«ЗАМАНАУИ СЫН-ТЕГЕУРІНДЕР МЕН ҚОҒАМНЫҢ ЖАҺАНДАНУ ЖАҒДАЙЫНДА ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ

 

142 

«ЗАМАНАУИ СЫН-ТЕГЕУРІНДЕР МЕН ҚОҒАМНЫҢ ЖАҺАНДАНУ ЖАҒДАЙЫНДА ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ 

БІЛІМ МЕН ҒЫЛЫМНЫҢ ИННОВАЦИЯЛЫҚ ҼЛЕУЕТІ» 

халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференция материалдары 

28-29 қазан, 2016 ж.

 

 

 

Сҥттің  сҥт  қышқылын  тҥзіп,  ашуы  әртҥрлі  ірімшіктер,  айран,  сҥзбе  тағы  басқа 

ӛнімдер дайындағанда пайдаланылады. 

Сиыр  сҥтінің  қҧрамында  6%  ке  дейін  сҥт  майы  болады.  Сҥт  майы  әртҥрлі  май 

қышқылдары  мен  глицериннен  тҧрады.  Сондай-ақ  сҥт  майының  қҧрамында  қаныққан 

және  қанықпаған  май  қышқылдары  бар.  Сиыр  сҥтінің  майында  басқа  мал  майына 

қарағанда  тӛменгі  малекулалы  (май,  капрон,  лаурил,  каприл)  май  қышқылдары  кӛп 

кездеседі.  Бҧлар  сары  майға  жағымды  иіс  беріп,  тамақтың  маңызын  арттырады.  Сҥт 

майындағы  алмастыруға  келмейтін  -  линол,  линел,  арахидон  май  қышқылдары 

организмде  тҥзілмей,  тек  қана  сҥт  тағамдарымен  келеді.  Сҥт  тағамдарын  жасауда 

жоғары молекулалы  (стераин, олеин) май қышқылдары сары майдың консистенциясы 

қатты,  ал  тӛменгі  малекулалы  май  қышқылдары  кӛп  болса,  онда  майдың 

консистенциясы  жҧмсақ  болады.  Сары  майдың  қатты  немесе  жҧмсақ  болуы  кей 

кездерде жемшӛптің қҧрамына да байланысты.  

Сҥт  майының  тағамдық  маңызы  жоғары  болғанмен  кейбір  кезде  осы  қасиетін 

холестериннің  тӛмендетіп  жіберетіні  бар.  Холестерин  қан  тамырларының 

қабырғаларына  қабаттасып,  организмнің  атеросклероз  ауруына  шалдығуына  әкеп 

соқтырады. Сондықтан адамдар сары майды, кілегейді кӛп қабылдауға болмайды. 

Организмдегі барлық биохимиялық процестерге қатысатын микроэлементтердің 

кӛбі сҥттің қҧрамында болады. Олар: темір, цинк, марганец, йод, молибден, мыс, фтор, 

бром, алюминий, бор, қорғасын, кҥміс, титан, никель, литий, кадьмий тағы басқалар. 

Микроэлементтердің  кӛбі  ферменттердің  қҧрамына  кіріп,  клеткаларда  жҥретін 

реакциялардың 

жылдамдауына 

кӛмегін 

тигізеді. 

Микроэлементтердің 

жетіспеушілігінен  организмнің  зат  алмасу  процесі  бҧзылады.  Мысалы  темір  кӛбінесе 

қандағы гемоглобиннің қҧрамына кіреді, сонымен қатар мидың сыртқы қабығында да 

кездеседі. Мыс кӛбінесе казеиннің қҧрамында болады. Цинк альдеолаза, карбогидраза, 

сілтілік фосфотаза ферменттерінің қҧрамына кіреді. Ол, әсіресе, уыз қҧрамында ӛте кӛп 

[4]. 

Талдықорған қаласы бойынша сүттің сапасын тексеру үшін бірнеше сүт түрін 

қолдандық.  Олар  «Шадринское»,  «Арқабаев»  және  табиғи  сүті.Сүттің  сапасын 

анықтау үшін келесі әдістерді қолдандық: 

1.

 

Сҥттегі сода қоспасын анықтау. 

2.

 

Сутегі крахмал қоспасын анықтау. 

Зерттелген сҥттер мемлекеттік стандарт талаптарына сай, нормадан аспайтынын 

анықтадық.  

Ӛндіріске тҥсетін сҥтті ГОСТ 3624-67  талаптарына сәйкес бағаладық.  

Сүттегі  сода  қоспасын  анықтау.Тәжірибе  шынышағына  қысқышпен  3  мл  сүт 

тамыздық.  3мл  этил  спиртін  қостық.  Шынышағының  ішіндегіні  жақсылап 

араластырдық. Қосындыда қабыршықтардың пайда болуын байқадық.  

Ал  «Шадринское»,  «Арқабаев»  және  табиғи  сүтінде  сода  байқалмады.  Үш 

сүтіміз де сары түске боялды, яғни құрамында сода жоқ. 

Сутегі  крахмал  қоспасын  анықтау.  Сүтке  крахмалды  оған  су  қосылғандығын 

білдірмеу  үшін  қосады.  Бұл  әдіс  крахмал  құрамына  енетін  амилоза  иодының 

жойылысымен негізделген, көк түсті адсорбционды қосынды түзіледі.  

Тәжірибе  шыңысына  қайнаған,  бөлме  температурасында  суыған  сүтті 

құйдық.Тамызғыш  пипеткамен  3-4  тамшы  иод  қостық.  Қоспаның  түсінің  өзгеруін 

бақыладық. 

Егер көк түс пайда болса, онда сүтте крахмал бар екендігін білдіреді. 

Шикі сүттегі крахмалды анықтау. Бұл әдіс аммиактың немесе аммони тұзының 

шикі  сүтте  табиғи  жағдайда  көп  болуын  анықтайды  және  Несслер  реактивінің  өзара 

әрекеттесу кезіндегі сүттен сары судың бөлінуін түсінің ӛзгергені байқалады (сурет 1). 

 

143 

«ЗАМАНАУИ СЫН-ТЕГЕУРІНДЕР МЕН ҚОҒАМНЫҢ ЖАҺАНДАНУ ЖАҒДАЙЫНДА ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ 

БІЛІМ МЕН ҒЫЛЫМНЫҢ ИННОВАЦИЯЛЫҚ ҼЛЕУЕТІ» 

халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференция материалдары 

28-29 қазан, 2016 ж.

 

 

 

 

 

 

Сурет 1. Шикі сҥттегі крахмалды анықтау  

 

Нәтижесі:  Сҥттің  қҧрамында  крахмал  байқалмады.  Сҥтте  су  қҧрамының 

байқалмайтынын кӛреміз. 

Қорытындылай 

 келе, біз сҥттің ежелден келе жатқан ӛте бағалы ӛнім екенін 

білдік.  Кҥнделікті  қолданылатын  осы  тағамның  сапасы  адамзат  ағзасының 

денсаулығына әсерін тигізеді.  

Сҥттің  қҧрамы  мен  қасиетін,  санитарлық  сапасын  жақсартуға  бҥгінгі  таңдағы 

халықтың талап-тілегіне сай келетіндей етіп кӛңіл  аудару  –  сҥт  ӛңдейтін орындардың 

міндеті  болып  табылу  керек.  Сондай-ақ  сҥт  ӛндіретін  шаруашылықтар  қҧрамында 

майы, ақуызы, дәрумендері жеткілікті сҥт саууға тырысу керек. 

 

ҼДЕБИЕТТЕР: 

1.

 

Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми тҥсіндірме сӛздігі: К54 Қоғамдық 

тамақтандыру.— Алматы: "Мектеп" баспасы, 2007. — 232 бет.ISBN 9965-36-414-1 

2.

 

Костылев Ю.С., Лосицкий О.Г. Испытания продукции. М.: Изд-во стандартов, 

2001. – 248 с. 

3.

 

Исследование  продовольственных  товаров.  Уч.  пособие  /В.Г.  Базарова,  Л.А. 

Боровикова и др. 2006. – 256 с. 

4.

 

Агрономия негіздері. Қ.Әрінов,А.Нағымтаев-2007. Астана  

 

 

ҼОК 37.018 

 

ЭМОЦИОНАЛДЫ МҼДЕНИЕТ – ЖОО ОҚЫТУШЫСЫНЫҢ КҼСІБИ-

ПЕДАГОГИКАЛЫҚ МҼДЕНИЕТІНІҢ КОМПОНЕНТІ РЕТІНДЕ 

 

Капенова А.А., Таурбекова А.С. 

І. Жансүгіров атындағы Жетісу мемлекеттік университеті, Талдықорған қ., 

aka.@mail.ru 

 

Бүгінгі  таңдағы  білім  беру  жүйесі  педагогтан  бұрын-соңды  болмаған  жоғары 

кәсіпқойлық,    шынайы  зиялылық,  рухани  мәдениет,  әлеуметтік  белсенділік,  өзіндік 

білімді жүйелі көтеру қажеттілігі, психикалық және дене саулығы, терең білім мен  ой-

өрісті  қажет  етеді.  Осы  орайда,  педагогтың  шығармашылық  іс-әрекеті  үшін 

эмоционалды интеллект пен эмоционалды мәдениеттің маңызы ерекше.  

Дүниежүзілік  психикалық  денсаулық  федерациясы,  әлемдік  денсаулық  сақтау 

ұйымының  көрсеткен  қолдауына  орай,  1992  жылы  10  қазанды  халықаралық 

психикалық денсаулық күні деп жариялаған. 

Қазіргі  таңдағы  әлемдік  дағдарыс  адамдар  бойында  психоәлеметтік  және 

психоэмоционалды қысым түсіруде. Адам қоршаған ортамен дене және рухани үздіксіз 

байланысқан жүйе.  

 

144 

«ЗАМАНАУИ СЫН-ТЕГЕУРІНДЕР МЕН ҚОҒАМНЫҢ ЖАҺАНДАНУ ЖАҒДАЙЫНДА ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ 

БІЛІМ МЕН ҒЫЛЫМНЫҢ ИННОВАЦИЯЛЫҚ ҼЛЕУЕТІ» 

халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференция материалдары 

28-29 қазан, 2016 ж.

 

 

 

Бүгінгі таңдағы өркениет дамуында адамның психикалық денсаулығы аса негізгі 

мәселелері  қатарында  тұр.  Осыған  байланысты,  соңғы  жылдары  аталған  проблемаға 

қызығушылық байқалып, әркім де болса өз денсаулығын жақсартуға ден қойып жатыр. 

Денсаулықтың  өзі:  дене  саулығы,  психикалық  денсаулық  және  әлеуметтік  денсулық 

деп ерекшеленеді. 

Дененің  саулығы  –  бұл  ағзадағы  физиологиялық  үрдістер  үйлесімділігі  мен 

оның әртүрлі сыртқы орта факторларына максималды бейімделуі. 

Психикалық  денсаулық  –  психогигиена,  адамның  рухани  аясының  өзіндік 

тәртібі,  ниет  пен  ой  тазалығы.  Психикалық  денсаулық  сонымен  қатар,  психиканы 

жаттықтыру  мен  психикалық  үрдістерді  дамыту  және  де    ақыл  мен  сезімді 

тәрбиелеумен сипатталады. 

Ал, әлеуметтік денсаулық – адамның қоршаған ортаға қатынасы мен әлеуметтік 

белсенділігі. Әлеуметтік денсаулық  - бұл адамның өзін қоғамның бір бөлшегі ретінде 

түсіну,  қоғамда  және  қоғам  өмірінде  өз  жетістіктерін  сезінуі.  Бұл  адамның 

материалдық қажеттіліктерімен қамтамасыз етілуі. Әркімнің де денсаулығы оның өмірі 

мен тіршілігі өтетін қоршаған орта жағдайына тікелей байланысты. Ал, тіршілік ортасы 

– табиғи, қоғамдық түр ретінде қалыптасуына мүмкіндік беретін табиғи және жасанды 

жағдайлар жиынтығы болып табылады. 

«Психикалық  денсаулық»  ұғымы  медицина  мен  психологиялық  ғылымды 

байланыстырады.  Психикалық  денсаулық  -  адамның  қимыл-қозғалыс  және  ойлау 

белсенділігінің  деңгейін  анықтап,  ағза  мүшелері  қызметі,  жалпы  денсаулыққа  әсер 

етеді.  Психикалық  денсаулық  –  даралықтың  өзін  лайықты  психикалық  қадағалауын 

қамтамасыз ететін қолайлы психикалық қалып. Психикалық денсаулық адамның жаңа 

білімді  қабылдау  қабілеті,  психикалық  үдерістердің  күші,  қозғалғыштығы.  Еңбек 

өнімділігінің  өзі  адамның  психикалық  денсаулығына  тікелей  байланысты  жүреді. 

Психикалық  денсаулық  проблемасы  ресейде  Б.С.Братусь,  И.В.Дубровина  және 

басқалардың еңбектерінде қарастырылған[1, 2]. 

Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының Жарғысындағы (1948) кіріспе сөзіне 

көрсетілген  анықтама  бойынша,  денсаулық  –  бұл  аурулар  мен  дене  кемшіліктердің 

жоқтығы ғана емес, ол адамның толық дене, жан саулығы және әлеуметтік сау күйі [3].  

Адамның  генетикалық  денсаулығы  жалпы  алғанда  «денсаулық»  түсінігін 

құрайды. Денсаулық  – бұл тек аурудың болмауы емес, ол толық дене, психологиялық 

және  әлеуметтік  сәттіліктер.  Негізінен,  денсаулықтың:  дене,  психикалық,  ақыл-ой, 

рухани, эмоционалды, әлеуметтік денсаулық сияқты бірнеше қырлары бар.  

Денсаулық – баға жетпес жалғыз ғана асыл дүние. Ол жақсы болу үшін уақыт, 

күш  –  жігер,  еңбек,  тіпті  барлық  дүниені  аямаған  абзал.  Зерттеу  нәтижелері 

көрсеткендей, адам денсаулығының медицинаға он пайызы ғана тәуелді. Ал қалғаны әр 

адамның өзіне, өмір сүру тәсіліне байланысты екен. 

Адамның  денсаулығы  –  өзгеріске  ұшыраған  қоршаған  орта  жағдайындағы 

адамның жас және жыныс ерешелігіне сай дене және психикалық тұрақтылық қабілеті. 

Денсаулықтың басты белгілеріне: 

- зақымдалған факторлар әсеріне тұрақтылық; 

- орташа статистикалық нормалар көлеміндегі даму мен өсу көрсеткіштері; 

- орташа статистикалық норма көлеміндегі ағзаның функционалды жағдайы, күйі; 

- ағза қорының (резерв) мүмкіндігінің болуы; 

- ағзадағы қандай да бір ауру немесе дамудағы ауытқудың болмауы; 

- моральды-еріктік және құндылық-мотивациялық құрылымның жоғары деңгейі 

жатады. Осылайша, денсаулық – ол тек медициналық диагноз емес, оны бағалауға және 

оған  әсер  етуге  болатын  дене  және  әлеуметтік  өлшемдер  жиынтығын  береді. 

Психикалық денсаулыққа үстіртін қарауға болмайды. 

 

145 

«ЗАМАНАУИ СЫН-ТЕГЕУРІНДЕР МЕН ҚОҒАМНЫҢ ЖАҺАНДАНУ ЖАҒДАЙЫНДА ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ 

БІЛІМ МЕН ҒЫЛЫМНЫҢ ИННОВАЦИЯЛЫҚ ҼЛЕУЕТІ» 

халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференция материалдары 

28-29 қазан, 2016 ж.

 

 

 

 

Жоғары  психикалық  үрдістер  қызметінің  дамуы  психикалық  денсаулықты 

қамтамасыз етеді. Адамның үйлесімді дамып, қалыптасуында оның жекелей және жас 

ерекшелік  мүмкіндіктері  есепке  алынбай,  психологиялық  жаңа  құрылымдар 

қалыптасуы үшін қажетті  жағдай орнатылмауы психикалық денсаулықтың бұзылуына 

әкеліп соғады. 

Бала өмірге келген кезден, жаңа әлеуметтік, психикалық өлшемдерге тап болса 

да, ол әлі де көпке дейін ментальды симбиозды күй кешеді. Осы туралы  Жан Пиаже 

психика  дамуының  кезеңдік  тұжырымдамасында,  алғашында  нәресте  өзін  ортамен 

біртұтас күйде сезінеді, бала өзінің дара, дербес тұлға екенін екі-үш жасқа толып, түрлі 

әрекеттер орындап, «Мен» бейнесін түсіне бастағанда ғана сезінеді деп пайымдаған [4]. 

Ата-аналар, жалпы бала тәрбиесімен айналысатын педагог-психолог мамандар баланың 

психикалық  денаулығы  ақыл  ой,  дене,  психикалық  және  рухани  дамуы  өзара 

байланысты  әр  үндесе  жүзеге  асқан  жағдайда  нәтжелі  болатындығын  естерінде 

сақтағандары  жөн.  Осы  орайда,  рухани  білім  алу  қажеттілігі  әрбір  адам  үшін  аса 

маңызды болып табылады. Адамның психикалық денсаулығының нашарлауы көптеген 

психологиялық  кедергілерге  әкеліп  соғады.  Осыдан  келіп  психикалық  денсаулық  пен 

эмоция  арасындағы  байланысты  байқау  да  қиын  емес.  Басқа  адамның  эмоционалды 

көңілін  түсіне  алу,  оған  аса  сезімталдылықпен  қарау  –  жоғары  тәртіп  мәдениетін 

айғақтайды [4]. 

Адамның  рухани  білімі  неғұрлым  жоғары  болса,  соғұрлым  көбірек  рухани 

қанағат  алады.  Ол  өз  кезегінде  өмірде  өзін  жақсы  сезіне  алады.  Рухани  рахат  ұзаққа 

созылады  және  адам  санасында  терең  із  қалдырып,  шынайы  рахат  сезіміне  бөлейді. 

Рухани  саулыққа  көңіл  бөлінген  жағдайда  адам  ойлау  қабілеті  жоғары,  кез-келген 

ортада  өз  орнын  білетін,  сөзі  мен  ісіне  жауапкершілікпен  қарайтын,  қоршаған  орта 

туралы хабардар жан болады. 

Эмоционалды  бұзылулар  қыз  балалар  мен  ер  балаларда  теңдей  кездесіп  жатса, 

тәртіп ауытқушылығы мен дамудағы кешеуілдер ер балаларда ерекше байқалуда.  

Әлеуметтік, биологиялық және психологиялық сипаттағы сәтсіз әрі үйреншікті 

емес  әсерлер  бала  тәртібі  мен  мінез-құлқында  болдыру,  шаршау,  үрей,  мазасыздану, 

аффект, фрустрация сияқты құбылыстарды қалыптастырады. 

Әлеуметтік-экономикалық  жағдайдың  төмендеуі  адамның  психологиялық 

денсаулығы мен күйзелістік құбылыстар арқылы әсер етеді. Адам әлеуметтік жүйенің 

«фокус»,  «орталығы»  ғана  емес,  ол  сонымен  қатар,  биологиялық  жаратылыс.  Ол 

қозғалысқа  түсуге  қабілетті,  физиологиялық,  биологиялық,  әлеуметтік,  ақпараттық, 

энергетикалық т.б заңдылықтармен өзара байланысқан өзін-өзі басқаратын тұтас жүйе.  

Жаһандық  экономикалық  ахуал  қиыншылығына,  өтіп  жатқан  дағдарысқа 

байланысты Қазақстан бүгінде нарықтық, әлеуметтік, саяси бағыттағы бетбұрыстарды 

басынан кешуде. 

Психикалық  дені  сау  тұлға  қалыптастыру  жағдайында  әр  адам  үшін  төменде 

көрсетілген әлеуметтік факторлардың алатын орны ерекше. Олар: 

- макроәлеуметтік фактор – мемлекеттің, елдің нақты тарихи жағдайлар мен мәдени 

салт -дәстүрі; 

-  микроәлеуметтік  фактор  –  қоғамдағы  әр  отбасының  экономикалық  әл  -аухаты, 

жағдайы; 

-  психоәлеуметтік  фактор  –  нақты  отбасы  үшін  қажеттіліктер  иерархиясындағы 

денсаулықтың алатын орны мен рөлі; 

- психологиялық фактор - нақты отбасы үшін денсаулық иерархиясындағы тұлғалық 

бағыт – бағдар: 

 

146 

«ЗАМАНАУИ СЫН-ТЕГЕУРІНДЕР МЕН ҚОҒАМНЫҢ ЖАҺАНДАНУ ЖАҒДАЙЫНДА ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ 

БІЛІМ МЕН ҒЫЛЫМНЫҢ ИННОВАЦИЯЛЫҚ ҼЛЕУЕТІ» 

халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференция материалдары 

28-29 қазан, 2016 ж.

 

 

 

- тәуекел факторы – тәуекел факторларының шынайы байқалуы. Келешек ұрпақтың 

үйлесімді  психофизиологиялық  жетілуін  жақсарту,  психикалық  денсаулығын  нығайту  – 

бүгінгі таңдағы әлеуметтік саладағы негізгі міндет. 

Ал,  сөз  болып  отырған  «эмоционалды  мәдениет»  ғылыми  термин  статусына 

2000  жылы  ие  болды.  Эмоционалды  мәдениет  –  адамның  тұлғалық  қасиеттерінің 

көрінісі, әдептілік, имандылық, ізеттілік ұғымдарымен үндес[4].  

Эмоционалды мәдениет дегеніміз –әр кімнің эмоция даму деңгейі, адамның өзі 

және айнала қоршаған адамдар алдындағы эмоционалды көңіл-күйіне жауапкершілігі. 

Глазунова Л.И педагогтың эмоционалды мәдениетінің үш кезеңін көрсетеді[5]. Олар: 

1-кезең  –  когнитивті  кезең:  педагогтың  өзіндік  эмоция  аясын  басқара  білу  мен 

басқа  адамдардың  көңіл-күйін  түсініп,  педагогикалық  үрдісті  қиындататын 

эмоционалды  жағдаяттарды  дұрыс  шеше  білудегі  білім,  білік,  іскерліктер  дамытуға 

бағытталады(семинарлар, видеофильмдер). 

2-кезең  –  креативті  кезең:  бұл  кезеңде  моделдеу  әдісі  мен  эмоционалды 

жағдаяттарды  талдау  барысында  педагогта  эмоционалды  дағды,  іскерліктер 

қалыптасады 

(музыкатерапия, 

ойын-жаттығулар). 

Педагогтың 

эмоционалды 

мәдениетін дамытуда музыкатерапиясын жүргізу өте тиімді. 

Қазіргі  таңда  музыкотерапия  арт-терапияның  әдісі  ретінде  қолданылады. 

Музыкотерапия  –  бұл  әдіс  әуен  арқылы  адамды  емдеу.  Музыкотрапиясы  –  бұл 

психотерапевтикалық  әдіс.  Ол  жағдайын  емдеу  арқылы  музыка  әсер  етеді.  Мұнда 

музыка  емдік,  дәрілік  зат  ретінде  қолданылады.  Музыканың  терапевтикалық  әсері 

бұрынғы заманнан бері белгілі[6]. Музыка терапиясының негізгі механизмдерінің әсері 

әдістің  әр  адамға  ыңғайлы  әрі  қолайлылығын  көрсетеді.  Біріншіден,  ырғақ  сақталған 

музыка  мидың  бөліктеріне  әсер  ету  арқылы  оның  жұмыс  істеуіне  көмектеседі. 

Екіншіден,  әр  музыканың  өзіндік  белгілері  бар.  Адамның  белгілі  бір  жағдайы  мен 

көніл-күйімен  байланыса  отырып,  бізге  белгілі  бір  эмоцияның  пайда  болуына  әсер 

етеді.  

3-кезең  –  рефлексивті  кезеңде  адам  үшін  аса  құнды  болып  табылатын 

альтруистік,  коммуникативті,  әлеуметтік  сияқты  позитивті  эмоциялар  дамуына 

мүмкіндік ашылып, тәрбиеші эмоционалы өзін-өзі реттеу әдістерін меңгереді.  

Адамның  ұлттық  мәдениет  пен  дәстүрлі  құндылықтарды  құрметтеуі  және  оны 

ары  қарай  дамыту  мәдениеттіліктің  белгісі.  Мәдениеттілік  адамның  тарихи  дамуы 

барысында  сұрыпталып  алынған,  мәдени-рухани  әлемге  лайықты  қасиеттерден 

құралады,  адамдардың  мінез-құлқына  қойылатын  этикалық,  эстетикалық,  құқықтық, 

саяси т.б. талаптардың орындалуын білдіреді.  

Эмоционалды  мәдениет  тәрбиелілік  –  осылардың  барлығы;  және  басқа 

адамдарды  түсіну,  психикалық  дұрыс  бағалау.  Екіншіден  олардың  мінез-кұлық  және 

жағдайына адекватты эмоционалды жауап бере алу, үшіншіден әр адамның өзінің жеке 

даралық ерекшеліктеріне байланысты стилін, әдіс-тәсілін, формасын таба білу. Қарым-

қатынас  мәдениетін  көтеру  үшін,  ерте  жастан  бастап  адамның  басқа  адамға 

жанашырлық,  тілектестік,  ортақтастық,  мейірімділік  қасиеттерін  қалыптастыра  білу 

керек.  Қарым-қатынас  ең  алдымен,  бір  адамның  екінші  адамды  өзара  түсінушілігінен 

басталады. Немқұрайлық, қатігездік, тұрпайылық қарым-қатынасты бұзады. Егер тілек, 

өзара  сұрақтар,  өзара  келіспеушілік  басым  болса,  онда  достық  қатынас,  ол  отбасына 

қажетті  психологиялық  ахуал  болып  табылады.  Адамның  өзара  түсінушілігіне  бөгет 

болатын 

жағдайлар, 

оның 

қайталанбастығы, 

жеке 

даралығы, 

бір-біріне 

ұксамайтындығы. Өзара түсінушіліктің тағы бір кедергісі қабылдаудың стереотиптілігі. 

Кейбір адамдар басқаларды терең білмей өз ойларын айта салады.  

Педагогикалық үрдістегі әр түрлі жағайлар педагогтың эмоционалды көңіл-күйі 

мен жұмыс жасау қабілетіне кері әсер етеді. Дәрігерлік зерттеу нәтижелері 15-20 жыл 

 

147 

жүктеу/скачать 5,27 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: