Туберкулездің таралуы бойынша қазіргі жағдай
Изониазидті циклодекстрин
жүктеу/скачать 1,59 Mb.
|
| 1.3 Изониазидті циклодекстрин
Изониазид – изоникотин қышқылы гидразиді, туберкулезге қарсы дәрілік зат. Изониазидті туберкулезбен ауыратын науқастарды емдеу үшін де, оның алдын алу үшін де қолданылады. Изониазид алғаш рет химиялық молекула ретінде 1912 жылы синтезделді. 1949 жылы А. Т. Качугин оның изониазид негізінде алғашқы дәрілік зат — тубазид немесе изониазидті алды. 1952 жылы изониазид дәрілік зат ретінде кеңінен қолданыла бастады. Дәл 1952 жылдан бастап ғылыми әдебиеттерде изониазид және оның туберкулезге қарсы әсері туралы көптеген мақалалар пайда бола бастады. 1952-1953 жылдары Roche компаниясының қызметкері Герберт Фокс бірқатар шолу мақалаларын жазды [5][6][7], онда изониазид пен оның антимикобактериялық белсенділігі туралы зерттеулер баяндалады. Изониазид – белсенді туберкулезді емдеуге арналған препараттардың ішіндегі ең тиімдісі; оның атипті микобактерияларға қарсы белсенділігі салыстырмалы түрде төмен [2]. Қазіргі уақытта изониазид халықаралық одақтың туберкулезге қарсы классификациясының бөлігі болып табылады және рифампицинмен бірге бірінші қатардағы дәрілік заттарға жатады (яғни ең тиімді). Ол стрептомицинмен, рифампицинмен, пиразинамидпен және этамбутолмен бірге аралас емдеу режимдерінің бөлігі ретінде қолданылады. 4-цианопиридинді изоникотин қышқылы гидразидін (изониазид) изоникотин қышқылы амидіне дейін гидролиздеу арқылы алынады. Сурет 1. – Изониазид алу жолы Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының дәрі-дәрмектерді бақылау орталығының (2007 ж.) мәліметтері бойынша жағымсыз реакциялардың ең жоғары пайызы изониазид пен рифампицинді (тиісінше 29,2% және 26,7%), емдеудің бірінші 2 айлық және төрт айлық кезеңдерінде қолданылатын ең тиімді туберкулезге қарсы препараттарды қолданудан тіркелген болатын. Рифампицин клиникалық тәжірибеде шамамен 50 жыл бойы қолданылып келеді, алайда қазіргі уақытта 2001 жылдан бастап Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының "Преквалификация" бағдарламасынан өткен дәрілер тізімінде рифампицин жоқ. Бұл әлемдегі барлық өндірушілердегі рифампициннің сапасы, тиімділігі және қауіпсіздігі бойынша заманауи критерийлерге сәйкес келмейтіндігін көрсетеді. Алайда, оны алмастырушы дәрілердің болмауына байланысты оны туберкулезбен ауыратын науқастар 6-12 ай бойы қолданады және жақын арада оны қауіпсіз және тиімді препаратпен алмастыру қажеттілігі туындауда. Екіншіден, Қазақстан Республикасына жеткізілетін аралас туберкулезге қарсы препараттарға дәрігерлердің теріс көзқарасы қалыптасты. Жоғары уыттылық пен тиімділіктің болмауына байланысты дәрігерлер оларды қолданудан бас тартты немесе бір компонентті препараттармен бірге қолданды, осылайша қолданылатын дәрілік дозаларды көбейтті. Бұл себептер туберкулезге қарсы комплексті препараттарды дайындау маңыздылығын көрсетеді. Изониазидтің тұрақтылығын жақсарту және оның уыттылығын төмендету үшін оны инкапсуляцияланған түрге ауыстыру ұсынылды. Изониазидті препараттарды сақтау кезінде уыттылығын төмендету, жағымсыз дәмді бүркемелеу және тұрақтылықты арттыру үшін β-циклодекстриндерді пайдалануға болады. Циклодекстриндердің ең көп таралған қолданыстарының бірі – биологиялық қол жетімділікті жақсарту үшін суда аз еритін белсенді заттармен комплекстер қалыптастыру. Биологиялық қол жетімділігі төмен дәрілер әдетте суда ерігіштігі төмен және/немесе қатты кристалдануға бейім болып келеді [17]. Циклодекстриндер - крахмалдың ферментативті ыдырауынан пайда болатын көмірсулар табиғатындағы табиғи макроциклді қосылыстар. а) б) Сурет 1. – а) Циклодекстрин; б) Изониазид Торроидальды құрылымы мен ішкі гидрофобты қуысының болуына байланысты циклодекстриндер әртүрлі органикалық қосылыстармен "хост-қонақ" типті қосындыларды құра алады [1-3]. Инклюзия кешендерінің пайда болуымен компоненттердің физика-химиялық параметрлері айтарлықтай өзгеруі мүмкін. Мысалы, полярлы емес қосылыстар жағдайында суда ерігіштіктің жоғарылауы, сыртқы факторларға төзімділіктің жоғарылауы, жағымсыз әсерлердің жойылуы және т. б. осыған байланысты циклодекстриннің қолдану аясы үнемі кеңейіп отырады [3, 4]. Циклодекстрин негізіндегі комплекстер циклодекстриннің сыртқы қуысында дәрілік заттың белсенді затының гидрофобты функционалдығының көп бөлігін жасырады, ал сыртқы бетіндегі гидрофильді гидроксил топтары комплекстің ерігіштігіне әсер етеді. Ерігіштігін жақсартумен қатар, циклодекстриндер белсенді ингредиенттердің кристалдануына жол бермейді [17]. Циклодекстриндерді фармацевтикада инкапсуляциялық және еріткіш материалдар ретінде қолдану ең перспективалы болып көрінеді. Сонымен қатар, компакт-дискілер дәрі-дәрмектерді жеткізу жүйесі ретінде қызмет етеді және дәрі-дәрмектердің адам ағзасына жанама әсерлерін бейтараптандыруға мүмкіндік береді [5, 6]. Осы себепті циклодекстрин мен биологиялық белсенді қосылыстар арасындағы комплекс түзілуін зерттеуге қызығушылық айқын. Ұзартылған белсенділігі және жақсартылған қасиеттері бар изониазидтің жаңа фармацевтикалық препараттарын циклодекстринді комплекстер негізінде алуға болады. Айта кету керек, әдебиеттерді шолуға сәйкес, циклодекстриннің изониазидпен өзара әрекеттесуі туралы деректер жоқ, ал оның β-циклодекстринмен компеклстері жан-жақты зерттелмеген [11, 12]. жүктеу/скачать 1,59 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|