Ютап жогары оку орындарынын студенттерше, магистрлерше, докторанттарына, эдебиеттанушы галымдарга, сондай-ак эдебиет суйер кепшшк кауымга арналган
жүктеу/скачать 31,36 Mb. Pdf көрінісі
|
Әдеби сын
- Бұл бет үшін навигация:
- Kipicefli: «Токсанныц толайым асуын халкыныц ортасында отырып карсы алуга, тершде жайгасьш, елмес елендер1мен еркениет элемше кайьфа 6ip
| K
9 c i 6 i - елец жазумен гана eMipi еткен кекем1з елец туралы аз айтатын, Timi айтпайтын деуге болады. 0 з шыгармалары туралы эрепдж жарияланып жататын рецензияларды, ipui-ycaKTbi макала- ларды да окымайтын («Bspi 6 ip, сьшшылар елещц тусшбейдт). Ол казак эдеби сьшы ушш сол жумбак кушнде ем1рден e iri» («Казак эдебиеп», 18.02.2000). Осыдан кешн барып акынныц елендерше талдаулар жасау аркылы «Токаш поэзиясыныц ерекш елт - ойшылдыгы» деген непзп nkipiH дэлелдей туседо. Ара-арасында Токашпен 6 ipre болтан сэтгерд1 еске Tycipin, оньщ aзaмaттык-пeндeлiк болмысын, акындык езгешел1ктерш сэтп детальдар аркылы аша туседг Акын «Эбдшда Тэж1баев туралы сездЬ> акын Нурлан Оразалин жазды. Лирик акын ту ралы эцпмеге лирик Нурлан алдымен, рух туралы толганып, жол салып барып н еп зп эц п меге - Э.Тэж1баевка содан кешн Kipicefli: «Токсанныц толайым асуын халкыныц ортасында отырып карсы алуга, тершде жайгасьш, елмес елендер1мен еркениет элемше кайьфа 6ip жар салуга уш ай, небэр1 уш ай гана жетпей, былтыргы жылдьщ кара кузшде сабыр шакырып, саябыр тауып, дуниеден озган ардакты да аруакты Эбекен - алып гасырдыц алып акыны, аты ацызга айналган Эбдшда Тэж1баев та осынау Улы Рухтар кещспгше кез1 йрйпнде-ак KipreH айрыкша Тулга, акберен мшезд! улы акынымыз!» («Казак эдебиетш, 03.03.2000). Макалада Эбдшда акынныц шыгармашылык жолын саралау, ягни оныц акындык туын- дылары, сыншылыгы, галымдыгы, драматургпп жайлы матметгер - жоктыц касы. Автор ал- дына ондай максат коймаган да. Максат Э.Тэж1баев поэзиясындагы улттык рухтыц куш тшпн керсету болган. Нурланныц угымынша, «Улы Рухтар кашанда, кай кезде де халкына, халкыныц игшпне, елшщ амандыгы мен тутастыгына калткысыз кызмет етедг.. Нурын шашады... Жы- 438 Дандай ЫСКАКУЛЫ луын бередЬ.. ¥ л т ойы мен Санасыньщ кекжиегш жолга салып, тауларымызды аскактатады, даламызды кецейтедь елдйтм!зд1 жырлайды, ерлйтм1зд1 паш етедЬ) (сонда). MiHe, осындай улттьщ руханият к е щ сттн д е Э.Тэж1баев поэзиясыныц да е зш д к орны бар. Нурланньщ макаласы осы Эбдшда поэзиясыныц рухани элемше назар аударган. Макала автордыц Э.Тэж1баев жырларын окып отыргандагы теб1решстершен туратын- дай: «М1нез1 дара, ойы аскак, кеюреп кара кержтей, eMip мен елецнщ отын катар урлеген Эбдшда - Жыр окылган сайын окырманын ез терещне тартып, суцгггед1; ез аскарына ке- Tepin, бшктетедЬ Тосын мектеп, тосырката бермес жуйел1 бейнелеу дэстур! «менмундалагт» алдына шыгады. Ci ifli ез кушагына алып, тербей бастайды. Ананыц эсем сазды элдшндей кулагыцызга жугымды, жаныцызга жагымды осынау куд^ретп ун-ыргактар кара жерд1, жасыл орманды, шымкай аспанды, шалкыган тещз-келдерд1 баурайды, тербейдь Табигат пен адам тутасып, 6ipirin кеткендей куй кешесгз» (сонда). Акын туралы мундай жолдарды оныц поэзиясын акындьщ журепмен кабылдаган акын гана жаза алады. 1997 жылы М.Эуезовтщ жуз жылдыгы кещнен аталып erri. Осы 6ip айтулы датага орай жыл бойына улы каламгердщ эдеби мурасын насихаттау, кайтадан тану максатымен 6ipcbi- пыра ецбектер жазылды. «Жалын» журналы ЗДабдоловтыц «Менщ Эуезов^м» атты керкем дуниеа мен (1997, 7-8) М.Магауин мен Ш.Жубатованыц «¥стаз» (1997, № 1-2) сухбатын, Э.Маргуланньщ «Мухац туралы сез» (1997, № 3-4), Т.Журтбайдыц «Элем таныган суреткер» (1997, №5-6) макалаларын жариялады. «Менщ Эуезов1м» такырыбы бойынша е й нем1ршде (1997, №3-4, 5-6) сауалнама журпздЬ Эуезов туралы койылган бес суракка Э.Нурпешсов, Р.Сыздьщова, А.Бактыгереева, Ж.Шаштайулы, Д.Эппмханов жауап 6epinTi. «Жулдыз» журналы О.Сулейменовтщ «Мухтар Эуезов туралы сез» (1997, №1), Т.Журт байдыц «Талкы» (1997, №1, 4), Н.Мухамедхановтыц «Манас» жэне Эуезов» (1997, №6), ТДожакеевтщ «Мухтар Эуезов сатира саласында» (1997, №9), «Эуезов Абай сатирасы ту ралы» («Жулдыз», 1995, №5-6), К.Сыздьщовтыц «Алгашкы 1здешстер» (1997, №9), Ш.Елеу- кеновтщ «Магжан мен Мухтар» (1997, №9), «Казак эдебиеп» газеп К.Жумодшовтщ «¥лылы- лык гибраттары» (24.06.1997), Р.Сыздьщованыц «Эдебиет - тш м ен эдебиет» (19.08.1997), Э.Кекшбаевтыц «Эуезов туралы сез» (30.09.1997), О.Кумюбаевтыц «Мухтар Эуезов жэне Шыгыс» («Казак эдебиеп», 25.12.1998), Ж.Молдабековтщ «Ойшылдьщ epici» («Казак эде биет!», 30.04.1999) макалалары жарияланды. «Казак эдебиетш газетшщ 23 кыркуйектеп саны тугелдей М.Эуезовтщ 100 жылдыгына арналды. Онда улы жазушы туралы З.Кабдолов, Э.Нурпешсов, С.Шэймерденов, К-Муха- метханов, С.Кирабаев, Ш.Айтматов, Р.Нургалиев, Т.Эбд1рахманова, М.Эл1мбаев, С.Жуншов, Д.Исабеков, А.Тайжанов, Д.Досжанов, Т.Журтбай, С.Садырбаев сез алган. З.Кабдолов улы жазушыны «бутш б т м » атады. 2000 жылы С.Мукановтыц туылганына жуз жыл толды. Т.Кэкшевтщ «Эдебиепм1здщ атымтай жомарты» («Казак эдебиетЬ), 03.03.2000), Э.Кекшбаевтыц «Келешек Keperi - ке- мелдпс» («Казак эдебиеп», 26.05.2000), Ж.Ысмагуловтыц «Сэбит Муканов - абайтанушы» («Казак эдебиетЬ), 09.06.2000), А.Кэкеновтщ «37-nii жьшы Сэбец калай Tipi калды?» («Казак эдебиеп», 09.06.2000), ТМедетбековтщ «Дэу1рмен бетпе-бет» («Казак эдебиетЬ), 09.06.2000), Т.Рахымжановтыц «Психологияльщ талдау» («Жулдыз», 2000, №6), т.б. макалаларында С.Мукановтыц шыгармашылыгы кещнен эцпмелендЬ «Казак эдебиетЬ) газеп езш щ 2000 жылгы 9-ншы маусымдагы санын осы окигага арнады. Кенестж империя кулап, ejiiMis т э у е л а з д т н алган соц, рухани кундыльщтарымызды улттык кезкараспен кайта карау басталды. MiHe, осы кезде кецес казак эдебиеп жайлы эр- килы пш рлер айтыла бастаганда, соныц бастысы С.Мукановтыц шыгармашылыгы хакында да турлпле кезкарастар бой керсетп. С.Муканов туралы жазылган макалаларда осьшдай жаг- дайга байланысты айтылган турлш е шюрлерге аса сактьщпен карап, сындарлы пшрлер айтылды. «Откен заманныц жалшысы, жаца заманныц жаршысы болган Сэбит Муканов ка зак елещн жаца куйылым, жаркын леп, сардарлы куат, тыц 6ipa3, тосын тецеулермен байыт- каны» («Казак эдебиеп», 03.06.2000) сез болды. Токсаныншы жылдардыц ен бойында халкымен кайта кауышкан алашшыл эдебиеттщ аса кернекп екшдершщ шыгармашыльщтарымен таныстыру журш жатты. Ж.Ысмагуловтьщ «Ахмет Байтурсынов» («Жулдыз», 1992, №1), Т.Шонанулыныц «Ахмет Байтурсынов халык |