Заман талабына сай

Жетісу 

университеті

6

бейсенбі, 17 наурыз, 

2016 жыл

СӘТІ ТҮСКЕН СҰХБАТ

Таланттыњ ±шы - 

талѓамда

Бүгін  «Сәті түскен сұхбат» атты дәстүрлі айда-

рымыз арқылы облыстық «Жетісу» газетінің тілшісі, 

қалың оқырманның ықыласына бөленген,  жалынды, жас 

журналист  Мәулен Әнербаймен ой бөлісуді жөн көрдік. 

Әңгімеміздің арқауын журналистік  шеберлік бағытында 

өрбіттік.

Gazeta.zhgu@mail.ru

-  Сіздің  газет  бетінде  жарияланып 

жатқан  мақалаларыңыз  оқырманның 

қызығушылығын  оятып  жүргенін 

байқаймыз.  Журналистік  шеберлік 

жөнінде  не айтасыз? 

-  Журналистика  –    қызығы  мен  шыжығы 

көп,  қайнаған  өмірдің    ортасында  жүріп, 

күнделікті  тіршілік-тұрмыстың  қыры  мен 

сырына  қанығып,  өзіндік  ой  түйіп,  мол 

тәжірибе  жинауға  мүмкіндік  туғызатын 

мамандық екеніне әбден көзім жетті. Менің 

жазғандарым оқырман көңілінен орын алса, 

әрине,  қуанамын.  Бірақ,  журналист  мына-

ны ойда тұтуы керек. Не жазса да жалғанға 

жол  бермеуі  тиіс.  Өмірдің  өзінен  ойып 

алып,  оны  әсірелеп  жеткізуге  бейім  болуы 

қажет. Тағы бір қасиеті – қырағылық. Жұрт 

көрмегенді  ол  көруі,  басқалар  естімегенді 

есітуі  керек.  Үшінші,  бір  қасиеті  әрқашан 

халықшыл,  отаншыл  болғаны  дұрыс.  Әр 

күнін  терең  ізденіспен,  талғаммен  өткізіп, 

білімін,  өмірлік  көзқарасын,  қоғамдық  по-

зициясын нақтылай түскені жөн. Сонда ғана 

тілші өз дегеніне жетеді, ел ризашылығына 

бөленеді.  Адам  армандары  арқылы  асқар 

шыңдарды  бағындырады.  Менің  ойым-

ша,  армансыз  адам  өз  өмірінің  бір  бөлігін 

жоғалтатындай. Қазағымның  салт-дәстүрін, 

бітім-болмысын,    арман-мүддесін  осы 

журналистика  жанры  арқылы  жан-жақты 

толғап,  зерттеп,  жұртқа  жеткізіп  жүрмін. 

Алаш алыптарының ізін жалғап, еліме аян-

бай  еңбек  етуге  әркет  етемін.  Ақиық  ақын 

Мұқағалидың:  

Мына өмірде жүргеніңде,

Бойыңда ыстық қан барда, 

Болмысты да, болмасты да,

Болады деп арманда.

Бықсып жанған қоламта емес,

Артымызда шоқ қалсын.

Болашақтың ошағында,

Біз тұтатқан от жансын.

Ей, болашақ, 

Ошағыңда біз тұтатқан от жансын,-

деген  өлеңі  өзімнің  өмірлік,  азаматтық 

ұстанымым.

–  Қазақи  дәстүр  дегеннен  шығады, 

қандастарымыз  ата  салт,  әдет-

ғұрпымызды  қай  дәрежеде  ұстанып 

жүр деп ойлайсыз?

 –  Мен қарапайым елдің мұңын мұңдап, 

жоғын 

жоқтауға 

жаралған 

жанмын.  

Жастайымнан  отбасында  өнегелі  тәлім-

тәрбиемен  ес  танып,  ержеттім.  «Ұяда  не 

көрсең,  ұшқанда  соны  ілесің»  демекші 

жанұялық өнегем менің өмірлік, қаламгерлік 

қызметімде  үлкен  рөл  ойнайды.    Қазаққа  

қазақ  -  бауыр,  дос.  Қандасыңа  жанашыр, 

ата-баба  дәстүріне  берік  болғанға  не 

жетсін. Мен өзім «қазақилығы» басым жан-

мын.  Ата    дәстүрімізді    аяқ  асты  етіп  тап-

тап  жүргендерді  көрсем  қаным  қайнайды. 

«Бетің бар, жүзің бар» демей айтып тастай-

мын.  Немесе  «жүрегім  толқып,  қаламым 

қимылдайды».  Не  айтпақ  болғанымды 

түсінген  шығарсың.  Ақиқатын  айтпасақ, 

несіне  журналистиканы  серік  етіп  жүрміз? 

Мақалаларымда  халықтың  әл-аухаты, 

тұрмысы-тіршілігі 

жайлы 

көкейтесті 

мәселелерді  көтеруге  тырысамын.    Уақыт 

өте келе, шыңдалармыз, төселерміз, содан 

соң жазуды еселерміз. 

–  Жетістігіңізге қуанасыз ба?

Ең  үлкен  жетістігім  –  қарақұрым,  көзі 

қарақты  оқырманның  ықыласы.  Бетімнен 

сүйіп, бата берген ата-әжелердің ақ тілегін 

сезінгенге не жетсін!..

Қарттар  үйіндегі  қарияларға,  бала-

лар  үйіндегі  жетімдерге,  өмірдегі  мүгедек 

жандарға  көмектескім  келіп-ақ  тұрады. 

Олар  жөнінде  қаламым  тербелгенде  жа-

ным  да  қиналады.  Жалпы  қоғамымызда 

көмекке  зәру  жандардың    көбейіп  бара 

жатқаны қатты алаңдатады. Бір ауыз жылы 

сөзін  айтып,    материалдық  көмек  беретін 

ізгі жандардың аздығына көңілім құлазиды.  

–  Даулы  мақала  жазғанда  нені 

басшылыққа аласыз?

Егер  бір  мәселені  көтерсем,  ертеңгі  күні 

жүзім  жарық  болуы  үшін  таразының  ба-

сын  тең  ұстап,  екі  жақтың  да  пікірін  алып 

тыңдауға  тырысамын.  Содан  кейін  өзімнің 

түйінді көзқарасымды қосамын. Оқырманға 

да ой тастай отырып, пікір-кеңеске үндеймін. 

Ал, сын мақала жазар алдында сынар ны-

санамды хабардар етемін. Ештеңеге толық 

көзің  жетпей,  мақаланы  жазуға  кіріспеу 

керек.  Қазіргі  кезде  барлығы  интернеттегі 

ақпараттарға сүйеніп мақала жазғыш болып 

кетті.  Болмағанды  болғандай,  бармағанға 

барғандай,  көрмегенді  көргендей  етіп 

«сүйкей салады». Интернет желісі ақпарат 

көзінің  ғана  қызметін  атқаруы  тиіс.  Одан 

көшіріп  басып  үйренген  журналист, 

өмір  бойы  соған  тәуелді  болып  қалады. 

Өздігінен бір ауыз сөз жаза алмайтын хал-

ге  жетеді.  Журналистің  ең  басты  қасиеті 

ой  ұшқырлығына,  сөз  тапқырлығында  да 

ғой. Ізденіс нәтижесінде жақсы мақала ту-

атыны  сөзсіз.  Сондықтан,  ақпаратыңның 

дұрыстығына алдын көз жеткізіп, оны терең 

зерттеп содан кейін жазуға отыр. 

–  «Пәленше,  талантты  журналист» 

деп жатады. Сонда тақырып таңдауға 

да талант керек пе?

  –    Ең  бірінші  талант  емес,  ізденіс,  тал-

пыныс  қажет,  яғни,  еңбектене  білу  керек. 

Тақырыпты  табан  астынан  да,  алыстан 

да  алуға  болады.  Бірақ,  сен  таңдаған 

тақырыпты  батыл көтеріп, жан-жақты аша 

білсең  ғана «ел құлағы елең етеді». Ешкімді 

қайталамауға, бұрын-соңды айтылған «жау-

ыр әңгімені» созбайламауға әрекет жасаған 

дұрыс. Сонда ғана еңбегің «менмұндалап» 

тұрады.Талаптаныңдар,ізденіңдер, 

қысылмай, 

сұхбаттасуды 

үйреніңдер. 

Себебі,  журналист  –    мықты  психологтың 

да  рөлін атқарады. 

–    Сұхбат  алғанда  неге  көп  мән 

бересіз?

Сұхбат  –  журналистиканың  ең    же-

де

л  жанры.  Көбіне  телерадио  тілшілері 

жиі  қолданады.  Бір  қарағанда  аса 

жауапкершілікті 

талап 

етпейтіндей, 

қиыншылық  тудырмайтындай  көрінеді. 

«Кейіпкеріңе  сұрау  бересің,  ол  жауап 

береді.  Оның  несі  қиын?»  -  дейтіндер 

де  бар.  Негізінде  бұл  өте  күрделі  жанр. 

Біріншіден, тілші өз кейіпкері туралы терең 

мәліметке  ие  болуы  керек.  Екіншіден, 

көтерген тақырыбына орай өзіндік ой-пікірі, 

талап-талғамы болуы шарт. Яғни, жетпеген 

жерін  өзі  толықтыра  отырып,  кейіпкердің 

ашыла  түсуіне  жағдай  жасағаны  жөн. 

Үшіншіден,  сауалды  нақты,  дәл,  ұтымды 

қоя білуі қажет. Ол сауал өзінің ғана емес, 

күллі халықтың, көпшіліктің көкейінде  жа-

уабын таба алмай жүрген түйткілді мәселе 

болғаны дұрыс. Бір сөзбен айтқанда, тілші 

сұхбатқа  үлкен  дайындықпен  келгені  аб-

зал.  Өкінішке  орай,    кейіпкерді  сөйлетіп 

қойып,өзіндік  түйірдей  де  ой-толғам  қоса 

алмай  «құрғақ  сөзбен  ауыз  сүртетіндер» 

көбейіп кетті. Біздің осал тұсымыз – осы. 

–  Бүгінгі  таңда  көтеріліп  отырған 

үш  тұғырлы  тілді  жетік  меңгеру 

мәселесіне көзқарасыңыз қандай?

–  Елбасы  белгілеп  берген  бес 

институционалдық  реформаны  жүзеге 

асыруға  бағытталған  «100  нақты  қадам» 

ұлт  жоспарында  бұл    жөнінде  толық 

баяндалған.           «Қазақстан халқы бүкіл 

әлемде  үш  тілді  пайдаланатын  жоғары 

білімді  ел  ретінде  танылуы  тиіс.  Бұлар: 

қазақ  тілі  –  мемлекеттік  тіл,  орыс  тілі  – 

ұлтаралық қатынас тілі және ағылшын тілі 

–  жаһандық,  экономикаға  ойдағыдай  кірігу 

тілі»,  -  деп  мемлекет  басшысы  айтқандай 

шет тілін жетік меңгеру әлемдегі  дамыған, 

бәсекеге  қабілетті    30  елдің  қатарында 

тұратын 

Қазақстанның 

болашақтың 

тұтқасын ұстайтын  жастары үшін аса қажет 

деп  білемін.  Ана  тілімізді  қастерлеумен 

қатар өзге тілді үйреніп,құлашымызды кең 

жайып,  қанатымызды  биік  қағып,  дүниенің 

төрт құбыласына түгел шарықтай білгеніміз 

қандай, ғанибет! Ал, қазіргі таңда бұқаралық 

ақпарат  құралдары  қызметкерлеріне,  яғни 

тілшілер  қауымына    шет  тілін  меңгеру  

басты міндет болып саналуы тиіс. Өйткені, 

дүниежүзілік 

ақпарат 

айдынындағы 

хабарлардың дені ағылшын тілінде тарай-

ды. Ол өте жедел, қысқа да нұсқа, тілі жеңіл, 

нақты  деректерге  құрылады.  Сол  сияқты  

француз, неміс, қытай, жапон, корей, араб,  

иран тілдеріне деген сұраныс та күн санап 

артып барады. Қазақстанның Дүниежүзілік 

сауда  ұйымына  мүше  болуы  бұл  талап-

ты  одан  да  үдете  түседі.  Ғарышты  игер-

ген  батыл  халқымыз  әлемдік  тілдерді  де 

толық  игеріп,  өркениетті    мемлекеттердің 

қатарында Туын биік тігуіне сенімім мол.  

–  Менің  болашақ  тілші  ретінде 

жүргізген  осы  сұхбатым  көңіліңізден 

шықты ма?

– 

І.Жансүгіров 

атындағы 

Жетісу 

мемлекеттік университетінде  журналисти-

ка  мамандығын    оқытып  жатқанына  риза-

мыз. Бұл білім ордасының республикалық 

жоғары  оқу  орындарының  арасында  

10-8-ші  орынды  иеленіп,  облысымыздың 

даңқын асырып жүргенін мақтаныш етеміз. 

Талабың  бар  білімгер  екенсің.  Болашақта 

жүйрік  журналист  боп  жетіліп,  биіктен 

көрінуіңе тілектеспін.

–    Әңгімеңіз  үшін  Сізге  де  рахмет. 

Еңбегіңіз  жанып,  оқырманыңыз  арта  

түссін.

Сұхбаттасқан  Еңлік ҚАБДЕШ, 

3 курс білімгері.

Наурыз әуені

Ерте көктем күн нұры,

Еркін бұлақ сыңғыры.

Еміреніп Жер ана,

Еркелейді қыр гүлі.

Қозы толып көгенге,

Уыз сүтке кенелген.

Шаруа қожа ыңылдап,

Қосылады өлеңге.

Ойы алаң ананың,

Оқудағы баланың.

Нәуірзек құс сыңғырлап,

Жеткізгендей хабарын.

Әлденені сезе ме,

Бала шықты төбеге.

Жақсы көрер апайы,

Құшақ жайып келе ме?

Көктен аққан ырыс па?

Су тамшылар ыдысқа.

Жамау дәліз тағы да,

Шыдап шықты бір қысқа.

Айналайын ән-елім,

Жайбасарым, мәуелім.

Кел, шертейік биыл да,

Наурыздың әуенін.

   Анама

Бүгінгі той мерейің,

Құстай ұшып келейін.

Құшағыңа енейін,

Өсіп кеттім демейін.

"Күнім" десең сенейін,

Шуағымды төгейін.

Құлының боп ерейін,

Періштең боп жебейін.

Жолыңа гүл егейін,

Не десең де көнейін.

Айды алып берейін,

Сарай салып берейін.

Әлдиіміз, панамыз,

Сен деп әнге саламыз.

Ұл- қызыңа сая боп,

Аман жүрші анамыз.

   Достарым

Тұрғанымда қысылып,

Медет берген достарым.

Өз қайғысын ысырып,

Көмек берген достарым. 

Замандастың жеңісін,

Көре білген достарым.

Қолындағы  жемісін,

Бөле жеген достарым.

Сынға түскен кездерде,

Сырын бермес достарым.

Қамыққанын өзгеге,

Біліндірмес достарым.

Тайғақ заман, тар жерде,

Қолын берген достарым.

Жолдасына мәреде,

Жолын берген достарым.

Жырға сені қосумен,

Өтсем деймін, досым-ау.

Сыйлас болып өзіңмен,

Өмірімде осынау.

Жанбай ӨЗДЕНБАЕВ.

Жетісу 

университеті

ӨНЕГЕ

бейсенбі, 17 наурыз,

 2016 жыл

7

Gazeta.zhgu@mail.ru

МЫРЗАТАЙ ЖОЛДАСБЕКОВ - 80 ЖАСТА

Ќаламгерлік пен ќайраткерлікті тењ ±стаѓан

 

(Мырзатай Жолдасбеков жайлы жылы сөз)

Б

арша саналы ғұмырын әдебиет пен өнер, білім мен мәдениет және мемлекеттік қызметке арнаған, 

әсіресе еліміздің Тәуелсіздігі тұғырын биіктетудің абыройлы мақсаты жолында адал қызмет еткен 

көрнекті мемлекет қайраткері, ғалым-академик, белгілі түркітанушы, танымал тұлға, ұлтжанды азамат, 

«Халықтар достығы» (1986), «Құрмет» (1996), «Парасат» (2005) ордендері мен «Күлтегін» (2004) сыйлығының 

иегері,  Қазақстанның  «Алтын  адамы»  (2006)  деп  танылған,  замана  заңғарлары  М.Әуезов,  Ғ.Мүсірепов, 

Ғ.Мұстафин,  Ә.Тәжібаев  және  қазақ  ғылымын  өрге  сүйреген  Ә.Марғұлан,    Б.Кенжебаев,  Е.Ысмайылов, 

М.Қаратаев,  З.Қабдолов  сияқты  қазақтың  зиялы  азаматтарынан  тәлім  алған    асылдың  сынығы  (Темір 

бидің ұрпағы) Мырзатай Жолдасбековтың өнегелі өмір жолы Қазақ Елінің бүгінгі тарихында сара жолдай 

сайрап жатыр. 

Қазыналы  Қаратау  өңіріндегі  Ақтөбе  

ауылында дүниеге келген ол орта мектепті 

бітірген  соң,  Қазақстандағы  ең  іргелі 

білім  ордасы  С.М.Киров  атындағы  Қазақ 

мемлекеттік  университетінде    (қазіргі  әл-

Фараби  атындағы  ҚазҰУ)  білім  алып, 

ұстаздарының  қалауымен  ғылым  жолына 

түсіп, олармен бірге иық тіресе он жеті жыл 

осы  шаңырақта  оқытушылықтан  бастап, 

факультет  деканына  дейінгі  қызметтерді 

атқарады.  Бұл  туралы  З.Қабдолов  былай 

дейді:  «Мырзатай  Жолдасбековтың  адам, 

азамат  ретіндегі  барша  қадір-қасиетінің 

бастауы-әулие  Әуезовтің  күллі  саналы 

ғұмырының  тең  жартысын  қабырғасында 

өткізген,  аудиториялары  күні  кеше  ұлы 

ұстаздың  майда  қоңыр  үніне  бөленген, 

телегей-теңіз  ақылы  мен  ойына  кенелген 

осынау  орны  өзгеше  ғажайып  білім-ілім-

ғылым ордасында оқып, тәрбиенің тамаша 

мектебінен  өткендігі».  Осындай  мектептен 

өткен  Мырзатай  Жолдасбеков  1977  жылы 

Талдықорған  педагогикалық  институтының 

ректоры  болып  тағайындалып,  1987 

жылға  дейін  қызмет  етті.  Бұл  жылда-

ры  институтқа  Ілияс  Жансүгіровтің  есімі 

берілді 

(1977), 

ақынның 

мұражайы 

(1979)  ұйымдастырылды.  1983  жылы  бұл 

мұражай Республикалық байқауда ең үздік  

болып танылды. Осы мұражайдың негізінде 

Ілиястың  қалалық  мұражайы  өз  жұмысын 

республикалық 

мәртебеге 

көтерді.  

1982  жылы  шілде  айында  халқымыздың 

біртуар  ұлы,  қоғам,  ғылым  және  мем-

лекет  қайраткері  Дінмұхамет  Ахметұлы 

Қонаевтың  университетке  келуі  үлкен  мәні 

бар оқиға болды. Қырықтың қырқасындағы  

жанып тұрған жас ректорға өз батасын беріп, 

ақ жол тіледі. Осы бата Мырза ағамыздың 

талай биіктерге жетуіне себеп болды десек, 

артық айтпағанымыз болар.  

Өткен  ғасырдың  тоқсаныншы  жыл-

дарынан  бері    ер  етігімен  су  кешкен,  ат 

ауыздығымен  су  ішкен  алма  ғайып  заман-

да Елбасының қиындықты бірге көтеріскен, 

ауыр  жүктің  бір  жағына  иығын  төсеген  са-

наулы  серіктерінің  бірі  болды.  «Қазақстан 

Республикасындағы 

тілдер 

туралы» 

Заңды,  Мемлекеттік  рәміздерді  қабылдау, 

Дүниежүзі қазақтарының бірінші құрылтайын 

өткізу,  қандастар  көшінің  Қазақстанға  жол 

тартуы,  Мемлекеттік  атақтар  мен  награда-

лар жүйесінің түзілуі, бүкіл халық сайлаған 

Елбасының тұңғыш инаугурациясын өткізу – 

бәрі  М.Жолдасбековтың  тікелей  араласуы-

мен атқарылған істер. Сол күндердің белгісі 

ретінде Мырза аға былай деп тебірене жаза-

ды: «1991 жылдың желтоқсанында Елбасын 

ұлықтау рәсімін өткіздік. Президент ата-баба 

салтымен ақ киіздің үстінде тұрып салтанат-

ты  ант  берді.  Жасы  тоқсаннан  асқан  ақын 

атамыз  Шәкір  Әбенов  ақ  батасын  берді. 

Бәрі де жиналған жұртшылықтың көкейінен 

шыққандай  болды.  Сөйтіп  тұрғанда...  сах-

на  төріндегі  Мемлекеттік  Тудың  құлап 

кеткені...  Көз  алдымызда  қисайып  бара 

жатыр...  кенет,  о,  құдірет,  әлгі  құлап  бара 

жатқан Туды Президент бір қолымен қағып 

алғаны! Артында тұрған Тудың құлап бара 

жатқанын қалай көріп қалғаны, соны қалай 

ұстап үлгергені таңқаларлық. Жоқ, бұл жай 

адамның ісі емес!...».

Елорданың  Алматыдан  сайын  саха-

ра  түкпіріндегі  бұрынғы  облыс  орталығы 

Ақмолаға көшуі  үлкен ұлттық сілкініс болды. 

Астананың  орын  тебуіне,  қазақилануына, 

ұлтымыздың  мәдени  орталығына  айналу-

ына да Мырзатай ағамыз көп еңбек сіңірді. 

Белгілі  ақын Қайрат  Жұмағалиевтің  «Аста-

намыз бұл күнде барады Мырзатайланып» 

деуінде ақиқат жатыр. 

Елбасының  арнайы  тапсырмасымен, 

И.Тасмағамбетовтың 

басшылығымен 

Күлтегін ескерткішінің  ғылыми көшірмесінің 

университет төрінде орнығуы да ел мерейін 

тасытқан тарихи оқиға болды. 

«Еуразия» гуманитарлық ғылыми-зерттеу 

орталығы  жанынан  айтыс  ақындарының 

мектебін 

ұйымдастырды. 

Айтыс 

ақындарының  жарқырап  көрінуіне  жағдай 

жасап, қамқор болуы да ұлттық өнерге де-

ген сүйіспеншілігінен туындап жатса керек. 

ҚР  Президентінің  Мәдениет  орталығы 

отанымыздың  тарихы  мен  мәдениетіне 

қатысты  іргелі  мәселелерді  зерттеп, 

насихаттауға бағыт нұсқап, үлкен іс тындыр-

ды. Тоталитарлық идеология тұншықтырған 

ұлттық тарихи жадымыз бен көркем танымы-

мызды  табиғи  арнасына  түсіруге  өлшеусіз 

еңбек  етті.  Сол  тұста  танымал  ғалымдар 

мен  мәдениет  жанашырлары  жиналып, 

қуатты ойларын ортаға салатын орталыққа 

айналды.      Оқу-ағарту,  руханият  сынды 

күрделі  де  нәзік  және  терең  сезімталдық 

пен  жоғары  парасаттылықты  талап  ететін 

маңызды істердің басы-қасында болды.

 Мол тәжірибе, адал еңбектің арқасында 

қай  салада  да  білгірлік  пен  кәсіби 

шеберліктің үлгісін көрсетіп, әрдайым сый-

құрметке, абырой-беделге  бөленді.  Қандай 

жоғары  қызметте  болса  да  ол,    ең  әуелі, 

халықтың  мүддесі  мен  игілігін  басқадан 

жоғары  қойып,  оның  рухын  көтеруді  ойла-

ды. Өмір баспалдақтарының бар кезеңінде 

өзінің кәсіби терең білімін, күрделі, күрмеулі 

мәселелерді  шешуде  біліктілігін  көрсетіп 

отырды.  Сол  үшін  халық  оны  қадір  тұтып, 

құрметтейді.

Әлем мәдениеті мен тарихының жауһары, 

Түркі  тектес  халықтардың    мәдени  дерегі 

«Орхон-Енисей», 

«Талас» 

руникалық 

жазу  өнерін  алғаш  зерттеп,  бүгінгі  жазба 

әдебиетіміздің  терең  тамырларын  көне 

дәуір  әдебиетімен  байланыстырып,  өткен 

ғасырлардағы  әдеби  үрдіс  ерекшеліктері, 

фольклор  мен  әдебиеттің  ортақ  сарында-

ры  мен  айырмашылықтары,  әдебиеттану 

мен  өнертану,  ұлттық  жәдігерлерімізді 

жаңғырту  бағытындағы  құнды  зерттеулері 

мен  еңбектері  –  оның  толағай  да  кенен 

әлуетінің жарқын көрінісі. Күлтегін, Тоныкөк, 

Естеми,  Білге  қаған  сөйлеген  тілдің  тыл-

сымын  ашып,  оларды  бүгінгі  ұрпағымен 

қауыштырып 

отыр. 

Ғалым 

Орхон 

ескерткіштерінің  тақырыбы  мен  идеясын, 

сюжеті  мен  композициялық  құрылымын, 

поэтикалық,  жанрлық  ерекшеліктері  мен 

стилін,  образдар  жүйесін  қарастырғанда, 

әдебиетші  ғана  емес,  тарихшы,  этнограф, 

фольклортанушы болып та ой толғап, терең 

пікір  түйеді.  Орхон  жырлары  мен  «Алпа-

мыс»,  «Қобыланды»  жырларының  өзара 

рухани  үндестігін  анықтап  берді.  Отандық 

әдебиеттанудағы  «Асыл  арналар»  атты 

іргелі  зерттеуінің  түркітанудағы  «Тастар 

сөйлейді»,  «Орхон  ескерткіштері»,  «Орхон 

ескерткіштерінің толық атласы» (Қаржаубай 

Сартқожаұлымен  бірге)  деген  бірегей 

еңбекке ұласуы ғылымның тылсым тереңіне 

деген құштарлығын білдірсе керек. 

Жүз  жылдан  астам  уақыт  ішіндегі 

түркітанушы  ғалымдардың  ізденістерінің 

нәтижелеріне  ден  қоя  отырып,  тарихи-

мәдени  мұраның  ғылыми  сипаттамасы, 

сызба  суреттері,  фотосы,  орналасу  жүйесі, 

түпнұсқа  мәтіндері,  транскрипциясы,  ау-

дармасы  және  түсініктемесі  берілген 

«Орхон  ескерткіштерінің  толық  атласы» 

атты  еңбектің  Қазақстанда  жарық  көруі 

түркологияның 

қазақ 

топырағындағы 

беделін халықаралық деңгейде орнықтырып 

берді.  Және  бұл  әлемдік  түркологияның  

жаңа бір белесі болып табылмақ.

Әдебиет  әлеміндегі  ерен  еңбегі  өзінше 

бір  төбе.  Мыңдаған  жылдар  Қазақ  елінің 

рухани  азығы  болған  халық  поэзиясының 

қыр-сырын терең зерттеуге де бірегей үлес 

қосты.    Жыр  алыбы  Жамбыл  бабамыздың 

дариядай  мол  шығармаларын  саралап, 

ғылыми баға беруде қаламдастарынан көш 

ілгері тұр. Жамбылдың ақындық мектебінен 

бастау  алған  зерттеу  жұмыстарын  Жетісу 

өңірінің  Сүйінбай,  Майкөт,  Қуандық,  Сар-

бас,  Орақбай,  Қабан,  Бақтыбай,  Кенен 

сияқты  алыптардың  зерттеу  мектебін 

қалыптастырды. 

Жетісудың 

ақын-

жыраулық  мектебін  кешенді  қалпында 

саралап,  оны  сыртқы  өктем  күштің  тұяғы 

іліге  қоймаған  шақтағы  бүкілхалықтық 

мәдени-рухани  дамудың  табиғи  айғағы 

тұрғысында ашып көрсетіп берді. Олардың 

өмірі  мен  өнерін,  суырып  салма  айтыстағы 

асқан  шеберліктерін,  қоғамдық-әлеуметтік 

істері  мен  кісілік,  азаматтық  келбеттерін 

анықтауға  септігін  тигізетін  ел  аузынан  өзі 

жазып  алған  қыруар  жаңа  материалдарды 

ғылыми  айналымға  әкеліп  қосты.  «Тоқсан 

толғау», «Жүз жыл жырлаған жүрек», «Асыл 

сөздің  атасы»  атты  сүбелі  зерттеулері  көп 

жылғы  тынымсыз  еңбектің  жемісі.  Зей-

нолла  Қабдолов  сөзімен  айтсақ:  «Про-

фессор  Жолдасбеков  туған  әдебиетіміздің 

тарихын  түгендеуге  айтарлықтай  еңбек 

сіңірді. Қазақ әдебиетінің VІІ ғасырдан ХVІІІ 

ғасырға дейін мың жылдық тарихын толғай 

келе,  оның  сырлы  сипаттарын  Жамбыл, 

Кенен  дәстүрлерімен  жіксіз  жалғастыруы-

ғалымның  қазақ  әдебиеттануына  әкелген 

жаңалығы,  қосқан  үлесі.  Мұны  атап  айту 

артық емес».

Энциклопедиялық 

білім-білігінен: 

«Ел  тағдыры  -  ер  тағдыры»,  «Шың  мен 

шыңырау», «Бәйтерек»,  «Елтұтқа», «Сөзді 

ұғатын кез келді», «Күндерімнің куәсі» атты 

публицистикалық туындылар дүниеге келді. 

«Ел  тағдыры  -  ер  тағдыры»  атты  кітабы 

«Елші  күнделігі»,  «Аңыздар  арасында», 

«Уақыт.  Тарих.  Тағдыр»,  «Шындық-менің 

тірегім»,  «Жылдар,  хаттар»,  «Жанған  от-

тай, жарға соқпай аман өт» атты өзінің ай-

тары  бар,  салиқалы  ой,  парасатқа  толы 

бөлімдерден тұрады.

Европалықтар  Томирис  деп  атайтын 

ұлы  анамыз  Тұмар  ханшадан  бастала-

тын  ел  тұтқалары  тарихымен  таныстыра-

тын  «Елтұтқа»  кітабы  бізді  тарихтың  та-

лай  қойнауына  жетелеп,  бүгінгі  ғажайып 

өмірімізге алып келеді. Екі жарым мың жыл 

аясында  өмір  сүрген  жүз  жиырмаға  тарта 

әйгілі тұлғалардың өмір жолы мен тарихтағы 

орнын  көрсеткен  бұл  еңбек-Тәуелсіздік 

алғанымыздың  он  жылдығына  орай 

халқымыздың  тарихын  тұлғалар  арқылы 

көрсету мақсатында жазылған. Қазақ тари-

хы  Октябрь  революциясынан  басталады 

деп  үйреткен  кеңестік  идеологияның  тас-

талқанын шығарған кітаптың бірі. 

  Өзбекәлі  Жәнібеков,  Манаш  Қозыбаев, 

Әбіш Кекілбаев, Жабайхан Әбділдиндермен 

бас 

қосып, 

ұлт 

тарихындағы 

«ақтаңдақтарды» қалпына келтіру, Шәкәрім 

Құдайбердиев,  Әлихан  Бөкейханов,  Ахмет 

Байтұрсынов, Мағжан Жұмабаев, Жүсіпбек 

Аймауытов, Міржақып Дулатов сынды Алаш 

зиялыларын  ақтау,  олардың  еңбектерін 

ел  кәдесіне  жарату,  тарихи  әділеттілікті 

орнықтыру мақсатында ірі-ірі істерді атқару 

барысында  да  қайраткерлігі  айырықша 

көрінді. 

Ұлағатты  ұстаз,  түрколог  ғалым,  фило-

логия ғылымдарының докторы, профессор, 

Халықаралық  жоғары  мектеп  ғылымдар 

академиясының  академигі  Мырзатай  Жол-

дасбеков  жайлы  әр  жылдары  жазылған 

мақалалар, ой-толғамдар, пікірлер, лебіздер 

топтастырылған 

«Жүрегіне 

қаламын 

сүйеген»  атты  жинақ  Астана  қаласындағы 

«Күлтегін»  баспасынан  2007  жылы  жарық 

көрді. Жинақта қоғам қайраткерінің саналы 

ғұмырын ұлт мүддесі мен ел мұраты жолына 

арнағаны, кісілікті, парасатты, туған халқын 

жанындай  сүйетін  азаматтың  сан  қырлы 

тағылымы сөз етіледі. 

Қоғам  және  мемлекет  қайраткерінің 

парасаттылық  пен  абыздықты  қатар 

ұстап  келе  жатқан  алып  тұлғасы,  ғұлама 

ғалымдығы, 

ұлт 

мәдениетіне 

деген 

қамқорлығы,  ұлағатты  ұстаздығы  ертеңгі 

жас ұрпақ үшін өнеге. 

Мырзатай  Жолдасбекұлы  адам  өмірінің 

парасатты,  кемелді  кезеңі  80  жасқа  толып 

отыр.  «Ғалым-ұрпақ  тәрбиешісі,  ғұлама 

–  ұлт  ұстазы»  деп  бекер  айтылмаса  ке-

рек.  Ғұламалық  ғұмыры  жалғаса  берсін! 

Ғалымның  отбасына  ырыс  пен  ырыздық, 

шығармашылық табыс тілейміз!  

жүктеу/скачать 10,09 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: