Карацыз: «Абай», 1992, №2, 27-бет

Эдеби сын тарихы
21
гылыми сипатга жэне орыс тш н де шыгып турганын ескерш, Абайдыц акындыгы туралы ал- 
дымен орыс тщщ окырмандар толыгырак таныс болганын айта кеткен жок. Жацадан шыгып 
жаткан ютаптарда оныц авторымен, мазмунымен, вдеологиясымен таныстыру максатымен 
бершт турган алгысез соцгысез, эдеби ой-пшрлердщ дамуына аткарган рел1 айтарлыктай 
болды.
1909 жылы Абайдыц Петербургтеп Глияс Бораганскийдщ баспаханасынан жарык керген 
тучгыш жинагын дайындаган акынныц немере 
iHici 
Кэютайдыц макаласы Абайтану ш м нцщ
ipreciH 
б ерк калаган аса мацызды ецбек болды. Ойткеш Э.Бекейхановтыц «Семипалатинский 
листокта» орыс тш нде жариялаган казанамасы 1905 жылы, ягни будан 4 жыл бурын шык- 
канымен де автордыц e3i соцында ескерткешндей, барлык материалдарды Кэютай Ыскакулы- 
ньщ осы макаласынан алган.
Екеуш салыстыра Караганда Элихан жазган некролог Кэютай жазган Абай ем1рбаяны 
6ipiHiui бел1мшщ орысша ерюн аудармасы icnerrec. Кэютайдыц келемд1 макаласын жария- 
лауга мумюндктщ болмауы ол ертерек жазылганымен де соцгысез ретшде жарык керген.
Кэютайдыц сонгысез1 непзп ею бел!мнен турады. 
BipiHHiiciHfle 
Абайдьщ ом1рбаяны, акын­
дык бет-багдары толык ашылган. Макала ем1рбаяндык материалдарды 
K enicT ipin 
айта бш- 
гендктен де кызыкты окылады. Абайдыц толыгырак керсету максатымен оныц ата-тепмен 
таныстырудан бастайды. Аргы аталары Ыргызбай, вскенбайлардыц ел билеген атакты би 
болгандарын «вз экес1 Кунанбай журт аузына караган, катты 
ecTi Kici 
болып, бетен елдерд1 де 
билеп, ел пшне 
6 ip
гана тере тукымы султан болып журген кезде, солармен таласып, Каркаралы 
оязына эуел казактан султан болган 
Kici 
едЬ>35 - деген сиякты кыскаша таныстьфып кеткен. 
«20 жасында Абай халык ортасында мандай басы шешен болды», «30 жасында барша халык 
ортасында атагы жайылып бипкп болды», «заманныц реимен Абай гарабша, парсыша, 
T ypiicnie
итаптарды кеп окып, олардьщ шпндеп гылымнан улкен хабардар болды» - деп жазады автор. 
Элихан жазган казанама Абайдыц тек араб, парсы тшдерш бшгендш айтылса, Кэютайда 
брарга косымша туркш е де ютаптар окыгандыгы жазылган. Бул жерде орыс окырмандарына 
арнап жазган Элиханныц саяси себептермен саналы турде «тур1кше» деген сезд1 калдырып 
кеткендт кершедь Сондай-ак Кэютайдыц макаласында келлршген «Алла деген сез жещл», 
«Эуелде тэц!р1м сорлы erri», «Бурынгы есю бщц турсам барлап», «Батырды айтсам ел шауып 
алган талап», «Патша К¥Дай сыйындым, тура баста езще«, «Менсшбеупй ед1м наданды» деген 
жолдармен басталган елец мысалдары Элиханда жок. Ал Кэютай макаласыныц еюнпй бел1- 
мшде Элихан мулдем тиюпеген. Eipmmi бел1мде Абайдыц ем1рбаяны сез болса, еюншганде 
елендер1 талданылган. Онда да акынныц букш поэзиясын емес, e3i кажет деп тапкан кейб1р 
кырларын гана. «Олсем орным кара жер сыз болмай ма» - елещнщ ею шумагы тугел бершген. 
Макала Абайдыц «Махаббатсыз дуние бос» атты елещ нщ ею шумагымен аякталган. 
B ip
Караганда макала аякталмай калгандай эсерде калдырады.
Сонымен Элиханныц орысша жазылган «Абай (ИбраЬим) Кунанбаевы» мен Кэютайдыц 
«Абай (ИбраИим) Кунанбайуглыныц 

жүктеу/скачать 31,36 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: