Ту хабаршысы
● О Б Щ Е С Т В Е Н Н Ы Е Н А У К И
жүктеу/скачать 15,98 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Функционирование устойчивых выражений в специальных текстах Резюме
- Funktionieren der festen Wortkomplexe in den speziellen Texten Summary
- СТУДЕНТТЕРДІҢ САБАҚТАҒЫ БЕЛСЕНДІЛІГІН АРТТЫРУ ҚҰРАЛЫ – КЕЙС ƏДІСІ Аңдатпа.
- Түйін сөздер
- Кейс əдісімен үйлесетін əдіс Оның сипаты
- Методика Кейса вызывает заинтересованность студентов к предметам Резюме.
- Сase study of method used interest in the subjects students Summary.
- Г.А. Самигулина, Ə.С. Шаяхметова
- Кілттік сөздер
● О Б Щ Е С Т В Е Н Н Ы Е Н А У К И
● Ќоєамдыќ єылымдар
ЌазЎТУ хабаршысы №5 2014 391
Несомненно велико прагматическое воздействие устойчивых выражений на реципиента, поэтому изучение функционирования устойчивых выражений в тексте всегда вызывает живой интерес исследователей. Читая специальные тексты на немецком языке, студенты сталкиваются с определенным числом устойчивых выражений. Правильное понимание, а затем и правильный перевод устойчивых выражений требует особого подхода к ним. Во-первых, необходимо научить студентов выделять устойчивые выражения из текста и, во-вторых, при помощи словарей раскрывать их значение. Однако здесь возникают определенные проблемы. Дело в том, что не все словари передают полное и точное описание того или иного устойчивого выражения и, тем более, ни один словарь не в состоянии передать всего разнообразия их контекстуального использования. Многие устойчивые выражения отличаются национальной спецификой и экспрессивностью в контексте, что создает определенные трудности при их переводе с одного языка на другой, в данном случае с немецкого на русский. Можно продемонстрировать это на следующем примере. Для устойчивого выражения немецкого языка «das schwarze Schaf» найден в немецко-русском фразеологическом словаре Л.Э.Биновича и Н.Н.Гришина [3] фразеологический эквивалент на русском языке « белая ворона», а в «Большом немецко- русском словаре под редакцией О.И. Москальской совершенно другой фразеологический эквивалент, а именно »заблудшая овца». В контексте “Ein schwarzes Schaf allein macht noch lange keine Herde “[ G- Nikolas,Sprenger, W-Weermann. Wirtschaft auf deutsch,S.12] его можно перевести как «белая ворона». Однако в следующем сюжете, пожалуй, ни первый, ни второй эквиваленты не передают точногo содержания данного понятия. Здесь речь идет о рекламном тексте, в котором Немецкий Совет по рекламе ( Deutscher Werberat ) как самоконтролирующий орган весьма обеспокоен тем, что многие агентства пользуются сомнительными методами при изготовлении реклам, которые вводят потребителей в заблуждение. Такие агентства будут весьма недвусмысленно призываться к ответу. К данному тексту прилагается рисунок, на котором изображено стадо белых овец, среди которых находится одна черная. При интерпретации данного рисунка студенты без всякого сомнения называют эквивалент русского языка « белая ворона», который по словарю С.И.Ожегова ( 4) имеет значение « человек,чем- н. резко отличающийся от других, непохожий на окружающих,[4, стр.84)». Как видим, этот эквивалент совершенно не подходит к данному сюжету. Второй эквивалент заблудшая овца был бы более правильным, но, пожалуй, и он не раскрывает в полной мере всех нюансов данного сюжета. Дело в том, что устойчивое выражение « заблудшая овца » имеет в русском языке значение «сбившийся с правильного пути человек.» [4,стр.378], т.е. здесь имеется в виду непреднамеренность действия. В рекламном же тексте говорится о преднамеренном искажении действительности. И только в большом 6-и томном толковом словаре немецкого языка ( 5) находим точное раскрытие значения данного выражения, которое полностью подходит к вышеописанному сюжет: “ das schwarze Schaf sein – derjenige sein, der in einer Gemeinschaft unangenehm auffällt, von ihr als Außenseiter betrachtet wird “.[ 5,S.2230 ], Таким образом, устойчивое выражение »das schwarze Schaf »в нашем рекламном сюжете вобрал в себя все значения, перечисленные в вышеназванных словарях. Перевод таких выражений представляет определенную трудность, так как находя эквивалентное выражение, мы можем потерять часть или какой-нибудь оттенок значения, что весьма нежелательно. Если же переводить описательным методом, то теряется экспрессивно- эмоциональное или оценочное значение устойчивого выражения. Очевидно, если в языке перевода не находится точного эквивалента устойчивого выражения, передающего не только его содержательную сторону, но и, что очень важно, также его экспрессивно- эмоциональную или оценочную окраску, то, вероятно, лучше все-таки перевести его описательным методом, хотя и, что вызывает большое сожаление, за счет потери его экспрессивно-эмоциональной и оценочной окраски.
ЛИТЕРАТУРА 1.Райхштейн А.Д.Сопоставительный анализ немецкой и русской фразеологии. М.: Высшая школа, 1980.-144 с. 2.Гак В.Г.Сопоставительная лексикология.М.: Высшая школа, 1977,- 160 с. 3.Бинович Л.Э., Гришин Н.Н. Немецко-русский фразеологический словарь. 2-е испр.и доп.изд.- М.:Рус.яз.,1975.- 656 с. 4.Ожегов С.И. Словарь русского языка. 11-е изд.-М.: Рус. яз., 1977.-847 с. 5.Duden Das große Wörterbuch der deutschen Sprache in 6 Bänden. Bibliographisches Institut Mannheim, Wien, Zürich. 1981.-2992 S.
● Общественные науки
№5 2014 Вестник КазНТУ
392 Шорабаева Н.К. Функционирование устойчивых выражений в специальных текстах Резюме: Статья посвящена некоторым проблемам коннотативного значения, а также перевода устойчивых выражений в современном немецком языке. Приводятся примеры функционирования некоторых устойчивых выражений в тексте и их перевода
оценочный оттенок, контекст
Shorabaeva N. Funktionieren der festen Wortkomplexe in den speziellen Texten Summary: In diesem Artikel betrachtet der Autor einige Probleme der konnotativen Bedeutung, sowie der Funktionierung der festen Wortkomplexe im speziellen Text. Das Problem besteht in der Entdeckung der potenziellen konnotativen Bedeutung und auch der adäquaten Ü bersetzung der festen Wortkomplexe in die Zielsprache. Schlüsselwörter: Kontext, feste Wortkomplexe, adäquate Ü bersetzung, expressive, emotionelle und bewertende Schattierung.
ƏОЖ.621.771.014 Г.Д. Рыскелдиева, Қ.К. Сарсанбеков (Қ.И Сəтбаев атындағы Қазақ ұлттық техникалық университеті, Алматы, Қазақстан Республикасы)
қарқынын арттырады. Бұл əдісті қолданудағы оқытудың табысты болуы, ұйымдастырушы оқытушы жұмысына байланысты. Негізгі мақсаты студенттер бір топта жұмыс істеп, үйреніп ақпараттың тапшылығына қарамастан, ең тығыз уақытта, тез арада шешім қабылдай білу. Түйін сөздер: Кейс, шешім қабылдау, сарапшы, пікір талас, спикер, бақылаушы. Қазіргі кезде білім саласында еңбек етіп жүрген оқытушылар, жас ұрпаққа сапалы білім беру мақсатында түрлі белсенді əдістерді қолдануда. Өйткені оқытушының мақсаты – əрбір білімгерге сапалы білім беру, олардың əр жақты дамуына мүмкіншілік жасау, білім алуға қызығушылығын арттыру, алған білімдерін өмірде пайдалана білуге үйрету. Кейс əдісін қолданудағы оқытудың табысты болуы ұйымдастырушы оқытушы жұмысына байланысты. Оның негізгі мақсаты студенттер бір топта жұмыс істеп, үйреніп ақпараттың тапшылығына қарамастан, ең тығыз уақытта, тез арада шешім қабылдай білу. Ашық пікір айырбастау, əрбір қатысушының өз мүмкіндігін, іс-қимылын толық қолдануына жағдай жасау жəне өзінің іс жобасын жүзеге асыру барысында қатысушының атқаратын мүмкіндігі үшін əрекет ету, сарапшы, аналитик жəне экспериментатор қатысуына мүмкіндік жасау. Кейс міндетіне мыналар кіреді: мұнда оқытушы барлық пікірлерді тіркейді, оларды айтылу барысындағы пікірлерді сараптап, оларды топтап сынын бақылап отырады. Төмендегі кестеде кейспен жұмысты ұйымдастыруда тəжірибеде қолданыста жүрген əртүрлі əдістермен үйлесетіндігі байқалады:
əдіс Оның сипаты Үлгілеу
Жағдайдың үлгісін құру Жүйелі талдау Жүйелілік ұсыныс жəне талдау Ойша тəжірибе Жағдай туралы білімді ойша түрлендіру арқылы алу тəсілі Сипаттау əдістері Жағдайдың сипатын құру Проблемалық əдіс Жағдайдың негізінде жатқан түйінді мəселені ұсыну Жіктеу əдісі Жағдайды құрастыратын қасиеттер, тараптардың реттелген тізімін құру Ойын əдістері Жағдай кейіпкерлерінің жүріс-тұрысының нұсқаларын ұсыну «Миға шабуыл» Жағдайға қатысты ойларды генерациялау Пікірталас Түйінді мəселе жəне оны шешу жолдары жайлы көзқарастармен алмасу
● Ќоєамдыќ єылымдар
ЌазЎТУ хабаршысы №5 2014 393
Кестеден көрініп тұрғандай, білім беру үдерісін ұйымдастырудың əртүрлі əдістері кейс əдіспен сəтті үйлесуі мүмкін. Кейспен жұмыс істеуді ұйымдастыру: Нұсқалары өте көп, бұл оқытушының шығармашылығы үшін үлкен мүмкіндік. Біз жұмыс ұйымдастыруға болатын, максималды жалпыланған сабақ үлгісін ұсынамыз. Сабақты ұйымдастыру сатылары: Бірлескен іс-əрекетке жұмылу сатысы: Бұл сатының
айқындалуы. Бұл сатыда келесі жұмыс нұсқалары болуы мүмкін: - Кейс-стади мəтіні студентке өз бетімен зерделеу жəне сұрақтарға жауап дайындау үшін сабақ басталғанға дейін таратылып берілуі мүмкін. Сабақ басында тыңдаушылардың кейс-стади материалдарын білуі жəне талқылауға қызығушылығы анықталады. Кейс-стади негізінде жатқан басты мəселе анықталады. Біріккен іс- əрекетті ұйымдастыру сатысы: Бұл сатының негізгі міндеті: – мəселелені шешуге арналған іс- əрекетті ұйымдастыру. Іс-əрекет кішігірім топтарға біріктірілуі жəне жеке болуы мүмкін. Тыңдаушылар оқытушы берген қандай да бір анықталған уақыт көлемінде сұраққа ұжымдық жауап дайындау үшін уақытша кішігірім топтарға бөлінеді. Əрбір кішігірім топтарда (басқа топтардан тəуелсіз) жауаптарды салыстырулар, оларды өңдеу, тұсаукесер үшін рəсімделетін жеке бір көзқарасты өндіру жұмыстары жүреді. Əрбір топта шешімді жеткізетін «спикер» таңдалады немесе тағайындалады. Егер кейс сауатты құрылған болса, онда топтардың шешімдері сəйкес келмеуі керек. Спикерлер топтардың шешімін таныстырады жəне сұрақтарға жауап береді. Оқытушы жалпы дисскусияны ұйымдастырады жəне бағыттайды.
кейспен жұмыстың нəтижелерімен білімдік жəне оқытулық нəтижелерін айқындау. Сонымен қатар бұл сатыда сабақтың ұйымдастырылуының тиімділігі талданады, біріккен іс-əрекетті ұйымдастырудың түйінді мəселелері анықталады, ары қарай жұмыс жасау үшін міндеттер қойылады. Оқытушы əрекеттері келесідей болуы мүмкін: оқытушы кейс-стадиді талқылау үрдісін жəне барлық топтардың жұмысын талдай отырып пікірталасты аяқтайды, оқиғаның шынайы дамуына қысқаша түсініктеме береді, қорытынды шығарады. Кейс стади əдісі интерактивті əдістің бір түрі ретінде студенттер үшін өте тиімді əдіс болып саналады. Бұл əдістің көмегімен студенттер өз беттерінше теорияны меңгере отырып, практикалық дағдыларға да үйренеді, сонымен қатар өз ойын жүзеге асыру мүмкіндігіне де ие болады. Студент берілген жағдаятқа талдау жасау арқылы жеке тұлға ретінде қалыптасып, сабақты қызығып оқуға тырысады. Кейс стади əдісі - студенттің креативті ойлауын дамытып, сабақтың мазмұнын ерекше құруға шығармашылық мүмкіндігін кеңейтуге жағдай жасайды. Кейс əдісінің білім беру мақсаттары: 1) Студенттің міндеті кейс жүйесін үйреніп жəне оны іс жүзінде жүзеге асыра отырып нақты шешім қабылдай білуі керек . 2) Студент логикалық ойлау қабілетін пайдаланып, ашық жүйені қолдана отырып, бастапқы ойдың мағынасын жəне болжамын түсіну қажет. 3) Студент өзінің сараптамасын сенімді түрде айқын түсінуі тиіс. 4) Студент кейстің негізгі сұрақтарын байыпты айқын көруге, орынды айтуға, бөліп көрсетуге жəне қатысуға міндетті. 5) Ең үздік студенттер («өте жақсы» бағаға үміткер) қандай жағдайда болсын өзінің жан- жақтылығын, біліктілігін көрсетуі керек. Ұсынылатын тапсырмалар жүйесінде студенттердің бірлескен оқу əрекетіндегі ойлау қабілеттерін арттыруға арналған ойын түріндегі кейс əдістерін де беруге болады. Мысалы, «Конверт
болатындай етіп, бірнеше конверт дайындаңыз. Əрқайсысына екі минут беріңіз: студент стикерде атын жəне жауабын жазады; екі минут өткен соң конверт келесі студентке беріледі, осылай бұл 2-3 сұраққа барлығы жауап бергенше жүре береді. Стикерлерді жинап, бірнеше жауапты дауыстап оқыңыз (аттарын атамастан); аудитория белгілі бір сұрақтың қаншалықты дұрыс болғанын талқылайды. «9 ромб». Қатысушыларға айтарлықтай маңыздысын анықтап, талқылау үшін тізім беріледі. Тізімнің əрбір тармағын үлкен ромбылы торға орналастыру қажет. Маңызды тармақтарды əдетте ромбының жоғарғы жағына, ал оншалықты маңызды еместерін төменгі бөлігіне орналастырады. Əр қатарда орналасқан тармақтардың маңызы бірдей. Кейбір топтар ең маңызды карточкаларын орталықта орналастыра алады (екі нұсқасы сəйкес келеді, себебі тапсырманың маңызды элементі
● Общественные науки
№5 2014 Вестник КазНТУ
394 топтағы талқылау үдерісі болып табылады). Ромбының нысаны топқа бірқатар басымдықтар мен перспективаларды қамтуға мүмкіндік береді. «Ойлан, Бірік, Бөліс».
Студенттер ойына келген жауаптарды немесе идеяларды барынша көп жазады (Ойлан). Одан кейін олар өз идеяларын əріптестерімен біріктіреді (Бірік) жəне соңында оқытушы бүкіл аудиторияның идеяларын талқылауды бастайды (Бөліс). «Тыңдайтын үшбұрыштар» Студенттер үш адамнан тұратын топта бірлесіп жұмыс істейді: СПИКЕР оқытушының нұсқаулығы бойынша тақырыпты түсіндіреді (немесе проблема туралы өз ойымен бөліседі).ИНТЕРВЬЮЕР мұқият тыңдайды жəне егжей-тегжейін анықтау үшін сұрақтар қояды. ХАТШЫ үдерісті бақылайды жəне «спикерге» де, «интервьюерге» де кері байланыс береді. (Рөлдерді анықтау үшін “Бірге ойланамыз” тəсілі қолданылуы мүмкін – рөлдермен ауысуға болады (қазір немесе кешіректеу). «Ойлаудың алты қалпағы əдістемесі» (Эдвард де Боно) Қызыл қалпақ – Түйсік. Менің түйсіктік реакциям қандай? Менің түйсігім маған не дейді. Өз ойларыңды жазыңыз. Сары қалпақ – Позитив. Жағымды тұстары қандай болды? Оның артықшылығы қандай? Маған не ұнайды? Оң тармақтарын жазыңыз. Жасыл қалпақ – Креатив. Менде қандай идеялар бар? Қандай баламалы түрлерді ойлап таба аламын? Барлық жаңасын жəне қызықтысын жазыңыз. Ақ қалпақ – Фактілер. Менде қандай ақпарат бар? Маған қандай ақпарат алу қажет? Білетініңізді ғана жазыңыз. Қара қалпақ – Жағымсыз. Жағымсыз кезеңдерді көрсетіңіз? Қандай проблемалар бар? Маған не ұнамайды? Жағымсыз тармақтарды жазыңыз. Көк қалпақ – Жалпы шолу. Мен не аштым? Тағы не ашылған жоқ? Мен оны қалай аша аламын? Мен барлық қалпақты кие алдым ба? Жалпы түсінігіңізді жазыңыз.
судья. Оқытушы нұсқаған уақытта топтағы студенттер берілген мəтін бойынша сөздер айта бастайды. Ол қарсыласы тоқтап қалғанша жалғаса береді. Судья есеп жүргізіп отырады. Рөлдермен ауысып жүргізуге болады. «Өз ойыңды толықтыр». Топтағы студенттер материалды қаншалықты меңгергендігін сынау үшін бір-біріне бірқатар сұрақ қояды. Білім тексеруге арналған кейбір сұрақтар: Неге.... Мұны қайдан білесің.... … үшін сенде қандай дəлел бар. Сен неге олай ойлайсың… Түсіндіре аласың ба… … үшін не істеу керек. «Дананың кілттері» бірқатар ойлауды талап ететін тапсырмаларды орындауға студенттерді қызықтыру жəне тарту үшін арнайы əзірленген жиырма шақты іс əрекет (кілттер) кешені болып табылады. Бірқатар көмекші сұрақтар немесе тапсырмалар студенттердің талдау жасау, сын тұрғысынан жəне креативті ойлау қабілетін ашуға арналған кілт түрінде ұсынылған. «Керісінше» кілті сөйлемде «істей алмаймын», «ешқашан», жəне «істемеймін» сөздерін пайдалануды көздейтін тапсырма, мысалы «Сіз Астанада ешқашан таба алмайтын заттардың тізімін жасаңыз. «Егер де» кілті «егер де» деген сұрақ қойып, олардың ойларын графикалық кескінге жазып отырыңыз. «Əліпби» кілті берілген тақырыпқа қатысы бар сөздердің тізімін а дан я ға дейін əліпби ретімен тізбектеңіз. «Жаңа дизайн» кілті күнделікті заттарға жаңа дизайн беру үшін қолданылады. «Конструктор» кілті шектеулі құрылыс материалдарын креативтілікпен пайдалануды талап ететін мəселелерді шешу туралы тапсырма. «Кемшіліктер» кілті нақты кейіпкер басындағы кемшіліктер тізімін жасаңыз. «Тағы қалай?» кілті қиялыңызды пайдаланыңыз. Демек, кейс əдісінің маңызды ерекшелігі – оның басқа əр түрлі оқыту əдістерімен тиімді үйлесуі болып табылады.
ƏДЕБИЕТТЕР 1. Назарбаев Н. Ə. Қазақстан білім қоғам жолында. Назарбаев Университетінде оқыған лекция. Егемен Қазақстан. 6 қыркүйек. 2012. 2. Кембридж бағдарламасы. Мұғалімге арналған нұсқаулық. Бірінші деңгей. 3. Əлімов А. Интербелсенді əдістемені ЖОО-да қолдану мəселелері. А. 2013. ● Ќоєамдыќ єылымдар
ЌазЎТУ хабаршысы №5 2014 395
REFERENCES 1. Nazarbayev N. A. Kazakhstan bilym kogam cholinda. Nazarbayev Universitetynde okygan leksya. Egemen Kazakhstan. 6 kyrkuyek. 2012. 2. Cambridge bagdarlamasy. Mugalymge arnalgan nuskaulyk. Birinchy dengey. 3. Alymov A. Interbelsendy adistemeny CHOO-da koldanu maselelery. A. 2013.
Рыскелдиева Г.Д., Сарсанбеков К.К. Методика Кейса вызывает заинтересованность студентов к предметам Резюме. В данной статье рассматривается методика Кейса, которая формирует у студентов активную заинтересованность изучения к предметам. Ключевые слова: Кейс, принять решение, эксперт, дискуссия, спикер, наблюдатель.
Ryskeldieva G.D., Sarsanbekov K.K. Сase study of method used interest in the subjects students Summary. This article describes a technique Kase, which forms an active interest in students to study subjects. Key words: Keis, to accept decision, expert, discussion, speaker, observer. УДК 004.89:004.4:681.5 Г.А. Самигулина, Ə.С. Шаяхметова (Қ.И Сəтбаев атындағы Қазақ ұлттық техникалық университеті, Алматы, Қазақстан Республикасы)
ИНТЕЛЛЕКТУАЛДЫ ЖҮЙЕСІН ҚҰРУ
үшін ұжымдық қолданыстағы зертхананы пайдалану сұрақтары қарастырылады. Бұл жүйе мүмкіндігі шектеулі жандарды жаңашыл ақпараттық технологияларға қашықтықтан ену режимінде заманауй құрылғылардың көмегімен оқытады. Келтірілген топтағы адамдар үшін қашықтықтан оқытудың интеллектуалды жүйесінің құрылымы мен алгоритмі құрылды. Қашықтықтан оқытудың интеллектуалды жүйесін ендіру қоғамда айтылған топтағы адамдардың əлеуметтік бейімделуі мен оқытудың сапасын жақсартуға жағдай жасайды. Сондай-ақ нақты уақыт өлшемінде оқу үдерісін шұғыл басқаруды қамтамасыз етеді. Кілттік сөздер: қашықтықтан оқытудың интеллектуалды жүйесі, ұжымдық қолданыстағы зертхана, жаңашыл ақпараттық технология, алгоритм.
Ғылыми ілгерілімнің негізгі бағыттары жасанды интеллект пен IT-технология саласындағы əртүрлі зерттеулермен анықталады. Жасалынып жатқан интеллектуалды жүйелер (ИЖ) жасанды интеллектінің жетістіктерімен тығыз байланысты. Жоғары өнімділік пен үлкен көлемдегі жадыға ие қуатты дербес компьютерлердің пайда болуы үлкен ауқымды ақпараттарды өңдеу қажеттілігі нейрондық желілер, генетикалық алгоритмдер, жасанды иммунды жүйелер жəне т.б. негізінде құрылған қашықтықтан оқытудың жаңа интеллектуалды технологияларының қызу қарқынды дамуына əкелді [1]. Бұл сала бойынша көптеген қосымшалар құрылған. [2] зерттеуде интеллектуалды оқыту жүйелері негізінде қашықтықтан оқытудың қолайлы курстарын жүзеге асыратын интеллектуалды бейімделу жүйесі талқыланған. Ұсынылған жүйе жобалау кезеңінде қосылатын білімді байланыстырады. Интернет ауқымды желісін қолдану технологиясы мен жасанды интеллект саласындағы жетістіктерді пайдаланып, білім алушының жеке сипатын ескеріп, оқу үдерісін соған бейімдейтін қолайлы оқу жүйелерін құру сұрақтары талқыланады. Ақпараттық жүйе түсіндірмелер мен мысалдарға интерактивті көмек ретінде оқу материалдарын соған қарай бейімдейді. Оқу мақсатына арналған əртүрлі қосымшалар бар. [3,4] жұмыста: теориялық білімді дидактикалық тапсырмаларды шешу арқылы қалыптастыратын жəне іздеу дағдыларын жетілдіретін ақпараттық- анықтамалық жүйелер қарастырылған. Интеллектуалды - анықтамалық орта мысалы ретінде, кең тілді сұрау мен мəліметтер қорында ассоциативті байланыстың бай жиынтығына ие оқу курстарын жатқызуға болады. Кеңес беру типіндегі жүйелер ақпараттық-анықтамалық жүйелерден айырмашылығы жүйе ішілік «білім алушы моделімен» ерекшеленеді. Интеллектуалды –
|