Учебная программа (Syllabus) Издание: первое
Терминологияға әлеуметтік лингвистикалық көзқарас
жүктеу/скачать 74,56 Kb.
|
| 3.3 Терминологияға әлеуметтік лингвистикалық көзқарас
Термин мәселесіне социолингвистикалық көзқарас «тіл және қоғам», сөздер мен ұғымдардың байланысы, социолингвистика және терминология сияқты мәселелер кешенін ескеруді қажет етеді. А.Б. Ткачев айтқандай, сөздер ұғымдармен бір уақытта тіл мен ойлаудың мызғымас байланысының принципі негізінде жасалады; лингвистикалық белгінің мазмұнының мәнін анықтауда ең бастысы белгі мен таңба арасындағы байланысты нақтылау қажет. Ол нені білдіреді? Термин дегеніміз - сөз, тілдік белгі, бірақ адам қызметінің белгілі бір саласында қолданылады. Терминология тіл тілдің өзінің қоғамның кәсіби бөлінуі сияқты ерекше фактормен өзара әрекеттесуі нәтижесінде пайда болады. Бірақ, лингвистикалық және экстралингвистикалық факторлардың өзара байланысынан туындай отырып, терминология өзі тілдің меншігіне айналады, ішкі, лингвистикалық құбылысқа айналады. Сөздің ішкі формасы, демек, термин, ең алдымен, заттар мен құбылыстарға атау берудің алғашқы кезеңінде пайда болатындықтан, ал сигналдық аспект тілдік бірліктің бүкіл өмір сүру кезеңінде жұмыс істейді, демек, терминологиялық, демек, диахрониядағы терминді қарастырудың табиғи қажеттілігі. Егер терминдерді тарихи тұрғыдан қарастыратын болсақ, онда ең алдымен ғылымның тарихын, оның қалыптасуы мен дамуын, яғни сәйкес терминологиялық жүйенің дамуын анықтайтын сол экстралингвистикалық факторларды қарастырған жөн. Терминологиялық жүйені, оның әлеуметтік-экономикалық дамумен байланысын шартты түрде зерттеу әлеуметтік-лингвистикалық мәселе болып табылады. Қазіргі социолингвистикалық мектептің өкілдері тілдің функционалды жағын (В.А.Аврорин), синхронды әлеуметтік лингвистиканың мәселелерін (Л.Б. Никольский), қазіргі заманғы социолингвистиканы (А.Д. Швейцер, Ю.Д. Дешериев) және т.б. зерттеумен айналысады. Әлеуметтік лингвистиканың маңызды әдістерінің бірі - тілдік және әлеуметтік құбылыстарды корреляциялау әдісі. Социолингвистикалық корреляциялар лексиконның ең тез дамып келе жатқан бөлігінде - терминологияда айқын байқалатындықтан, зерттеуді дәл осы жоспарда кеңейту қажет сияқты, бұл бізге терминнің мәселесіне жаңа көзқараспен қарауға мүмкіндік береді. Ғылым мен техниканың кез-келген саласы өзінің көрінісін терминдермен табады. Ғылым мен техниканың кез-келген саласының қалыптасуын жеке-дара қарастыруға болмайды, яғни. осы тілдің терминологиясынан тыс және керісінше. Терминдер мен терминология өздігінен емес, ғылым мен техниканың дамуы нәтижесінде пайда болады. Ғылым мен техника әлеуметтік-экономикалық салаға қатысты болғандықтан, терминологияның әлеуметтік детерминизмі туралы айту заңды. Терминология - бұл сөздік құрамның сыртқы әсерлерге мейлінше сезімтал бөлігі, демек, ол қоғамның тілге әсерін айқын көрсетеді. Әр терминнің белгілі бір пәндік сілтемесі бар ғылым мен техниканың қосалқы тілдерінде тілдің материалдық жағы әсіресе айқын байқалады. Сондықтан терминологияда кездесетін лингвистикалық процестер, мысалы, көпкомпонентті терминологиялық тіркестердің қалыптасуы, қысқартылған формалардың әр түрлі түрлері, синонимия, полисемия, интернационалдану құбылыстары тек ішкі негізге ие емес, сонымен қатар тілден тыс шартты шарттарға ие. Оларды экстралингвистикалық детерминизм анықталған жағдайда ғана толық ашып, түсіндіруге болады. жүктеу/скачать 74,56 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|