ҚР ПРЕЗИДЕНТІНІҢ ЖОЛДАУЫ ЖӘНЕ

81

РЕСЕй ҚаЗаҚТаРының кІШІ ҚұРыЛТайы

САМАРА ОБЛЫСЫ ГУБЕРНАТОРЫНЫҢ 

ҚАБЫЛДАУЫ

30  наурызда  Самара  облысының  Губернаторы 

Николай  Меркушкин  Талғат  Мамашев,  Асхат 

Сыздықов пен Тоқтарбай Дүсенбаевты қабылдады. 

Онда Қазақстан мен РФ Самара облысының мәдени 

және экономикалық байланыстарын кеңейту, ДҚҚ-

ның  ресейлік  қазақтармен  байланысын  нығайту 

мәселелері  талқыланды.  Кездесу  барысында  

Самара облысы қазақтарының балалары үшін қазақ 

тілін өзіндік мектеп пәні ретінде ендіру мәселесі де 

сөз болды. Самараның орталығынан қазақ мәдени 

орталығының  құрылысы  үшін  жер  телімін  бөлу 

мәселесі де Губернатор тарапынан түсіністік тапты 

және хаттама шешімінде белгіленді.

Қазақстандық тарапқа Губернатордан сыйлыққа 

Самара көрінісі бейнеленген картина табыс етілсе, 

Дүниежүзі қазақтары қауымдастығынан  Николай 

Меркушиннің  иығына  қазақтың  ұлттық  шапаны 

жабылды.

РЕСЕЙ ҚАЗАҚТАРЫНЫҢ МӘСЕЛЕЛЕРІ 

БОЙЫНША ДӨҢГЕЛЕК ҮСТЕЛ ЖИЫНЫ

Ресей қазақтарының кіші құрылтайы дөңгелек 

үстел  жиыны  форматында  жалғасын  тапты,  онда 

келесі мәселелер сөз болды: 

– 

Самара 

облысы 

Губернаторының 

қабылдауының қорытындысы; 

–  Қазақ  мәдениеті  мен  тілінің  сақталу 

мәселелері,  олардың  өскелең  ұрпақтың  рухани-

адамгершілік тәрбиесінде алатын орны;

– Ресейлік қазақтардың мәдени және білім беру 

саласында  жұмысын  үйлестіруді  ресейлік  және 

қазақстандық тараптардың тиісті құрылымдарымен 

қамтамасыз ету.

Тоқтарбай  Дүсенбаев  қазақтардың  11  өңірлік 

ұлттық-мәдени  автономиясынан  тұратын  Ресей 

қазақтарының 

Федералдық 

ұлттық-мәдени 

автономиясына, 

өте 

маңызды 

этномәдени 

қозғалысты  дамытатын  жеті  бағдарлама  енгенін 

атап  өтті.  Қазандық  Сағит  Жақсыбаев  ФҰМА-

ны  сақтау  және  оның  құрамын  кеңейтудің 

маңыздылығын  айтты.    Түмен  облыстық  ұлттық-

мәдени  автономиясының  президенті  Есенғали 

Жантасовтың айтуынша, облыстағы бүкіл  қазақтар 

білім  алуға  тырысады,  жұмыспен  айналысады. 

Оларда  Құрметті  Консул  және  қаржымен  жұмыс 

істейтін  Қамқоршылар  Кеңесі  бар.  Оның  есебін 

веб-сайтқа орналастырды. Сондай-ақ қазақтардың 

құрылтайын 

өткізіп, 

оның 

эстафетасын  

самаралықтардың  үлгісі    бойынша    жыл  сайын 

бір  ауданнан  екінші    ауданға  беріп  отырады.  

ҚР  Президентінің  қазақстандықтарға  арналған 

Жолдауы  олар    үшін  де  өзекті.  Қазақстанмен 

байланыс  әлсіз.  Жалпы  олар  мәдениетін  сақтау 

үшін  Қазақстаннан  өздеріне  қатысты  кітаптарды 

сатып алуға дайын.

Мурманск  қаласы  қазақтарының  ұлттық-

мәдени  автономиясының  төрағасы,  педагогика 

ғылымдарының  кандидаты,  Балтық  экология, 

саясат  және  құқық  институты  бөлімшесінің 

заң  факультетінің  деканы  Серік  Байжұманов 

РЕСЕй ҚаЗаҚТаРының кІШІ ҚұРыЛТайы

82

қазақтардың  қазақ  тілін  интерактивті  әдіспен 

үйренуге  сұранысы  жоғары  екендігін  айтты. 

Балаларға  арналған  жаздық  демалыс  лагерлеріне 

тарихи  Отандары  –  Қазақстан  тарапынан 

әдістемелік көмектің қажеттілігін сөз етті. 

Орынбор 

өңірлік 

ұлттық-мәдени 

автономиясының 

өкілі 

Әміржан 

Төлебаев 

Қазақстанда  Ресей  қазақтарының  балалары  үшін 

қазақ  тілі  курстарын  ұйымдастыру  идеясын 

қолдады.    Қазақстанның  Ақмола  облысындағы 

балаларға арналған «Балдәурен» демалыс лагерінің 

шетелдік  қазақтардың  арасында  үлкен  сұранысқа 

ие  екенін айтты. 

Дөңгелек  үстел  жиынына  қатысушылар 

жалпыресейлік  іс-шараға  алғаш  рет  қатысып 

отырған  Екатеринбургтің  өкілдерін  де  тыңдауға 

ықылас  білдірді.  «Евразия-Қазақстан»  қоғамдық 

бірлестігінің  президенті  Қадырбай  Бекжанов  пен  

вице-президенті  Ғалия Аманжолованың ақпараты 

бойынша,  Свердлов  облысында  5  мыңға  жуық 

қазақтар  тұрып  жатыр.  Онда    қоғамдық  ұйымдар 

құрылған,  оларды  2013  жылдан  бері  ДҚҚ-ның 

Қостанайдағы  бөлімшесі  қамқорлыққа  алған, 

Қауымдастықтың  Алматыдағы  бас  кеңсесімен 

электронды  пошта  арқылы  хат  алысып  отырады. 

Басты  мәселелері    көшбасшы  мен  тәжірибенің, 

ұлттық  киімдер  мен  әдебиеттердің  тапшылығы 

екенін жеткізді. Шынында да  Алматыдан арнайы 

әкелінген    кітаптар,  журналдар,    СД-дискілердің 

негізгі 

бөлігінің 

Екатеринбургке 

берілуі 

кездейсоқтық емес еді.

Онда  қазақ  тілін  үйренуге  қатысты,  ұлттық 

мәдениетті  тануға  байланысты  біз  жеткізген  

«Киіз  үй»  деген  шартты  атпен  жасалған  –  күй, 

ертегі,  өлең  арқылы  қазақ  тілін  интерактивті 

үйрену секілді жаңа жобаның беташары жасалды. 

Киіз  үйдің  пішімінде  жасалған  «радиода»    қазақ 

музыкасы  мен  ертегілердің  флеш-жазбасы 

орналастырылған.  Онда  сондай-ақ,  «сөйлегіш 

қаламсабы»  бар  қазақша-орысша-ағылшынша 

сөздік  таныстырылды.  Бұл  дүниелер  үлкен 

қызығушылық тудырды және оларды сатып алуға 

көпшілік тарапынан қызығушылық мол болды. 

Іс-шаралар  қонақжай  Самара  облысының 

Губернаторы,  облыстың  Мәдениет  министрлігі, 

Ресей  қазақтарының  федералдық  ұлттық-мәдени 

автономиясы, Самара өңірлік қазақтардың ұлттық-

мәдени  автономиясы  «Ақжол»  қоғамдық  ұйымы-

ның қолдауларымен өткен болатын. Самара облысы 

Губернаторының  қабылдауын  қорытындылай 

келе  Талғат  Мамашев  Тоқтарбай  Дүсенбаевтың 

беделі  мен  абыройын,  жергілікті  биліктің  қазақ 

қауымдастығының  мәселелеріне  түсіністікпен 

қарауын,  қазақтар  тұрып  жатқан  барлық 

өңірлердегі,  РФ  Қазақтары  қауымдастығының 

тұтастығының мақсаттылығын атап өтті.

Ресей  қазақтарының  кіші  құрылтайы    қазақ 

мәдени  орталықтарының  көшбасшыларының 

орнын басар жас қоғам қайраткерлерін тәрбиелеудің 

қажеттілігін  аңғартты.  2007  жылы  құрылған 

Ресей  қазақтарының    федералдық  ұлттық-мәдени 

автономиясының сақталуына Т.Мамашев та қолдау 

білдірді.  Онда  шетелдегі  қазақ  диаспорасымен 

етене жұмыс жүргізетін «Егемен Қазақстан» газеті 

мен «Kazakh TV» телекомпаниясы үшін қазақ және 

орыс тілдерінде екі сұхбат  жазылды. 

Шетел  қазақтары  арасында  өтетін  мұндай 

іс-шаралардан  біздің  де  үйренер  тұстарымыз 

жеткілікті. Атап айтсақ, Самара облысы Үкіметінің 

аппараты  мен  Халықтар  достығы  үйі  «Самара 

өңірінің этномәдени әлемі» күнтізбесін, этникалық 

топтардың  төлқұжатын,  «Самара  облысының 

этникалық  бұқаралық  ақпарат  құралдары», 

«Самара  облысының  этникалық  қоғамдық 

бірлестіктері»  секілді  кітапшаларын  шығарыпты. 

Көршілеріміздің  бұл  тәжірибесін  мемлекеттік 

органдар,  Қазақстан  халықтарының  Ассамблеясы 

қабылдап алуына болар еді. Алматыға біз өзімізбен 

бірге,  сондай-ақ  «Самара  облысы  қазақтарының» 

төлқұжатын  алып  қайттық,  сөйтіп  түрлі  елдегі 

қазақтардың төлқұжатын, ресми құжаттар – халық 

санағының  мәліметтері  негізінде  құрастырып 

жасау идеясы ойға келді. Бұл ДҚҚ-ның www.qazaq-

alemi.kz.  сайтының  тиісті  бөлімдеріне  толықтыру 

болар еді.

Шетелдегі  этникалық  қазақтарға  арналған 

іс-шараларға 

қаржылай 

қолдау 

көрсеткен 

«Самұрық-Қазына»  акционерлік  қоғамына 

ыстық  ықылас-ілтипатымызды  білдіре  отырып, 

Ресей  қазақтарының  атынан  ризашылығымызды 

жеткіземіз.

 

Күлғазира БАлТАБАЕВА, 

тарих ғылымдарының кандидаты

Алматы – самара – Алматы

83

РЕСЕй ҚаЗаҚТаРының кІШІ ҚұРыЛТайы

«НАУРЫЗ – 10 ЛЕТ!»

4 апреля 2004 года прошёл первый на самарской 

земле  областной  «Наурыз»,  который  дал  старт 

всем  районам  области.  29  марта  текущего  года 

делегация  ВАК,    Западно-Казахстанской  области 

РК и представители казахских организаций России 

участвовали  в  торжественной  части  юбилейного 

областного праздника «Наурыз – 10 лет!» в Кинель-

Черкасском районе.

Внушительной 

было 

представительство 

Самарской области – администрации Губернатора, 

правительства  области,  Самарской  Губернской 

Думы,  Дома  дружбы  народов,  администрации 

городских  округов  Самара  и  Тольятти,  Думы 

городского  округа  Самара,  Глав  муниципальных 

районов: Большеглушицкий, Большечерниговский, 

Безенчукский, 

Волжский, 

Красноярский, 

Кинельский, 

Нефтегорский, 

Пестравский, 

Красноармейский, Хворостянский, Сергиевский.

В  Доме  культуры  перед  россиянами  выступил 

Первый  заместитель  Председателя    ВАК  Талгат 

Мамашев и Консул Казахстана в  г. Астрахани Асхат 

Сыздыков. Талгат Асылович вручил благодарность 

ВАК  активистам  Самарской    региональной  

Малый курултай 

казахов россии

В конце марта 2014 года 

делегация Всемирной 

Ассоциации казахов  (ВАК) 

посетила самарскую 

область. В  этой области 

Российской Федерации 

по официальным данным 

проживает 15 тысяч 

казахов. здесь в разных 

форматах был проведен 

Малый курултай 

казахов России. 

РЕСЕй ҚаЗаҚТаРының кІШІ ҚұРыЛТайы

84

национально-культурной  автономии  казахов  «Ақ 

жол», созданной в 2003 году. Среди них: Аманкелді 

Қатарбаев,  Серік  Сабыров,  Ақкенже  Дүсенбаева, 

Күләш  Қолматаева,  Маржан  Башенова,  Зинеш 

Темірәлиева,    Надежда  Айболатова,  Разипа 

Кенжебаева,  Людмила  Мельниченко  и  Кенжебай 

Туружбаев.  С  2003  года  в  этой  области  работают 

народный  ансамбль  танца  «Айгуль»,  народный 

театр  моды  «Маржан»,  создан  вокально-

инструментальный  ансамбль  «Ақ  бұлақ»,  первый 

казахский  музей  национальной  культуры  был 

открыт Карлыгаш Шуновой в селе Дубовый Колок 

Кинель-Черкасского района. 

Особенно 

понравились 

выступления 

танцевальных  и  вокальных  групп  с  участием 

детей  младшего  и  дошкольного  возраста,  парад 

районных филиалов «Ақ жол», импровизированное 

представление  Кыдыр-ата  и  его  внучки  Карашаш. 

По легенде Кыдыр-ата  является в образе аксакала 

и  одаривает  счастьем,  достатком,  благополучием 

всех, увидевшим его. Зрителям были  представлены  

документальные  кадры  о  деятельности    филиалов 

«Ақ  жол»,  показаны  фотографии  и  названы  имена 

всех  активистов. 

Сегодня 

филиалы 

возглавляют 

Тойган 

Хуаншкалиева  («Махабат»),    Улдай  Абсалиева 

(«Алтынай»),  Умут  Утепбергенова  («Канат»), 

Есмухамбет   Нуржанов («Елемай»), Райша Головина 

(«Сенім»),  Жексен  Мухамбеткалиев  («Жулдыз»), 

Серик Сабиров («Туған жер»), Мустафа Таргинов 

(«Нұр»), Амангельды Катарбаев («Бiрлiк»), Ерсайн  

Колматаев  («Атамекен»),  Кажмукан  Мухамбетов 

(«Кен  ел»).  Руководители  и  актив  филиалов 

периодически  выезжают  в  Казахстан  с  целью 

обмена  опытом.  Отрадно  отметить,  что  среди 

них  преобладают  семейные  пары.  Так,  авторами 

сценария, ведущими и координаторами праздника  

выступили  заслуженный  деятели  культуры 

Республики Казахстан Салауат Султанов и Айгуль 

Жалелова.

Программа  Наурыз  мейрамы  была  разно-

образной  и  содержательной:  от  праздничного 

каравая  до  фонтана-фейерверка  и  Гала-концерта 

талантливых  местных  артистов.  Содержательным 

был  документальный  фильм  с  комментариями  

«Наурыз  –  10  лет»,  автором  которого  является  

лауреат,  призер  и  участник  международных  и 

отечественных  кинофестивалей,  член  Гильдии 

неигрового кино и телевидения, лауреат Губернской 

премии в области культуры и искусства, оператор 

Самарской  автономии  «Ақ  жол»,  бывший 

казахстанец  Сергей  Александров.    Спортивные 

соревнования, 

конкурс-фестиваль 

казахских 

многодетных  семей,  презентация  красочно 

оформленных юрт с наурыз-көже, национальными 

напитками    и  явстами,  а  также  оригинальными 

подарками  захватили    внимание  каждого  гостя. 

Солисты  ансамбля  «Гульдер»  из  Алматы  Даулет 

Болатбаев и Гульхан Сергибаева  приняли участие 

в Гала-концерте.

Праздник  пролетел  как  одно  мгновение: 

быстро,  весело,  красочно,  с  традиционным 

гостеприимством  и  щедростью    нашего  народа.   

Участникам  был  дан    прием  Главы  Кинель-

Черкасского района. 

Эстафету 11-го областного праздника «Наурыз» 

и  его  символ  –  домбру  принял  под  аплодисменты 

зала  заместитель  Главы    Сергиевского  района  

Алексей Чернов.

ПОСЛАНИЕ ПРЕЗИДЕНТА РК И 

КАЗАХИ РОССИИ 

30  марта    был  проведен  «круглый  стол» 

по  разъяснению  Послания  Президента  РК 

«Казахстанский путь – 2050: Единая цель, единые 

интересы,  единое  будущее».  Его  участники  – 

руководители  и  активисты  казахских  культурных 

центров  из  Самары,  Оренбурга,  Волгограда, 

Казани,  Тюмени,  Челябинска,  Москвы,  Вологды, 

Екатеринбурга,  Мурманска,    районных  филиалов 

«Ақ жол»  – получили текст Послания Президента 

РК,  изданном в Алматы Ассоциацией на казахском 

и  русском  языках,  за  счет  спонсорской  помощи 

Акционерного общества «Самрук-Казына».

Вступительным  словом  мероприятие  открыл 

Президент  Федеральной  национально-культурной 

автономии казахов России, член Совета при Президенте 

Российской  Федерации  по  межнациональным 

отношениям  Тохтарбай Дусенбаев.

Первый заместитель Председателя  ВАК Талгат 

85

РЕСЕй ҚаЗаҚТаРының кІШІ ҚұРыЛТайы

Мамашев  дал  разъяснение  национальной  идеи 

«Мәнгілік Ел»  с исторической точки зрения, что 

позволило  понять  мысль  об  единой,  целостной 

истории одного народа –   казахского, разделенного  

государственными границами.

Модератор  «круглого  стола»,  заместитель 

директора института Истории и этнологии им.Ч.Ч. 

Валиханова,  доктор  исторических  наук  Светлана 

Смагулова  также кратко остановилась на основных 

идеях Послания Президента РК.

Консул  РК  в  г.  Астрахани  Асхат    Сыздыков 

раскрыл  содержание  Послания  Президента 

РК,  исходя  из  специфики  деятельности 

внешнеполитического ведомства РК.

Автор 

этих 

строк 

дала 

разъяснение 

Послания  Президента  РК,  проводя  параллель 

с  работой  казахских  культурных  центров  по 

сохранению  казахского  языка,  обычаев,  традиций 

казахского  народа  за  рубежом.  Ею  подчеркнута 

целесообразность  сбора  материала,  в  том  числе 

краеведческого,  для  написания  книги  по  истории 

казахов России.

Председатель 

национально-культурной 

автономии  казахов  Татарстана  Сагит  Джаксыбаев 

из Казани подчеркнул, что активисты  автономии 

участвовали  в  сборе  архивных  и  других 

материалов о казахах, обучавшихся в вузах Казани 

в  дореволюционный  период.  Издана  монография, 

Наурыз  мейрамы  проводится  совместно  с 

другими  народами  и  в  этом  особенность  данного 

многонационального    региона.  По  его  мнению, 

Токтарбай    Дусенбаев  достиг    определенных 

результатов  в  координации  работы  с  властными 

структурами,  но  силами  только  общественных 

организаций  проблемы  российских  казахов  не 

решить, здесь нужна реальная помощь со стороны 

Казахстана.

Челябинской области она ежегодно по Интернету 

знакомится  с  текстом  Послания  Президента 

Казахстана.  Но  она  была    крайне  удивлена,  когда 

в  сельской  местности  стала  свидетелем  того,  как 

аксакалы  области  благодаря  Интернету  активно 

обсуждали 18-ое Послание Президента Казахстана, 

с  гордостью  озвучивали  цифровой  материал  по 

достижениям своей исторической родины. 

ПРИЕМ ГУБЕРНАТОРОМ САМАРСКОЙ 

ОБЛАСТИ 

30  марта  Губернатор  Самарской  области 

Николай  Меркушкин  принял  Талгата  Мамашева, 

Асхата Сыздыкова и Токтарбая Дусенбаева. 

Заинтересованно  были  обсуждены  вопросы 

расширения    культурного  и  экономического 

сотрудничества  Казахстана  и  Самарской  области 

РФ,  укрепления  связей  ВАК    с  российскими 

казахами. 

На приеме были затронуты проблемы введения 

казахского языка как  самостоятельного школьного 

предмета  для  детей  казахов  Самарской  области. 

Выделение земельного участка для строительства 

казахского  культурного  центра  в  Самаре    также 

нашло  понимание  со  стороны  Губернатора  и 

отражено в протокольном решении.

Казахстанская  сторона  в  дар  от  Губернатора 

получила  картину  с  видом  Самары.  Николаю 

Меркушкину был преподнесен казахский чапан.

«КРУГЛЫЙ СТОЛ» ПО ПРОБЛЕМАМ 

КАЗАХОВ РОССИИ

Малый курултай казахов России был продолжен 

в  формате  «круглый  стол»,  на  который  были 

внесены вопросы:

–  итоги  приема  Губернатором  Самарской 

области; 

В  целом,  разъяснение  Послания 

Президента  РК  было  своевременным 

и  целесообразным.  Например,  даже 

государственные  служащие  России, 

работающие 

с 

общественными 

казахскими 

организациями 

Оренбургской 

области 

РФ, 

признались, что не знали содержание 

текста Послания Президента РК.

Идея  «Мәнгілік  Ел»    Президента 

РК, 

Председателя 

Всемирной 

Ассоциации  казахов  Нурсултана 

Назарбаева    нашла  одобрение  среди 

российских 

казахов, 

имеющих 

тесные  родственные,  культурные, 

экономические  связи  с  Казахстаном. 

«Мәнгілік Ел – эта национальная идея 

нашего  общеказахстанского  дома, 

мечта наших предков», – подчеркивали 

слова  Елбасы  участники  «круглого 

стола». 

Например,  Карлыгаш  Игимбаева 

из Челябинска информировала, что по 

роду общественной работы с казахами 

РЕСЕй ҚаЗаҚТаРының кІШІ ҚұРыЛТайы

жүктеу/скачать 11,93 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: