піскенше келінді де осында алдырармыз. – Жо-жоқ, асқа әуре болмаңыздар, бір-екі кесе шай ішейін. Соның арасында шаруамды да айтып үлгірермін. Уақыт, уақыттың қадірін басқа білмесе де, сіз жақсы білесіз ғой, Ибадулла аға. Қал- ахуалыңыз қалай? – Шүкір, шүкір барлығына. – Осы шүкірліктен айнымаңыз. – Құлмұрат қолын жуып, дастарқан басы- на жайғасқанша Ибадулланың жүзіне қарады да отырды. –Жаман к рінбейсіз. Тіфә-тіфә, тіліміз тасқа! – Патшагүлдің арқасы ғой,– дей сал- ды Ибадулла,– бізді қойшы, ал здерің қалайсыңдар? Келімді-кетімді к ңіл айтушылардың аяғы сирексіген болар. – Естігендер... – рине, Құлмұратжан-ау иман- ды болғыр Арекең, Арыстанбек Жо- лайович зіміз түгілі шетелге де мәлім болған атақты ғалым еді ғой. Ғарыш саласын Арекеңнен артық зерттеген біреуді тауып берші, кәне?! Физика мен математика ғылымын қатар меңгерді. Докторлығын Мәскеуде қорғады. Жерді ғарыштан зондтау жаңалығын әлемдік орбитаға шығарған атақты оқымысты сол – сенің әкең Арыстанбек болатын. Байқоңырды Ресейдің ғана меншігіне бермей, дүниежүзілік ғарыш айлағына айналдырамын, содан ел қазынасына істеген әріптестерін тартыңдар. Солар тындырсын біраз шаруаны. Арекеңді ұстазымыз еді деп құрғақ ұрандағанша, соларын іспен дәлелдесін. Кейін ана құжат тасада қалып қойыпты деп, бармақ тістеп жүрмеңдер. Менің айтарым осы. Ал к мек қажет болса, әркез сендер жағындамын. – Осы лебіз еді ғой бізге де керегі. Біраз кісілермен ақылдаса келгенде кітаптың беташар с зін жазу үшін сізге тоқтадық. – Алғы с з ғой. – Дәл солай. – Айналайын, Құлмұратжан-ау, оған тіпті бас қатырудың қажеті шамалы. – Қаралы митингідегі с зді сәл байы- та түссеңіз. – О жағын біздің еншімізге қалдыр, қалқам.
Қ ұ л м ұ р а т И б а д у л л а н ы ң қ о л ы н қаттырақ қысып, үйден к теріңкі к ңіл- мен шығып кетті. ***
...Ғылыми институттың кезекті жи- налысынан соң Ибадулланың екі-үш танысы үйіне машина жіберіп, кері шақыртып алған. Оу, аяқ астынан не бүлініп қалды, жаңа ғана бірге болған жоқ па еді? Күнұзақты отырыс шар- шатты ғой, кішкене әл шақырайық деп қымбат коньяктен де үш-т рт р мке ұ р т т а ғ а н . з і л - қ а л ж ы ң а й т ы л д ы . лдекімнің ұрланып, осы академияда істейтін бір келіншекке баратыны, ол әйелдің келіскен күйеуі бола тұра сол түбің түскірге ліп тұратыны, ретін тауып таудағы демалыс үйіне бірге баратыны, айлап жататыны талай әңгіменің зегіне айналған. Ішкендіктің әсерімен үйге ондай еркекті еркек емес, телпек де- ген дұрыс. Телпек еркектер к п біздің арамызда. Олардың к здері байлаулы, сезім-түйсіктен мақұрым. Сондықтан сұлулықты сезбейді, жан-жағында с о л қ о л а ң с а и і с т е н л ә з з а т а л а т ы н сылқымдардың барын байқамайды». Не, не дейді-ей! Бір пәлеге ұрынайын д е п ж ү р г е н н е н с а у м а ? ! Б ү г і н . . . Ибадул ланың тәртіп бұзып, үш-т рт р мкі коньяк ұрттағандығын аңдып жүргендей, тұс-тұстан ұлардай шулағаны несі бұлардың?! Есінің сауында мұндай дыбыстардың бірін құлағына ілсеші! Бәлкім, бір мезет бұларға да к ңіл ауда- рып, назар жығуы керек шығар. Қашанғы періште қалпын сақтап жүреді. Мүмкін тұла бойы тың күштермен толығар. Ерек- ше қуат к здерін ашар. Аңыз-әпсаналарда айтылып келе жатқан әйел құшағының құдіретіне Ибадулланың да к з жеткізіп, қ о л м е н ұ с т а п , т ұ ш ы н у ы к е р е к - а у ! Ғажайып әлем сол маңда тұншығып жатқан к рінеді ғой. Үйге бас сұқты ма, сұқпады ма, арты- нан таныс жүргізуші жетіп келді. Киім ауыстыруына да мұршасын келтірмеді. «Бол, болыңыз!» Патшагүл аң-таң; «бір кесе ыстық шай ішсеңші ең болма- са». Қамқорсыған жалынышты дауыс. лгі әзәзіл бикештердің күлдібадам күңкілдеріне мүлдем ұқсамайды. тібірлі жайсаңдар мен жақсылар шақырса және әдейілеп машина жіберсе неге бармасқа. Яғни шұғыл шаруа. йтпесе ол кісілер Ибадулла секілділерді к зге іле ме? Баяғы дастарқан әлі жиналмап- ты. Бір-екі кісі тағы қосылған. Қыз- келіншектердің де қарасы к бейген. Кірген бойда бірі Ибадулланың сырт киімін алып, бірі қолтығынан демеп, құрметті қонаққа ізет к рсеткендей, апың-гүпің қалбалақтады да қалды. Оу, бұл не жиын, ненің құрметі? Оған дес бе- руге шама келтірді ме, жүзіктің к зінен тетін сұлу бикештер қолқалаған соң қайтып тартынсын. Екі-үш р мкіні тағы ж нелтті әліне қарамай. Аш қарынға түскен у артынша бас айналдырды. К зінің алды тұманданды. Бір жақсысы, т рде отырған мырзалар Ибадулланың ежелден білетін к з таныстары еді. Біреуі кандидаттық еңбегінің жетекшісі, біреуі ұстазы, біреуі институт директоры. ңшең ығай мен сығай. О тырыс түннің бір жарымы- на дейін созылған. Ішімдік те аз болмады. Бірде әдемілеп тасқа басылған бір бет қағаз жетті Ибадулланың алдына д ңгеленіп. «Бұл не?». «Оқы, асықпай оқы!» Оқыды. Жүрегі тас т бесіне шықты. Тұла бойы қалшылдап, мастықтың әсерінен тез айықты. «Мен... менің не істеуім керек?» «Түк те істеме, анау фамилияңның тұсына қол қойсаң болғаны. Ертең анау-мы- нау с з бола қалған жағдайда «мен қол қойған жоқпын» деп айнып кетпесең жарады». К зі кіртиіп, ақыл-есін түзеп, бір бет қағазға қайта үңілді. Құдай-ау, бұл не масқара?! Арыстанбек Жолаевтың үстінен жоғары жаққа жолданатын арыз- шағымның ұзын-ырғасы. Ұзын-ырғасын айтуға Ибадулланың тілі күрмеліп, үні шықпай қалды. Тілін жұтып қойғандай, жан-жағына алақ-жұлақ қарай береді. Кеше, күні кеше ғана мына жайсаңдар жиналыстың хаттамасын толтырып, ғарышты зерттеулер институтының ди- ректоры Арыстанбек Жолаевтың жерді ғарыштан зондтау еңбегін әлемде теңдесі жоқ жаңалық деп бағалап, Мемлекеттік сыйлыққа ұсынған. Бүгін ол жаңалық емес еді, оны мұнан бұрын француз ғалымдары ашқан еді, сондықтан Жолаевқа сыйлық беру әділеттікке жатпайды, республика ғылымы әлем жұртшылығы алдында ұятқа қалмасын деп арыз жазады. Және ол хатқа қол қоясың деп Ибадулланы мәжбүрлейді. Оу, к кешім-ау, жерлестігін былай қойғанда, ғылым жолына бірге кел- ген әріптес ретінде де Ибадулланың қол қойғаны – ліммен тең. «Қол қоймаймын, ол менің азаматтық арыма жатпайды!» деп бірден бас тартты. Отырғандар қоғадай жапырылып, бір-бірлерінің құлағына әлденелерді сыбырлап жатты. – Докторлық диссертацияны қалай қорғамақсың? – деді арт жақтан қолын шошайтқан бір жалтыр бас. – Қорғамасам қорғамай-ақ кетейін! – О й л а н ! Б і з д і ң а р а м ы з д а о с ы талқылауға қатысқаныңның зі қол қойған болып есептеледі. – Қалай, қалайша? – Солай, әңгіме осымен тәмам. Шешім к пшілік дауыспен қабыл данды. Сол күні түн ортасында сүйретіліп үйіне әзер жеткені есінде. Бәрі есінде. Нар тұлғалы азамат Арыстанбек Жолаев одан кейін талай кездесіп, сырласып жүрсе де, әлгі арыз туралы ләм-мим жақ ашса не дейсіз! Арына жүктегені болар. Ертең мұрағаттағы құжаттарды мұқият зерттеген Құлмұрат сол арыз хатты қолға түсірсе... *** Ибадулла екі апта бойы ұйқысыз, ма- засыз түндерді к зімен атқарды. Жағдайы қиындаған соң Патшагүл алдымен ба- лаларына хабар берді. Артынша «жедел жәрдем» шақыртты. –Инсульт! – деді іле-шала келіп жет- кен дәрігер жігіт. –Инсульт! –Патшагүл аң-таң. – Ибадулланың жүрегі ауырмаушы еді ғой. Жүрегі ауырмайтын... Одан әрі не айтарын білмеді. Қуаныш ЖИЕНБАЙ ИНСУЛЬТ
Қуан ны ыш Ж Ж Ж И ИЕНБАЙ А А Әңгіме жұқанасы қалмаған. Ой, шіркін-ай, ол дәуреннің де з қызығы жетерлік екен-ау! Қайдағы жоқ былапыт с здерді т пелеп, Патшагүлдің де зәре-құтын алып, екі аяғын бір етікке тығатындығын ойла- са, жон арқасы шым ете түседі бүгінде. Біреуден сүйінші сұрамаса да қандай ақымақ болғанбыз деп, з- зін кінәлаудан да тайынбайды. Содан арадағы к зге к рінбейтін «үнсіз соғыс» артық-кемі жоқ аптаға созылады. «Менің не жазығым бар, айыбым болса мойныма қиып сал- май ма» деп бұртиып Патшагүл жүреді. « йелді стіп тәубесіне түсіріп қойған ж н» деп бір нәрсені қиратып тастағандай шіреніп Ибадулла жүреді. Бала-шағадан ұят болар, итше ырылдаспайық дейтін уәжге тоқтайды ақыр соңында. Қазір үйде екеуі. Балалар жеке-жеке отау құрып, з тірліктерін күйттеген. Олар да риза, бұлар да риза.
– Айттым-айтым...– деді Ибадулла әлдебір кінішті сыртқа шығармауға ты- рысып, телефон тұтқасын орнына қойды. – Оу, не айттың, сенің қай тап сыр- маң аяқсыз қалып еді. – Патшагүлдің дауыс ырғағынан да әлдебір жеңіл әзілдің ұшқыны аңғарылады. – А...а, әлде ескертпедім бе? – Ибадулла жиегіне болар-болмас ал- тын жалатқан кеседегі ыстық шайды ұрттап жіберіп, тілін күйдіріп алды.– Мына дастарқанды қайта жаса, жылы- жұмсағыңды шығар. Қандай шаруа- сы барын қайдам, Арыстанбектің ұлы Құлмұрат шырағым... – Сәлем берейін дегені-дағы. – Сәлем берсе ж н ғой. «Оның сәлемінен бұрын... зіміздің қимыл- дағанымыз орынды еді» дегенді ішінен күбірлеп, орнынан тұрып кетті. Тұрып к е т к е н і б а р б о л с ы н , ә н е к е й ы л ғ и күліп жүруге уәде берсе де жан-жақтан анталаған қасқыр ойлар пенде байғұстың ілгері басқан адымын аштырмай, стіп с о р л а т а т ы н д ы ғ ы н б і л с е ш і . Б ы л а й қарасаңыз, түкке тұрмайтын-ақ дүние. Қателеспесе, таныс-білістер, жақын- жуық ағайындар, ішек қырындысындай к ү н с а й ы н а р а л а с ы п ж а т п а с а д а Ибадулланы ақ-қараны ажырата білетін к реген, оқыған-тоқығаны мол ат- пал азаматтардың қатарына қосады. Ибадулланың қатарлары да сирексіген. Ендеше, мұндай кісілерді к р-жерге ара- ластырмай, аса бір маңызды мәселелер шешілетін тұста ғана ақылын тыңдап, онда да ұзақ сергелдеңге салмай, «арқа тірейтін ағалар, сіздер аман болыңыздар» дегенді шын ниетпен айтып, сырттай тілеулес болып жүргенге не жетсін. Десе де, осы жолғы жоралғы Ибадуллаларға т и е с і л і - т і н . М ұ н ы ң а р ж а ғ ы н а н қаймағы бұзылмаған қазақылықтың құлағы қылтияды. Құлмұраттың әкесі Арыстанбек о дүниеге қиятындай адам ба еді! Ибадуллалар сол жаманатты ха- барды естігенде жамбас сүйегі қақырап сынғандай, жуық арада з- здеріне келе алмай, есеңкіреді де қалды. Артынан барып тәубелеріне келді. Арыстанбектің дан қауіптенеді. Ибадулланың қолынан анау айтқандай жәрдем келе қоймаса да, бәрібір ол туралы ойға берілуі мүмкін ғой. Ал мазасыз ой жүйкеге жабыла кететін құрт-құмырсқадан бетер. Сондай кеселдің туындайтындығын сезе тұра, біле тұра «жау шаптылаған» дүниелерді оқып не жыны бар. Одан г рі алтыншы қабаттағы пәтерінен т мен қарағаны әсерлі. серлі деп оның да гүмпілдететін түгі жоқ. Ежел- ден к з үйренген к ріністер: к рші үйден ұйқысын қимаған баласын желкелеп, бақшаға қарай ентіге жүгірген келіншек; аулаға қойған машинасының айнасын ұрлатып, айналаны топан-су қаптағандай, әлдекімдердің әке-шешелерін сыпыртып боқтаған бейтаныс жігіт ағасы; к ше беттегі айғай-сүрең. М і н е , И б а д у л л а н ы ң ж ұ л ы н - жүйкесінің бір жүйеге түскендігін осыдан- ақ біле беріңіз. Яғни Ибадулла күллі тұлға бітімін ылғи з пайдасына бағындыра білетін кісі. Баланың жылағанын емес, алыстағы ауылда, к к шалғын үстінде асыр салып ойнаған сәбилердің шат- шадыман күлкілерін естіп тұрмын деп елестетеді; үйден жұлқына шыққан әлгі келіншек лезде ертеңгілік сиырын сауып, басына тартқан ақ орамалының бір ұшымен тершіген маңдайын сүртіп, сүт толы шелегін к теріп, қора жақтан байпаңдап келе жататын ауыл әйеліне айналып жүре береді; к шедегі айғай- сүреңді жылғамен жұлқынып аққан тұма бұлақтың сылдырына айырбастайды. Таңғы шыққа шомылған гүл қауызын к з алдына келтіріп, бозторғай шыры- лын естіп тұрғандай сезімге б ленеді... Осының бәрін жүрек сүзгісінен ткізе білген Ибадулланы қайтіп қарттардың қатарына қосасыз. Жан әлемі ақ мақтадай үлбіреп тұр. Дарқан даланың саф самалы- на кеудесін тосып, желпініп қыр басында тұрған таныс бейнені – Ибадулланың зі деп қабылдасаңыз қателеспейсіз. –Отағасы мынаны оқыдыңыз ба? – дейді Патшагүл жерден жеті қоян тапқандай сарғыш газеттердің бірін қолына ұстаған күйі. – Т о қ т а , т о қ т а ң ы з ! – И б а д у л - ла ңінен не реніштің, не қуаныштың белгісін білдірместен әйелін орта жолдан тоқтатады. – Мені мұнан былай мұндай кір-қоқысқа араластырма. зің оқы, зің оқы да бар білгеніңді сыртқа шығарма. Сен білесің ғой мені... – Арғы жағын айтқысы келмейді. «Арғы жағын зің түсін, зің пайымда. Баяғы Ибадулланы түсіңде к рерсің ендігі жерде». Компьютер алдына жайғаса берген сол еді, есік қоңырауы қаттырақ қағылды. Құлмұрат! – Сендерге... сендерге не болған, а?! – Ибадулла манағы телефондағы « кпесін» сәл жасандылау күлкісімен жуып-шайды. – Ағаның үйі – ақ жайлау деп немене, қазекем еріккеннен айтты ғой деймісіңдер. Оу, бір қалада тұрамыз, кішкентайларды ертіп, келін екеуің салып ұрып жетіп келсеңдер ғой, арқа-жарқа боп бір жасап қалмаймыз ба. С йтіп, түсетін қаражат м лшері мынадай бола- ды деп жүргенде... к рмейсің бе! Бірақ Алланың ісіне не істей аларсың, біздің қолдан келетіні – Арекең бастаған істі ары қарай жалғастыру үшін шәкірттерінің құлағына үнемі қоңырау соғып отыру. – С і з ж е р л е у р ә с і м і н д е к е р е м е т с йледіңіз. К зіне жас алмаған бір пен- де табылсайшы. Жұртты тебіреніске түсірдіңіз. –Борыш, міндет қой, айналайын. – Ибадулла жүрекке жүк түсірмеу жағын біле тұра, ауырлау күрсінді. –Шешендік танытайын деген ниет жоқ-ты. Шын қи- налсаң соқыр к зден жас шығады деген. Тілге оралғанды айта беріппіз ірікпей. Құлмұрат екінші кесеге қол жүгіртті. – кеміз барда қамсыз-мұңсыз жүре беріппіз. – Солай, солай болуға тиісті, әрине. к е н і ң қ а д і р і н е р т е ж е т і м қ а л ғ а н мына біздерден сұраңдар. Арыстанбек екеумізден... – кемнің сіз секілді жоқтаушысы болғаны қандай жақсы, Ибадулла аға! Сол с здеріңіз еске түскенде әлі күнге дейін жылап жіберуге шақ қаламын. Құйылып тұр ғой, әншейін! – Р а с - т і р і г і н к і м б і л г е н . С о л сәтте жан тәннен б лініп кетеді-міс. Ал Арекеңнің жаны ғарыш әлемімен байланысты болатын. Бәлкім, менікі қожанасырлық кейіп болар, десе де Арекең аспан әлемінен з орнын тауып алып, біз пақырларды к ктен желеп-же- беп жүрген аруаққа ұқсайды да тұрады. Не айтатыны бар, әлі де бес-алты жыл арамызда жүре тұрғанда... – Аға, жылы қабылдауыңызға рақмет! кең лсе де әкеңнің к зін к рген лмесін деген. Сіздер аман болыңыздар! – Отыра тұрғаның ж н еді. – Жұмыс... – Тірі адамның жұмысы түгесіле ме. – Келген шаруам, алдымен сізбен дидарласу, сосын әкемнің артында қалған ғылыми еңбектерін, шет елдік басылым- дарда жарияланған мақалаларын, заман- дастарымен жа зысқан хаттарын, орталық мұ рағатқа тапсырған құжаттарын сұра тып алып, солардың негізінде жеке жинақ құрастырмақ ойым бар, Ибадулла аға. Біразы үйден табылды. Табылмағандарын іздестіріп жатырмыз. Мұным қалай? – Дұрыс-ақ. Игілікті шаруа. Арекеңнің ғылыми тұжырымдары ғарыш саласының мамандарына таптырмайтын материал. Қазір бәріміз шетелшіл болып алдық. Қит етсе америкалық пәленше былай деген еді деп ліп-тіріліп соған жүгінеміз. Жә, басқасы-басқа, жерді ғарыштан зондтаудың теоремасын айналысқа түсірген де Арекең болатын. – Докторлық еңбегінің де түпнұсқасы табылды.
– Арекеңнің артынан жыл сайын кітап шығармайтындарың белгілі ғой. Сондықтан кітап шығарғыларың кел- ген екен, күн айналмай шаң қауып қалатындардың қатарынан табылмасын. Мұқият зерттеңдер. Институтта бірге қарай жаяу аяңдаған Ибадулланың ба- сына да талай-талай «арам ойлар» кіріп- шықты-ай! Түн жамылып келе жатыр ғой, осынша жасқа келгелі беті жылтыраған бір сұлудың жүзіне қарамапты. Қараған шығар, бірақ пенделікке салынып, ары қарай тереңдеген емес; ары қарай жеңіл жүріске зін күштеп итермелеген емес. Қашан к рсең де Ибадулла бабында. Сымдай тартылып, шалбарының қыры сынбай түп-түзу жүргені. Шашын арнайы шаштаразға қиғызады, костюмді қымбат шеберханаға тіктіреді. Оу, келіншек демекші, Ибадулланың соңынан да үздіге қарап, кездескен жерде к зінен от ұшқындап, жылы жымиып, тілдесуге зар болып жүрген әйел затының болмауы мүмкін бе?! О-хо-оу, сұрақ болғаныңа, сұрақ болғанда қандай! лемді ұстап тұрған – сұлулық. Жүректі жұлып алар- дай бұл жарықтық айтылғаны қай заман. демі келіншек – к здің құрты. Жә, з басы мұны табылған теңеуге жатқыза алмайды. Шолтаң ете қалатын жеңіл- желпі олақ с йлем. демі келіншектің ыстық демі мен аржағынан қопарыла ақтарылып, ындыны кепкен ынтызар с зін бұл жалғанда неге теңерсің, немен салыстырарсың?! Тұла бойың еріп, буын- буының босап, мына бес күндік лшеулі ғұмырда к рген азабың мен тозағыңды заматында ұмытып, жайнаңдап шыға келмессің бе?! Рақат. Рақаттың т ресі – әйел затының ыстық құшағы. Екі дене бір денеге айналып, бірінің тілінен бірі бал сорып, талықсыған үн барған сайын күш алып, сол талықсыған үннің тууына «бас кейіпкер» зіңнің болғандығыңды сезініп жату және еркектігіңді әйелдің алдында айна-қатесіз дәлелдеу – жұмыр басты пенденің қолына түсе бермейтін аса сирек бақытыңнан бір мысқал кем болса?!.. Бұл дәурен ткінші, ертең зек ртейтін кініш – бармақ тістемес үшін бүгін не істеу керек? Шалықта, бауырым, шалықта! Ал Ибадулла әскери міндетін мінсіз орындап жүрген бозбала секілді шеп-шекарадан қия аттамайды. Ба- сын бұзбастан айлығын санап, әйелінің қолына табыстайды. Түзу жолмен ба- рып, түзу жолмен қайтады. Демалыс күндерінде үйде. Сыра ішетіндер мен карта ойнайтындардан аулақ. Қолы қалт еткенде қағазға шұқшияды. Патшагүлді аяғансып, ара-тұра дүкенге жүгіреді. Мұндай еркекті қайдан табасың?! Осы күнгінің идеалды еркегі. Мін жоқ, қоладан құйылған мүсін. С ірә, ішкендіктің әсері болар, құлағына сұлу бикештердің әзәзіл күлкілері жаңғырықтай а п - а н ы қ е с т і л е д і ; « И б а д у л л а , б ұ л жүрісіңмен ұшпаққа шыға алмайсың бәрібір. Оу, еркектің үстінен қолаңса иіс шығып тұрмаса, ай аралатып шараптың буымен мына дүниенің кір-қоқысынан уақытша болса да арылғандай күй кешіп, түннің бір уағында үйдің есігін тәлтіректеп қағып тұрмаса, әйелі ұзақты күн сарыла күткендігін ұмытып, қарсы алдынан жайраңдап шыға келмесе... 11 №34 (1344) 25 – 31 тамыз 2016 жыл
№43 (1353) 27 қазан – 2 қараша 2016 жыл
жүктеу/скачать 19,12 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|