Тарихымызды тайсалмай зерттеген



Pdf көрінісі
бет4/10
Дата21.01.2017
өлшемі19,12 Mb.
#2325
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10

Қарабұлақ елді мекені. Қа ра-

бұлақ – Балдысу  бұлағының күн-

батыс жағындағы к к сайлы кең 

алқаптың қойнауындағы жар асты-

нан кайнап шығып жатқан мол 

сулы бұлақ. Оның  жоғары жағында 

таудың арғы ішіне сұғына кіріп 

жатқан екі сала бар. Олар Жосалы, 

Шіркейлі деп аталады. Осы бұлақ 

атымен елді мекен аталған.



Жартыт бе ауылдық округі. 

Жартыт бе ауылы. Жартыт бе – 

Шолаққорғаннан Шымкентке ба-

ратын күре жолдың шығысында 

жеке тұрған т бе. Тау жақ беткейі 

кесіп алғандай жар боп тұр. Сон-

дықтан жартысы жоқ деп халық 

Жар тыт бе атаған. Осы т бенің 

аты мен елді мекен аталып кеткен.

Бабата елді мекені. Бабата – 

Қаратаудың  терістік шығысындағы 

ескі кала. Онда бұрын медресе, 

мешіт болған. Бұл жер әулие орын 

деп есептейді. Елді мекен ескі қала 

атауымен аталған.



Құмкент ауылдық округі. Құм-

кент – Қазіргі  Құмкент посел кесі 

тұрған жердегі ескі, Кұмқорған 

қоршаған каланың аты. Қаланың 

орны т бе болып үйіліп калған. 

Жері құмды болғандықтан, Құмкент 

атанған.

«Оңтүстік Қазақстан 

облысындағы жер-су, елді мекен 

атауларының қысқаша тарихы» 

кітабы бойынша дайындаған 

лкетанушы 

Молдияр СЕРІКБАЙҰЛЫ

СӨЗ


ТӨРКІНІ

ОҢТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН ОБЛЫСЫ

с здер жауыннан кейін қаулап  скен 

саңырауқұлақтай қаптап тұрады. 

Бір с збен айтқанда, дүкен с ре-

леріндегі тауар атаулары  зге елде 

жүр геніміздей әсер қалдыраты-

нын несіне жасырайық. Осындай 

бейұлттық атаулар арасында  мір 

сүріп келе жатқан балаларымыздың 

бойында  з тіліне деген немқұрайлы 

к з қ а р а с   қ а л ы п т а с п а с ы н а   к і м 

кепіл? Ондай болса, отандық тауар 

атауларын ұлттандыру үрдісі неге 

қолға алынбайды? Соның уақыты 

келді емес пе? Несіне созбалаңға 

сала береміз. Тиісті мамандар мен 

к ә с і п к е р л е р ,   ә к і м д і к   к і л д е р і , 

тілшілер бір үстелдің басына жина-

лып, осы мәселені қалай реттейміз 

деп неге талқыға салмайды. Бұл  те 

зекті мәселе ғой. Тіліміздің тұғырын 

биіктететін маңызды қадам болар 

еді. Қаншама рет айтып, мәселе етіп 

к теріп келе жатсақ та,  згерген 

түк жоқ. «Сен салар да, мен салар

атқа жемді кім салар» демекші, осы 

мәселені бір ұйым ба, мекеме ме  з 

құзыретіне алып, реттеуі керек қой. 

йтпесе, осы бағытпен кете берер 

түріміз бар. Тәуелсіз Қазақстанның 

т а р и х ы н ,   м ә д е н и е т і н і ң   ұ л т т ы қ 

 сипатын ұлықтайтын атаулар әлемдік 

ономастикалық қорды да толықтыра 

түсер еді. 

жағдайда міндетті түрде аударылуы 

қажет деген мәселе туындап отыр. 

Жарнама агенттіктеріне жарнама 

мәтінінің, тауарлық таңбаларды ау-

даратын арнайы ереже әзірлеу ке-

зек күттірмейтін іс. Сонымен қатар 

мұндай агенттіктерді Мемлекеттік 

тілді жетік меңгеретін мамандармен 

қамтамасыз ету де артық болмас еді. 

Елімізде нарықтық экономиканың 

қарқынды дамуына байланысты 

тауарлық таңбалар мәселесі  зекті 

болып отыр. Сондықтан бұл саланы 

да қолдан шығарып алмай, тиісті 

жұмыстар атқарып, заңдық тұрғыда 

жетілдіруді ойластыруымыз қажет. Бір 

с збен айтқанда, нақты шаралар ке-

рек. Кейбіреуге бұл ұсақ-түйек мәселе 

болып к рінуі де мүмкін. Бірақ шын 

мәнінде ол ұсақ-түйек дүние емес.  з 

елімізде,  з жерімізде отырып, тауар, 

сауда-саттық орындарының атаула-

рын қазақшалай алмасақ, тіліміздің 

жағдайы не болмақ? Қазақ тілінің 

аясын кеңейтеміз дейміз. Тілдің 

қолданысын кеңейтудің бірден-бір 

жолы осы емес пе, ағайын! 



Қыздархан РЫСБЕРГЕН, 

филология ғылымының докторы, 

А.Байтұрсынұлы атындағы Тіл білімі 

институты Ономастика б лімінің 

меңгерушісі

Қазақтың тіл байлығы – ұшан-теңіз. 

Осы байлығымызды к здің қарашығындай 

сақтап, ұмытпауымыз қажет. Олардың ара-

сында күнделікті қолданыстан шығып бара 

жатқан с здер аз емес. Мұндай с здерді сана-

мызда жаңғыртып отыру үшін «Қазақ әдеби 

тілінің» с здігін негізге ала отырып, оқырман 

назарына ұсынып отыруды ж н к рдік.

СӨЗ


ТӨРКІНІ

АНА ТІЛІ

5

№43 (1353) 



27 қазан – 2 қараша 

2016 жыл


ТІЛІ МЫҚТЫНЫҢ – ЕЛІ МЫҚТЫ

ТӨРТ ТҮЛІКТІҢ ТӨЛ АТАУЛАРЫ

МАРАПАТ

К зіқарақты оқырман қауым 



жақсы білетіндей, жыл басынан 

бері біз «Т рт түліктің т л атаулары» 

айдарында сиыр малына қатысты 

 атауларды қарастырып келеміз.  рбір 

атаудың мән-мағынасына тереңірек 

үңілген сайын халқымыздың с здік 

қорының соншалықты бай екеніне 

к з жеткіземіз. Бір ұғымның бірнеше 

нұсқасы болумен қатар, олардың бір-

бірінен айырымашылыққа ие мәнінде 

қ о л д а н ы л у ы   т а ң д а й   қ а қ т ы р м а й 

қ о й м а й д ы .   Қ ы с қ а ш а   а й т қ а н д а , 

сиыр малына қатысты атаулар үй 

жануарының қадір-қасиетін, бол-

мысын, мінезін, дара сипатын та-

нытады.  йткені әрбір атаудың  н 

бойында белгілі бір ақпарат, жиынтық 

ұғымның бейнесі, қимыл-әрекеттің 

бедерленуі к рініс табады. Сондай 

с здердің бірқатарына шолу жасап, 

оқырман назарына ұсынып отырмыз. 

Самиян.  Самиян деп малшылар 

гіз жеккенде мойынтұрықты бекітіп 

қоятын жұмыр темірді айтқан.  йгілі 

«Манас» жырында «Самиянын сайла-

тып, қос-қос  гіз айдатып» деп келетін 

белгілі  лең жолдары бар. Бұл с здің 

екінші мағынасы да бар. Мысалы, са-

миян самал дейміз. Самиян сары дала 

дейміз. Мұның мәнісі – ұшы-қиыры 

жоқ, кең дала деген ұғымды білдіреді. 



Пісас. Пісас – к не с з. Сүттен 

жасалған дайын тағамдарды осы-

лай атайды. Кім біледі, бүгінгі с з 

қолданысымыздағы айран, ірімшік, 

қаймақ, кілегей сияқты пісас с зі де 

заманында кең қолданыста болған 

шығар. Бұл әлі де зерттеуді қажет 

ететін ұғым. 



Құяңқы. Малдың бәрі сүтті бола 

бермейді. Бұл – табиғаттың заңды лы-

ғы. Мұндай малды әдетте құяңқы деп 

атайды. Құяңқы к не с здің бірі. Сүт-

сіз мал деген ұғымды білдіреді. 

О п а й к е .   Қ а з а қ т ы ң   д ә с т ү р л і 

ш а р у а   ш ы   л ы ғ ы н д а   м а л   т е р і с і н 

ңдеу кәсібі кең таралғаны белгілі. 

Т е р і д е н   т ұ р  м ы с т ы қ   б ұ й ы м д а р 

жасаған шебер леріміз аз болмаған. 

р малдың терісін қажетке жаратып, 

тіршілікке пайдалы нәрсе жасау бір 

жағынан  нер болса, екінші жағынан 

біліктілік саналады. Мәселен, бұзау 

терісінен  ңделіп жасалатын былғары 

«опайке» аталатынын біреу білсе, 

біреу білмес. «Опайке былғарыдай 

сықырлаған» деп келетін  лең жолы 

соның дәлелі. Бүгінде к п қолданыла 

бермейтін, жазба әде биеттерде сирек 

қолданылатын с здің бірі. К рдіңіз 

б е ,   б ұ з а у   т е р і с і н е н   ж а с а л а т ы н 

былғарының да  з атауы бар. 



Мама.  «Мама» с зі жылқы және 

сиыр малына қатысты қатар қол-

даныла беретін ұғым. Сиырға қатысты 

айтар болсақ, сүтті, үлкен сиырды 

қазақтар мама сиыр деп атайды. 

Мама сиыр, мама бие, мама ағаш, 

т.б. с здер кездеседі. Яғни үлкендік 

ұғы мын білдіреді. «Мама» с зі әлем 

х а л ы қ  т а р ы н д а   « а н а »   р е т і н д е   д е 

қолданылатыны мәлім. 



Манақ. Бүгінде сиырдың қарны  з 

мәнінде қалай аталады деп сұрасақ, 

к біміздің ойланып қалатынымыз 

б а р .   О н д а й д а   с а у а л д ы ң   ж а у а -

бы – манақ. Манақ деп халқымыз 

сиырдың, сондай-ақ жылқының да 

қарнын атаған. Манақ – к не с з. Сол 

себепті қазіргі заманда к п қолданыла 

бермейді. Десек те, ұмыт қалдырмай, 

реті келгенде пайдаланып тұрудың еш 



КӨҢІЛ КҮНДЕЛІГІНЕН

Серікқалидың екі ұлы бар. Олардың 

үлкенінің атын Жайық, екіншісін Еділ 

деп қойыпты. Тегіннен бұлай аталмаған 

болар.  кенің қандай мұрат, арманымен 

жалғасып жатыр екен деп үнемі ойлаймын. 

Құдайдан тілеп алған ұлдарының атын 

осылай қойғанда үлкен мақсат пен ар-

мандарды к здеген болар. Бәлкім, кейінгі 

ұрпақтарына ескерткіш болсын деп, осы-

лай қазақшалаған шығар. Қазағымның 

ата тарихының алтын бесігі болған алып 

шалқарларым-ай. 

Серікқали Шарабасов Махамбет 

темісов атындағы Батыс Қазақстан 

мемлекеттік университеті табалдырығын 

1964 жылы алғаш аттады. Тарих-филоло-

гия факультетін 1968 жылы үздік бітіргенге 

дейін ойы озық, әрекеті белсенді, озат 

студент атанды. Білімі молайды, білігі 

кемелденді, арманы биіктеді, күш-қуаты 

да таси бастады. Бірақ, алтын ұямен 

қоштасатын күн де жеткен еді. 

Қимай қиналса да ұлан-ғайыр, шеті 

шексіз кеңістікке, жаңа орта мен  мірге бет 

алды. Облыстық «Орал  ңірі» газетіндегі 

қызметі  ткір мақалаларымен оқығандар 

есінде қалды. Бірер жылда елге танылды. 

Мұғалімдер білімін жетілдіру институтына 

бастық болды. Осы шамалы уақыттарды 

қоспағанда 1975 жылдан бергі бар ғұмыры 

осы білім ордасында, университетте  тті. 

Қазақ тілі мен әдебиеті кафедрасының 

оқытушысы болып бастады. Ешқандай 

жұмыстан бас тартқан жоқ, шақырса – 

барды, қайда жұмсаса да к нді – сондай 

бір әдет тапты. Алда  зі аңсаған білім 

асқарлары бар еді.

1979  жылы  әл-Фараби    атындағы       Қаз  

ҰУ  (бұрынғы С.М. Киров атындағы), 

  қазақ әдебиеті кафедрасының аспиран-

турасына, Зейнолла Қабдоловқа шәкірт 

болып келді. 

Бізді, университет аспиранттарын, 

Серікқали Шарабасовпен Зейнағаң та-

ныстырды. Бәрімізге қарап сәл жымиып 

тұрды да, «бұлар біздің кафедраның аспи-

ранттары, үміттеріміз, мықтылар» деді 

ағамыз әзілдегендей, сосын бізге сынай 

қарап тұрған Серікқалиға бұрылып « зің 

сияқты» дегенді қосып қойды. – Мына 

Күні кеше Қазақстан халқы тілдерінің XVIII 

республикалық фестивалі аясында «Тілдер айлығы» 

шеңберінде облыстың қалалары мен аудандарын-

да 200-ге жуық түрлі қоғамдық, мәдени-бұқаралық, 

мерекелік шара ұйымдастырылғанын айта кеткеніміз 

ж н.  ңірімізде Абай шығармашылығын насихаттау 

арқылы қазақтың тілі мен әдебиетіне, мәдениетіне де-

ген этнос  кілдерінің ықыласын арттыру  мақсатында 

этнос жастары арасындағы «Абай оқулары», к ркемс з 

оқу шеберлерінің дәстүрлі Оралхан Б кей атындағы 

облыстық байқаулары жастар арасында танымал бола 

түсуде. 

Үш тілді жетік меңгерген қабілетті жастарды анықтау 

және қолдау мақсатында «Тіл – тұнық ойдың кәусары» 

атты облыстық олимпиада  ткізілді, талантты жас 

ақындарды қолдау мақсатында ұйымдастырылды. Бүгінгі 

күннің  зекті мәселелерінің бірі  – халыққа мемлекеттік 

тілде сапалы қызмет к рсету болғандықтан, осы салада 

жұмыс жасайтын түрлі деңгейдегі банктер, жауапкершілігі 

шектеулі серіктестер мен жеке кәсіпкерлер арасында алғаш 

рет «Мемлекеттік тілде үздік қызмет к рсету» облыстық 

байқауы жарияланып, үздіктер анықталды. Биылғы жылы 

бастау алған бұл байқау жалпы жұртшылық үшін ерекше 

әсер қалдырған маңызды да мәнді шаралардың бірі болды.

Салтанатты  шара  барысында  ел  Тәуелсіздігінің                                    

25 жылдығына орай Қазақстан халқы тілдерінің XVIII 

Серікқали Шарабасов сирек кездесетін 

қызық жігіт еді. Қалай болса солай 

жүретін, бетіңе бақырайып қарап 

тұрып тіктеу сөйлейтін. Тыңдаушыға 

қалай әсер етеді деп ойлап жатқан 

ол жоқ. Алайда, оның осы тосындау 

қылығы мен салмақты сөздерінде 

адалдық, тазалық бар еді...

Бүгінде бізге, марқұм Сәкеңнің осы 

қасиеттері жетпейді. Орны көрініп, 

абыройы жадымызда айдынданып 

барады. Махамбет Өтемісов атындағы 

Батыс Қазақстан мемлекеттік 

университетіндегі әріптестері –

үлкен ағаларынан бастап кейінгі 

кішілеріне дейін, үйреншікті қалыпқа 

сыйыңқырамайтын замандастарын 

құрметтейтін шығар дегім келеді... 

Серікқали балаларды, шәкірттерін 

ерекше жақсы көретін. Және оны-

сы сезіліп тұратын. Балалар да оған 

үйірсектеу еді. Менің ұлым Кенесары 

кішкене кезінде келген сайын қасына 

жатып, жалықпай әңгіме соғатын. 

Павлодар облысында мемлекеттік тіл саясаты кезең-кезеңімен іске асырылып келеді. Қолға алынған шара-

лар қазақ тілінің қолданыс аясын кеңейтуге, өзге ұлт өкілдерінің мемлекеттік тілді меңгеруін ынталандыруға 

бағытталуда. Сонымен қатар ономастикалық атауларды ауыстыру, көрнекі ақпараттарының «Тіл туралы» Заң та-

лаптарына сәйкес болуын қадағалау тәрізді жұмыстар бар. 

Төрт түлікке қатысты атаулар мен сөздерді халық ауыз әдебиетінен, 

тұрмыс-тіршілігінен бөле жаруға болмайды. Тіл – байтақ қазына болса, 

сол қазынамыздың бір бөлігі де төрт түлікке қатысты атаулармен бай-

ланысты екені ақиқат. Өйткені ғасырлар бойы малмен етене өмір сүрген 

қазақ халқының тілдік қорында мұндай сөздер көптеп саналады. Олардың 

арасында бүгінгі күнге дейін жеткендері бар, ұмытылып, көнерген сөзге 

айналғандары қаншама. Десек те, барын санамызда жаңғыртып, жады-

мыздан шығармай есте сақтау – керек дүние. 

Татулық тірегі 

жігіт Оралдың мықтысы, Шарабасов 

Серікқали деген қаламгер, журналист – 

басын к рдіңіздер ғой, нағыз Шарабасов 

деген осындай болуы керек. К п біледі, 

к п жазады, «шатақтау» мақалалары да 

аз емес к рінеді. Сендерге де айтары, қо-

са ры болуға тиіс. Таныс болыңдар, бірге 

жүріңдер.

Бұл жігіттің кісіге қарағаны қызық 

екен, алғаш к ргендіктен бе, бізге біртүрлі 

к  рінді. К зі аларып, тесіле қарайды.  зі 

күліп тұрғандай болса да, к зі күлмейді. 

Беті жүзіңді бағып тұрғандай. Бажайлай, 

бар лай қарайды. Сенің бойыңнан, с зіңнен 

әлдене іздейтіндей. Бәлкім бізді баласын-

ды ма, кім білсін. С йлеу мәнері де  зге. 

К   біне «ғафу етіңізді» жиі қосып тұрса да 

с з дері мәдениетті адам сыпайылығынан 

г рі тіктеу, біртүрлі жасандылау, қатқылдау 

естіледі.

Бұл жолғы әңгіме осымен тынды. 

К п ұзаған жоқ. Мәжілістен кейін үйді-

үйімізге тарадық. Ол да әлдеқайда асығып 

тұрғандай тез қоштасты да кете барды. 

қандай және осыған жуықтау тағы бірер 

сұрақ қойды. Зал қозғалыңқырап барып, 

мына тосындау сұраққа жауап күтті. К бі 

к зі ежірейіп, жарқыраған т бесін жауып 

тұрған самай шаштарын қолымен түзеп, 

тарамақ болып тұрған қызыл шырайлы 

сары жігітке қарап қалыпты.

Оралхан сәл ойланып барып, орағы-

тың қырап жауап берді ғой деймін. 

Жауапқа сұраушы онша разы болмаған 

сияқты к рінді. Сәл іркіліп барып, 

рақметін айтты.

К шеге шыққан бойда қасына барып: 

– Қалай, Орағаңа разы болдыңыз ба? – 

деп сұрадым.

– Оралхан мықты жазушы ғой, бірақ 

Жұмысты қорғауы оңай бола қойған жоқ. 

Абай атындағы мемлекеттік педагогикалық 

инсти туттың диссертациялық кеңесінде 

қор ғады. Шағын б лмеге (қазақ әде биеті 

кабинетіне) адам сыймай кетті. Екі дис-

сертация бір күні қорғалды. Тақырыптары 

қызықты болса, қорғаушылары да мықты 

жігіттер еді. Бірі семейлік, Абайдың рес-

пуб ликалық әдеби-мемориалдық музейінің 

директоры Т кен Ибрагимов, екіншісі 

оралдық Серікқали Шарабасов. 

сіресе, Сәкең зерттеуіне сұрақтар 

қар   ша жауды, с йлеушілер де аз болған 

жоқ. Зей  нағаңның  зі, ұмытпасам, үш рет 

с йледі. 

С.Шарабасов шағын зерттеуінде-

ақ болашақ ізденістер мен еңбектерге 

негіз болуға әбден жарайтын бағыттарды 

к рсете алды. «Қазақ әңгімелеріндегі ха-

рактер проблемалары» атты жұмыс қазақ 

әдебиеттануына қосылған үлкен үлес 

ретінде атап  тілді. 

Сәкең диссертация қорғаған бойда 

Оралға қайтты да, ұстаздық қызметке 

алаңсыз араласып кетті. 

Сәкең алтын ұя – университетінің абы-

ройы үшін аянбай еңбектенді. Оны Орал-

дан алыста жатқан біз де білеміз. Күні-түні 

еңбектенді десе де болады-ау деймін, бұл 

қыздырма с з үшін емес. 

– Алматыда қалсаңшы. Саған жұмыс 

табылады, баспананың да бір реті болар, 

– дегенді достары ғана емес, ұстаздары да 

айтты. Бірақ к нбеді, ойланбаған шығар 

дей алмаймын. «Оралым, менің, Оралым»  

дегендей алып-ұшып туған жеріне, алтын 

ұясына қайтты.

«Оқу ғимаратына елден бұрын келіп 

дәрісханаларды қарайды, жарық ке-

рек болса жағады, босқа жанып тұрса 

шіреді» дейді шәкірттері. Мұны сабағы 

болғандықтан немесе үйі жақындықтан 

емес шығар деп ойлаймын.  бден дағдыға 

айналған әдеті болса керек. Дәрісханалар 

мен дәліздерде қалған, аяқталмаған ойла-

рын іздейтін шығар, бәлкім.

Д ү н и е д е н   т е р і н е н   б ұ р ы н ы р а қ 

 Махамбет  темісов атындағы универси-

тетке іссапармен бардым. Қасында бір топ 

жолдастары, профессорларымен Сәкең 

күтіп алды. Машина ішіндегі әңгімелерде 

айтқан мына бір с зі есімде қалды: «Еділдің 

баласы болғанша тұра тұрсам жарар еді». 

К лік ішінде Ғабит Хасанов, Мұрат Са-

быр, халықаралық қатынастар мен ғылым 

істері ж ніндегі проректоры Ғизатолла 

 Имашевтар бар еді.

– Сәке, тым аз сұрап отырған жоқ-

пысың, немерелерім үйленгенше демедің 

бе, – деп күлгем.

Үйіне асығатын жас ұстаздар Сәкеңнің 

үнемі жұмыста жүретін әрекетіне таңдана 

қарайтын болар. Ересектерінде Сәкеңнің 

ғылыми жұмыстары, басқа шаруалары жоқ 

па, лекцияларға дайындалмай ма деген 

ойлар болатын шығар. Ал ағалары мен 

қатар  скен құрбы-құрдастары болса, оны 

ерекше құрметтейді деп ойлаймын. 

Сәкең мұнда жастығын іздеп жүр десе 

– к нуге болады,  йткені бар жастығы 

осын да  тті, болашақты к ргісі келеді десе 

– сенуге болады, адам арманы – мәңгі жас-

тық мекені де осы – университет, мұнда 

бо  ла  шақтың  бастаулары  қайнап  жатады 

– се зесің, ал Сәкең оны к ре білді-ау деп 

ойлаймын.

Қазір сол дәліздер мен дәрісханалар 

тым-тырыс. Ала таңмен таласа тұрып кең 

дәліздер ман дәрісханаларды қарап жүретін 

Сәкең жоқ, бірақ ізі бар, ізбасарлары 

қалған шығар. 

Мүмкін бір кездерде ұмытылар. Бірақ, 

мұндай ұстазды ұмытпау үшін ойлы есте-

ліктер жазып, ескерткіш қалдыру керек 

шығар. Солай боларына сенгім келеді. 

Зинол-Ғабден БИСЕНҒАЛИ, 

әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық 

университетінің профессоры

са да 


ынан 

ылдау 


нды. 

үйді-


ығып 

ұлағаты



ұлағаты

ҰСТАЗ 


ҰСТАЗ 

ҚАЛТЫҚ


ҚАЛТЫҚ

асығып тұрған болу керек жауапты қысқа 

қайырды. 

Осы сен Ізбасарды, философ  Ерғалиев ті 

білесің бе? Мұқадесті де оқыған шығар-

сың?... Стилі ғажап, маған ұнайды. 

– Үйге жүріңіз, қарындасыңызға 

барайық, әңгімені сонда жалғасты ра рмыз, 

– дедім жауаптан жалта рыңқырап.

Екеуміздің шындап танысуымыз осы-

дан басталды. 

Серікқалидің Алматыда  зіне  те 

жақын санайтын, аса қымбатты үш досы 

бар екен. Бірі – сол жылдарда ғылыми 

еңбек қорғамаса да (кандидаттық дәрежені 

кейін қорғады) әріптестері мықты фило-

соф ретінде мойындаған, ҰҒА философия 

институтында істейтін Ізбасар Ерғалиев, 

екіншісі – атақты сыншы, ғалым  Зейнолла 

Серікқалиев, ал үшіншісі – талантты 

қаламгер Мұқадес Есламғалиев. Олардың 

үйіне еркін барып, әңгімелесіп жүреді. 

сіресе, Ізбасармен достығы айрықша, 

к біне оның жатақханадағы бір б лмесіне 

тоқтайтын. Оның  те к п оқығанын, к п 

білетінін, ұқыптылығын, мәдениетін ай-

тып тауыса алмайды.

Кезінде Оралханмен болған теле-

фон дағы әңгімені естігенде ішек-сілесі 

қатқанша күліпті. Орекеңнің ондайы бар. 

Қолайсыз бір уақытта хабарласқансың 

ғой.  йтпесе, шығармашылық туралы 

с йлесем дегенге қашпайды ол. Қазір, үйге 

шақырайын, с й лесесің бе? – деп, Зекең 

телефонға жар масқанда ондайды күтпеген 

Сәкең шошып кетіпті, қоя тұрыңыз, 

әзір дайын есепін, – деп тоқтатыпты. 

« кінемін, сонда с йлесуім керек еді» 

дейтін Сәкеңнің  зі. 

Серікқали Шарабасовтың кан дидаттық 

қорғауына келгендер саны біраз болды. 

сызылта орындаса, мерекені одан әрі славян, украин, 

поляк, армян, қарашай-черкас және қабардин-балқар 

б лімшелері  з тілдеріндегі әндерімен және билерімен 

қызықтыра түсті. 

Қорытындылай келе, бұның бәрінің негізі халықтың 

ең жоғарғы құндылығы, асыл мұрасы – тілінде жатқаны 

баршамызға аян. Қай елде болса да ең басым бағыт болып 

сол елдің т л ұлтының тілі мен құндылықтары санала-

ды.  рбір азаматтың бейбіт  мір сүруімен еңбек етуінің 

толық кепілі, мемлекет тұтастығы мен игілігі бастауының 

негіздерінің бірі де бірегейі болып табылатын мемлекеттік 

тілді білуге әр азаматты құлшындыру – тіл саясатының 

басты міндеті. 



Ж. ЖОЛШЫБЕКОВА,

 Павлодар облысы тілдерді 

дамыту ж ніндегі басқармасының

 бас маманы

Серікқалидің айрықша қасиет тұтқан 

адамы – ұлы ұстаз Зейнолла Қабдолов. 

Зейнағаң дегенде ішкен асын жерге 

қоятын. Студенттеріне лекция оқыту 

үшін Оралға жиі шақырды. Күтіп алып 

университеттің үлкенді-кішілі ғалымдары, 

жастарымен кездесулер ұйымдастырады. 

Шығарып салғанша үнемі қасында жүрді.

Бірде кітапханада талантты жазушы 

О.Б кеймен кездесу болды. Адам лық 

толы. К бі үнемі кітапханада отыратын 

бел  гілі қаламгерлер мен ғалымдар, біз тә-

різ ді аспирант, ізденуші, студенттер де аз 

емес. 

О.Б кей тақырыпқа сай әңгіме жанры-



ның қазіргі қазақ әдебиет үшін маңы зын, 

талантты қаламгерлердің жақсы шы-

ғармаларын, орыс және шетел әдебие-

тіндегі ізденістер, қол жеткен табыстар 

туралы маңызды әңгімелер айтып, әдеби 

мірден қызықты деректер келтірді.  з 

шығармашылығы, ойлары туралы да 

қосуды ұмытпады.  те әсерлі, пайдалы, 

қызық кездесу болды. Аяқталар соңында 

«Менде сұрақ бар» деген батыл үн елді елең 

еткізді. Абыр-сабыр, кетуге тұра бастаған 

жұрт қайта отырды. Дауыс иесін тани 

кеттім – Серікқали. Қызықты кездесу үшін 

Орал ханға қол соғып, құрмет к рсетіп, 

қайтуға асыққан оқырманды тоқтатып, 

сұрақ қою біршама жүректілікті к рсетеді-

ау деймін.

Ойланып, таңданып қалдым.

– Сіздің к п әңгімелеріңіз к ркем 

очерктен  рбитін тәрізді, бәлкім сондық-

тан болар, эсселік сипаты молдау к рінеді 

маған. Эссе және к ркем әңгіме айырма-

сы ту ралы ойыңызды білгім келеді. Со-

сын, орыс және әлем әдебиетінде осы 

жанр тура лы не айтады, эссенің болашағы 

фестивалі аясында тіл саласына ерекше үлес қосқаны 

үшін Қазақстан Республикасы Мәдениет және спорт 

министрлігі Тілдерді дамыту және қоғамдық-саяси 

жұмыс комитетінің Алғыс хатымен Баянауыл ауданының 

мәдениет және тілдерді дамыту б лімінің басшысы 

Қайрат Сарбасов, сондай-ақ  ңірімізде тіл саясатын 

жүзеге асыруға, мемлекеттік тілдің қолдану аясын кеңейту 

ісіне қосқан елеулі үлесі үшін Павлодар облысы әкімінің 

Құрмет грамотасымен Железин ауданы мәдениет және 

тілдерді дамыту б лімінің басшысы Уәлиолла Ақанов 

марапатталса, Қанат Даржұман атындағы ұлттық жаңғыру 

мектебінің қосымша білім беру ұстазы Рана Алиеваның 

және «Ертіс Медиа» жауапкершілігі шектеулі серіктестігі 

«Халық радиосы» бас редакторының орынбасары Раушан 

Сыбанжанованың  ңірімізде мемлекеттік тіл саясатын 

іске асыру, этностар арасындағы достықты, этносаралық 

келісімді нығайту жолындағы еңбектері Павлодар облысы 

әкімінің Алғыс хатымен атап  тілді.  

Тарихымызды, ұлтымызды, мәдениетімізді, ата  салт 

– асыл дәстүрімізді ұлықтайтын мерекеде Қ.Даржұман 

атындағы ұлттық жаңғыру мектебінің бүлдіршіндерінен 

құралған хор ұжымы әр елдің тілінде халық әндерін 

шырқаса, «Ару Ана әлемі» қоғамдық бірлестігінің аналары 

«Жаса Елімнің Ақ Ордасы» атты патриоттық әнді тарту 

етті. Сондай-ақ кәріс этномәдени бірлестігінің ұжымы 

Ұлы Абайдың «К зімнің қарасы» әнін  з тілдерінде 

айыбы жоқ. Бұл тіліміздің шырайын 

келтіріп, одан әрі байыта түсері анық. 



Достарыңызбен бөлісу:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет