Тәжірибелік-эксперимент жұмысының ұйымдастырылуы және

116 
мұғалімдерінің коммуникативтік креативтілігінің қалыптастырылуы үдерісін 
іске асыру. Зерттеудегі болжамын тексерудің және қуаттау оның міндеті болып 
табылады.
Жүргізілген эксперименттің бақылау кезеңінде болашақ бастауыш 
сыныптың мұғалімдерінің коммуникативтік креативтілігін қалыптастырылған 
сатысы анықталады. Оның барысында эксперименттің және бақылау 
топтарындағы болашақ бастауыш сынып мұғалімдерінің коммуникативтік 
креативтілігін 
қалыптастырудың 
сатысының 
сандық 
және 
сапалық 
айырмашылықтары айқындалды.
Тәжірибелік-эксперименттік жұмыстардың мақсаты арқыл негізгі 
міндеттерін қалыптастыруға тырыстық:
Бірінші болашақ бастауыш сынып мұғалімдерінің коммуникативтік 
керативтілігін қалыптастыру үшін оның ӛлшемдері мен деңгей кӛрсеткіштерін 
анықтап алу;
Екінші қалыптастыру үдерісі кезінде болашақ бастауыш сынып 
мұғалімдерінің үнемі қатысуын қадағалап, оқыту формалары мен әдістерді 
негіздеп және әзірлеу;
Үшінші элективтік курстың мазмұны оқу-тәрбиелік үдеріс барысында 
болашақ бастауыш сынып мұғалімдерінің коммуникативтік креативтілігін 
қалыптастыру кезіндегі ықпалын тексеру;
Тӛртінші эксперименттің нәтижелерін талдану барысын жазу.
Қалыптастыру кезеңі анықталғанда оқыту мазмұндары арқылы ізделініп 
сапаға әсер берді, болашақ бастауыш сынып мұғалімдерінің коммуникативтік 
креативтілігін қалыптастырудағы құраушысы болып келетін қарым-қатынас 
оны түсінуге қабілеттілік, іскерлік пен дағдыларды қалыптастыруға 
бағытталуы. Осы кезең барысында болашақ бастауыш сынып мұғалімдерінің 
коммуникативтік креативтілігінің іс-әрекетін ұйымдастырып, ӛткізілетін 
пәндер бойынша коммуникативтік креативтілігін қалыптастыру кезеңінде 
қажеттілігін білдіруге әсер етілуі арттырылады. Болашақ бастауыш сынып 
мұғалімдерінің коммуникативтік креативтілігін қалыптастыруды зерттеу мен
педагогикалық қарым-қатынасқа болашақ бастауыш сынып мұғалімдерінің 
ынтасына бағыттылығы деңгейі арқылы, коммуникативтік креативтілікке 
дайындығының болуы және педагогикалық қарым-қатынас арқылы ӛзін-ӛзі 
бағалауы, дамытуы, ӛзін-ӛзі жетілдіруге ұмтылысының нәтижесі арқылы 
сипатталатын мотивациялық құраушылардың талдануымен бастау алады. 
Мотивациялық компонеттерінің қалыптасқан деңгейін айқындау үшін әдістеме 
барысында тұтас зерттеу жүргізіліп, берілген құраушылардың кӛрсетілген 
кӛрсеткіштерінің барлығы қамтылып отыр.
Болашақ бастауыш сынып мұғалімдерінің коммуникативті креативтілі-гін 
қалыптастыруда оқыту заңдылықтары мен құрылымы, ерекшеліктері 
оқытылады. Болашақ бастауыш сынып мұғалімдерді дайындаудың басты 
мақсаттарының бірі оларды білім алушылармен, қоршаған дүниемен қарым-
қатынас жасауға дайындау болып отыр, болашақ бастауыш сынып мұғалімнің 
тұтас коммуникативтік қызметінің нышаны болғандықтан, педагогикалық 

117 
ЖОО-нда білім алушыларды дайындаудың маңызды буыны олардың қарым-
қатынасын қалыптастыру болып табылады.
Болашақ 
бастауыш 
сынып 
мұғалімдерінің 
коммуникативтік 
креативтілігінің қалыптастырылуының бағыттылығын зерттеу үшін және 
факторларды бӛліп алуда қарым-қатынастың іске асуында, қажеттіліктерін 
анықтау барысында сауалнама жүргізілді. 
Қалыптастыру экспериментінің барысында әзірленген «Қарым-қатынас 
мәдениеті», «Креативті педагогика» атты оқу құралдары, «Коммуникативті 
креативтілікті дамытуға арналған жаттығулар жинағы» және «Қарым-қатынас 
мәдениеті» элeктpoндық oқулықтары пайдаланылды. Ұсынылған оқу 
құралдарының практикалық қолдану мүмкіндігі қарастырылды.
Зерттеу жүргізу жұмысымызда болашақ бастауыш сынып мұғалімдерінің 
коммуникативтік креативтілікті қалыптастыруға арналған оқу құралдарының 
жеткіліксіздігінен 
біз 
- 
«Тұлғаның 
коммуникативті 
креативтілігін 
қалыптастыру» тақырыбындағы элективтік курс мазмұнын ұсындық. Біз 
ұсынған элективтік курс бойынша оқытудың негізгі ұйымдастыру керек 
формалары мен әдістері: педагогикалық қарым-қатынас нәтижелерін сараптау, 
педагогикалық оқу әдебиеттерімен жұмыс, педагогикалық коммуникативтік 
креативті тапсырмаларды шешу, тренингтік нұсқаулықтар, шығармашылық 
жұмыстар, жобалар орындау, реферат әзірлеу, т.б. 
Қарастырылатын негізгі мәселелермен қатар, келесі жұмыстар да 
қамтылады:
- аудиториядан бӛлек кӛптеген жұмыстарды топтастыру;
- тақырыпқа сәйкес келетін жұмыс түрлерін алу;
- сабақ құрылымына талдау жасау арқылы оны құрастыру;
- білім алушылардың мамандықтарының ерекшеліктеріне талдау жасау;
- педагогтың ӛз дәрісін ӛткізуге деген дайындығын нақтылау және оны 
құрастыру;
- 
педагогикалық 
қарым-қатынастың 
психологиясының 
негізінде 
педагогикалық ізденістерін, зерттеулерін оқып үйрену және т.б.
Зерттелінетін 
жұмыс 
барысында 
қарым-қатынастың 
түрлерін, 
педагогикалық қарым-қатынас ерекшеліктерін, модельдері бойынша оқу 
материалдарын оқып үйрену кезінде және практикалық сабақтар барысында 
теориялық алынған білімдерді қолдану болашақ бастауыш сынып 
мұғалімдерінің коммуникативтік креативтілігінің қалыптастыруда алатын 
орнын анықтауда, пәндерді меңгеріп алуда білім алушылардың дұрыс 
кӛзқарастарын және қызығушылықтарын қалыптастыруға жақсы әсер етілді. 
Оқыту пәндері барысында алған коммуникативтік іскерліктердің және 
дағдылар арқылы білім алушылардың педагогикалық практиканың және оқу 
үдерісі барысында қолдану бойынша, болашақ бастауыш сынып мұғалімдерінің 
керек коммуникативтікке дайындығының білімдерін арттыратын және қарым-
қатынас жасау қабілеттерін арттырып, коммуникативтік креативтіліктері мен 
дағдыларын практика барысынан іске асыруға себеп болды.

118 
Эксперименттің қорытындысы бойынша жүргізілетін пәндердегі білімін 
арттыру және практика барысынан педагогикалық қарым-қатынасқа керек әдіс-
тәсілдерін оқып, меңгеруді және оны іске асыру барысын оң жоспарлау, 
болашақ бастауыш сынып мұғалімдерінің педагогикалық қарым-қатынасқа 
даярлығы қолданысқа енетіндігі кӛрсетілді. Білім алушылардың ӛзіндік 
жұмыстарды орындауда оқып үйрену мен коммуникативтік креативтілікті және 
қабілеттерін арттыруға арналған тапсырма сандары да арта түскен болатын, 
сабақтардың ӛтілу барысында коммуникативтік креативтілікке оқыту 
әдістерінің қолдану шеңбері кеңейтіліп, креативті қарым-қатынасқа 
дайындаудың мақсатында оқыту барысы іске асырылатын болады.
Тәжірибелік топтардағы білім алушылардың теориялық білімдеріне 
қосымша тренинг пен шеберлікті арттыратын сағаттар кезеңінде сонымен қатар 
педагогикалық практиканың барысында жалғасын табады.
Эксперименттік зерттеудің үшінші кезеңінде болашақ бастауыш сынып 
мұғалімдерінің 
коммуникативтік 
креативтілігін 
қалыптастырудың 
бағдарламасы мен әдістемесімен тәжірибеге енгізілді. Эксперимент жүргізуші-
оқытушылардың, кафедра ұжымының пікірлері талданып, қорытындыланып, 
бағдарлама мазмұнына ӛңдеулер мен толықтырулар жасалды, тәжірибелік-
эксперименттердің жұмыстарының нәтижелеріне жан-жақты теориялық 
талдаулар жасалып, диссертация тақырыбы бойынша нұсқаулар дайындалды.
Қалыптастыру экспериментінен кейін біз бақылау экспериментін жүзеге 
асырдық.
Қалыптастыру экспериментінде оқу жұмыстарының болашақ бастауыш 
сынып мұғалімдерінің коммуникативтік креативтілігін қалыптастыруының 
моделі мен қалыптастыру әдістемесіне сәйкес ұйымдастырылды және іске 
асырылды.
Болашақ бастауыш сынып мұғалімдерінің коммуникативтік креативтілігін 
қалыптастыру, білім алушылардың тұлғалық сапалық қасиет-теріне 
байланысты екендігі толық қарастырылды, оны жүзеге асырудағы 
мақсаттылығы, танымдық үдерістердегі ерекшеліктері және т.б. мәселелерге 
кеңінен назар аударылды.
Біз 
құрастырған 
«Тұлғаның 
коммуникативтік 
креативтілігін 
қалыптастыру» атты элективті курс аяқталғаннан кейін ӛзіндік іріктеп алынған 
әдістемелерімізді бақылау және тәжірибелік топтарына қалыптастыру 
экспериментінен кейінгі ӛзгеріс нәтижелерін талдау мақсатында қайта жүргізіп, 
қорытындыладық (кесте – 20) . 
Кесте 20 
–
Білім алушылардың болашақ бастауыш сынып мұғалімдерінің 
коммуникативтік креативтілігін қалыптастырудың пайыздық кӛрсеткіштері
Берілген сұрақтар 
Экспериментке дейін 
Эксперименттен кейін 
бақылау 
тобы 
тәжірибелік 
топ 
бақылау 
тобы 
тәжірибелік 
топ

119 
20 – кестенің жалғасы 
1 
2 
3 
4 
5 
коммуникативтік 
креативтілікті 
қалыптастыруда 
қиындық жоқ 
9,8 % 
19,1 % 
50,8 % 
71,5 % 
коммуникативтік 
креативтілікті 
қалыптастыруда 
қиындық 
аздап 
кӛрінеді 
28,6 % 
40,2 % 
38,6 % 
20,2 % 
коммуникативтік 
креативтілікті 
қалыптастыруда 
біршма 
кӛлемде 
қиындық бар 
70,8 % 
61,5 % 
19,8 % 
8,3 % 
Жоғарыдағы кесте бойынша білім алушылардың болашақ бастауыш 
сынып мұғалімдерінің коммуникативтік креативтілігін қалыптастыруда негізгі 
қиыншылықтарды 
анықтау 
жӛнінде 
алдынғы 
анықтаған 
кестемен 
салыстырғанда, бақылау тобындағы болашақ бастауыш сынып мұғалімдерінің 
50,8 % -ы «коммуникативтік креативтілікті қалыптастыруда қиындық жоқ», 
38,6%-ы «коммуникативтік креативтілікті қалыптастыруда қиындық аздап 
кӛрінеді», 19,8%-ы «коммуникативтік креативтілікті қалыптастыруда біршма 
кӛлемде қиындық бар» екендігін кӛрсетті. Тәжірибелік топтағы болашақ 
бастауыш сынып мұғалімдерінің нәтижесі бойынша, «коммуникативтік 
креативтілікті қалыптастыруда қиындық жоқ» - 71,5%, «коммуникативтік 
креативтілікті қалыптастыруда қиындықтар аздап бар болса» - 20,2%, 
«коммуникативтік креативтілікті қалыптастыруда қиындық бар екені кӛрінеді» 
- 8,3% деп болашақ бастауыш сыныр мұғалімдерінің жауаптары бойынша 
белгілі болды. 
Білім алушылардың болашақ бастауыш сынып мұғалімдерінің 
коммуникативтік креативтілігін қалыптастырудың пайыздық кӛрсеткіштерінің 
диаграммасын сурет - 21 кӛре аламыз. 
Яғни бұл білім алушының мотивациясы неғұрлым жоғары болған сайын 
коммуникативтік креативтілікті қалыптастыру деңгейі де арта түскендігі. Осы 
кезде біз болашақ бастауыш сынып мұғалімдерінің коммуникативтік 
креативтілігін қалыптасуының кәсіби мотивациясының кӛтерілу тенденциясын 
ескереміз. Қалыптастыру экспериментті кезінде сабақ жоспарлары, топтағы 
дұрыс ахуал, белсенді түрде жүргізілген жұмыстар ӛз нәтижелігімен 
ерекшеленді деп айта аламыз. 
Болашақ 
бастауыш 
сынып 
мұғалімдерінің 
коммуникативтік 
креативтілігін қалыптасуға деген мотивациялық – құндылық қатыстың,

120 
Сурет 21 - Білім алушылардың болашақ бастауыш сынып мұғалімдерінің 
коммуникативтік креативтілігін қалыптастырудың пайыздық кӛрсеткіштерінің 
диаграммасы 
танымдық, әлеуметтік мотивтердің болуы бірінші кезекте тұлғаның ӛзін-ӛзі 
белсендіруімен сипатталады. 
Қалыптастыру экспериментінен кейінгі жүргізілген Е. П. Ильиннің 
«шығармашылық қабілет» тесті бойынша кӛрсеткіштер тӛмендегідей негізде 
ӛзгерген. Экспериментке дейінгі және эксперименттен кейінгі шамалардың 
пайыздық жиынтығын 21 – кестеде кӛрсетеміз. 
Кесте 21 – Е. П. Ильиннің «шығармашылық қабілет» тестінің шкалалары 
бойынша кӛрсеткіштерінің эксперименттен кейінгі сипаттамасы 
Деңгейлері 
Экспериментке дейін 
Эксперименттен кейін 
Бақылау 
тобы (50) 
Тәжірибелік 
топ (48) 
Бақылау 
тобы (50) 
Тәжірибелік 
топ (48) 
Ӛте тӛмен 10-20 балл 
5 % (2) 
5 % (3) 
7 % (2) 
- 
Ортадан тӛмен 20 - 
40 балл 
15 % (7) 
17 % (9) 
15 % (7) 
11 % (9) 
Орташа 40 - 60 балл 
50 % (26) 
52 % (20) 
55 % (26) 
36 % (20) 
Орташадан жоғары 
60 - 80 балл 
26 % (12) 
21 % (13) 
20 % (12) 
37 % (13) 
Ӛте жоғары 80 - 100 
балл 
5 % (3) 
5 % (3) 
3 % (3) 
16 % (6) 
0
10
20
30
40
50
60
70
80
бақылау 
тобы 
Тәжірибе
лік топ 
бақылау 
тобы3 
тәжірибе
лік топ3 
қиындық жок 
9,8
19,1
50,8
71,5
қиындық аздап бар 
28,6
40,2
38,6
20,2
қиындық бар 
70,8
61,5
19,8
8,3
Экспериментке дейін Эксперименттен кейін 

121 
Алынған тест бойынша бақылау тобында еш ӛзгерістер байқалмайды. 
Тәжірибелік топ бойынша 10-20 балға дейін жинақтаған ӛте тӛмен деген 
деңгейге сәйкес келетін коммуникативтік және ұйымдастырушылық бейімділік 
ӛте тӛмен деңгейде кӛрінуімен сипатталатын нәтиже жоқ. 20-40 балды иеленген 
экспериментке дейінгі 9 білім алушы 17 % пайызды құрайды, эксперименттен 
кейін бұл кӛрсеткіш саны 9 білім алушы 11 % азайған. Бұл білім алушылар 
қарым-қатынасқа ұмтылысы тӛмен, жаңа ортада, ұжымда ӛзін ыңғайсыз 
сезінетін, жалғыздыққа бейімділік танытады. Таныстық саны шектеулі, 
кӛпшілік алдында сӛйлеуге, адамдармен байланыс орнатуда қиындықтар 
сезінеді, қоғамдық іс-әрекетте бастамашылдық жоқ, ӛзіндік пікірі 
қалыптаспаған, ӛз бетімен шешім қабылдаудан бас тартатын білім алушылар. 
Мұндай білім алушылар саны жүз пайыздың 11 % ғана құрайды, оны ӛте жақсы 
нәтиже деп есептейміз. 40-60 балл жинаған орташа деңгейдегі экспериментке 
дейін 20 білім алушы 52 % пайызды құраған, ал эксперименттен кейін олардың 
саны 20 білім алушы азайған, яғни ол 100% кӛрсеткіштің 36 % ғана құрайды. 
Бұл қатысушылар коммуникативті және ұйымдастырушылық бейімділіктің 
орта деңгейіне ие. Олар адамдармен байланысуға бейім, таныстық шегін 
шектемейді, ӛзіндік пікірі бар, ӛз жұмысын жоспарлай алатын, дегенмен 
бейімділік әлеуеті жоғары тұрақтылықпен ерекшеленбейді. 60-80 балды 
иеленген орташадан жоғары деңгейдегі экспериментке дейін 13 білім алушы 
21 % пайызды құраған, эксперименттен кейін 13 білім алушы 37% ға ӛскен. 
Бұл білім алушыларда коммуникативті және ұйымдастырушылық 
бейімділіктің орташадан жоғары деңгейі тиісті. Олар жаңа ортаға еркін кіріге 
алатын, достық қарым-қатынасты оңай құра алатын, таныстарын кӛбейтуге 
әрдайым ұмтылысы бар, қоғамдық іс-әрекетте бастамашылдық танытатын, 
ӛзгеге кӛмек беруге даяр, туындаған жағдайға байланысты дербес шешім 
қабылдауға мүмкіндігі бар тұлғалар. 80-100 балға ие сыналушылар 
экспериментке дейін 3 білім алушы 5 % пайызын құраған, эксперименттен 
кейін 6 білім алушы 16 % кӛрсеткішті берді. Бұл білім алушылар 
коммуникативті және ұйымдастырушылық іс-әрекетте қажеттілікті сезінеді 
және оған белсенді түрде ұмтылады. Жаңа ұжымда ӛзін еркін ұстайды, қиын 
жағдайларға тез бағдарланады, кӛптеген іс-әрекеттерде бастамашылдық 
танытады, түрлі ойындарды, іс-шараларды ұйымдастырғанды ұнатады, ӛзіндік 
қызығушылықтары бар іс-әрекеттер тұрақты орын алады. Коммуникативті және 
ұйымдастырушылық 
іс-әрекетке 
деген 
қажеттіліктерін 
ӛз 
бетімен 
қанағаттандырады. 
Бақылау эксперименті бойынша эксперимент жүргізілген топтағы 
болашақ бастауыш сынып мұғалімдерінің коммуникативтік креативтілігін 
қалыптастыру бойынша Е. П. Ильиннің «шығармашылық қабілет» тесті 
бойынша пайыздық кӛрсеткіштерінің диаграммасы тӛмендегі 22 – суретте 
анық кӛрсетілген.
Білім алушылардың экспериментке дейін және эксперименттен кейін 
нәтижелері бойынша тәжірибелік топта ӛзгеріс барын анық кӛре аламыз, 
орташадан жоғары кӛрсеткіш жинақтаған білім алушылар саны пайыздық 

122 
кӛрсеткішпен сипаттағанда 89 пайызға жеткенін кӛреміз. Коммуникативтік 
креативтілікті және ұйымдастырушылық қабілеттер адамның күнделікті 
ӛміріне мейлінше кӛп әсері бар. Олардың тӛмен деңгейі барлық іс-әрекет 
аясына елеулі әсер етеді. Коммуникативті қабілеттер әрбір адам ӛмірінің 
құрамдас бӛлігі, мұндай қабілеттерді дамыту жеке қарым-қатынас, жеке бизнес, 
сонымен қатар болашақ кәсібінде белгілі белеске шығу үшін кӛмек кӛрсетеді. 
Болашақ басауыш сынып мұғалімдері ақпарат кӛздерінің кӛбеюіне орай 
(ғаламтор, баспасӛздік ақпарат, байланыс құралдары, кәсіби-педагогикалық 
порталдар т.б.) оған сыни кӛзқараста таңдау жасай алуы керек, сонымен қатар 
қарым-қатынастың субъектісі ретінде еркін белсенділік танытып, жаңа 
ақпараттар, білімдер іздеуі аса маңызды, білім алушының қарым-қатынастық 
іс-әрекетіндегі ашықтығы, ӛзінің мақсатын орындауындағы барлық
Сурет 22 - Бақылау эксперименті бойынша экспериментке дейін 
және эксперименттен кейін Е. П. Ильиннің «шығармашылық қабілет» 
тесті бойынша зерттелуші топтардың пайыздық
кӛрсеткіштерінің диаграммасы 
мүмкіндіктерді пайдалануы қазіргі қоғам талабы, коммуникативтік оқытуда 
білім алушы тек қана тіл туралы білімді меңгермейді, сонымен қатар, мәдени-
әлеуметтік компонентті де меңгереді: қоғамдағы тәртіп үлгісі, сол елдің 
мәдениеті мен мәдениет нормалары туралы білімі, осылардың бәрі шынайы 
қарым-қатынастың жағдаяттарында сӛйлеушімен ӛзара қарым-қатынас жасауға 
кӛмектеседі. 
Ұйымдастырушылық сапалар талантты болашақ маманға тән. Оларға 
коммуникативтік креативтілік, дарындылық қабілеттер және ұмтылыстар мен 
0
10
20
30
40
50
60
Бақылау 
тобы 
Тәжірибелік 
топ 
Бақылау 
тобы2 
Тәжірибелік 
топ2 

жүктеу/скачать 4,45 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: