«заманауи сын-тегеуріндер мен қОҒамның жаһандану жағдайында қазақстандағы білім мен ғылымның инновациялық Ҽлеуеті»
«ЗАМАНАУИ СЫН-ТЕГЕУРІНДЕР МЕН ҚОҒАМНЫҢ ЖАҺАНДАНУ ЖАҒДАЙЫНДА ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ
жүктеу/скачать 5,27 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- «ЗАМАНАУИ СЫН-ТЕГЕУРІНДЕР МЕН ҚОҒАМНЫҢ ЖАҺАНДАНУ ЖАҒДАЙЫНДА ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ БІЛІМ МЕН ҒЫЛЫМНЫҢ ИННОВАЦИЯЛЫҚ ҼЛЕУЕТІ»
- ҼОЖ 373 КҼСІБИ МАМАН ДАЯРЛАУДЫҢ ИННОВАЦИЯЛЫҚ ЖОЛДАРЫ Есенғабылов І.Ж., Нургалиев К.С., Трусбекова С.К.
- Кҽсіби білім беру
«ЗАМАНАУИ СЫН-ТЕГЕУРІНДЕР МЕН ҚОҒАМНЫҢ ЖАҺАНДАНУ ЖАҒДАЙЫНДА ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ БІЛІМ МЕН ҒЫЛЫМНЫҢ ИННОВАЦИЯЛЫҚ ҼЛЕУЕТІ» халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференция материалдары 28-29 қазан, 2016 ж.
стрессу, обладает большим самоконтролем, эмпатичен, повышенно самоуверенен, расслаблен, энергичен и самодостаточен [7, с. 283]. В.А. Бодров объединил всю совокупность психологических качеств личности, а также целый ряд физических, антропометрических, физиологических характеристик человека, которые определяют успешность обучения и реальной деятельности, и определил ее понятием «профессионально важные качества» (ПВК) субъекта личности [8, с. 65]. А.В. Карпов определяет ПВК как «индивидуальные свойства субъекта деятельности, которые необходимы и достаточны для ее реализации на нормативно заданном уровне и которые значимо и положительно коррелируют хотя бы с одним (или несколькими) ее основными результативными параметрами — качеством, производительностью, надежностью» [9, С. 190]. А.В. Карпов разделяет четыре основные группы индивидуальных качеств, образующих в своей совокупности структуру профессиональной пригодности:
таковой на минимально допустимом или нормативно заданном - среднем уровне; - относительные ПВК, определяющие собой возможность достижения субъектом высоких («наднормативных») количественных и качественных показателей деятельности («ПВК мастерства»); - мотивационная готовность к реализации той или иной деятельности; доказано, что высокая мотивация может существенно компенсировать недостаточный уровень развития многих других ПВК (но не наоборот); - анти-ПВК: структура профессиональной пригодности предполагает минимальный уровень их развития или даже отсутствие. Это свойства, которые выступают профессиональными противопоказаниями к той или иной деятельности. Они, в противоположность качествам первых трех групп, коррелируют с параметрами деятельности значимо, но отрицательно, (там же). В.Ф. Енгалычев в своем исследовании «Психологические основы вузовской подготовки специалистов психологии» выделяет 10 основных категорий ПВК: • Интеллектуальные качества: эрудированность и широкий кругозор, ряд знаний, умений и навыков как профессионально значимых качеств в широком понимании. • Коммуникативные качества: склонность к общению с людьми, общительность, умение эффективно разрешить конфликт, свободное владение вербальными и невербальными средствами общения, непринужденность, устойчивость речедвигательных характеристик к психофизическим нагрузкам, логическая и четкая речь, вежливость, тактичность, чувство юмора и др. • Регуляционно-волевые качества: выраженная интернальность в сфере производственных отношений, решительность, настойчивость, исполнительность, энергичность, самостоятельность, выдержка и самообладание, целеустремленность, способность к резкой смене различного вида действий, и др. •
и психологическая устойчивость: эмоциональная стабильность, стрессоустойчивость, выносливость к длительным воздействующим психофизическим перегрузкам, непринужденность, адекватная реакция
на фрустрирующие ситуации, хорошая физическая выносливость, устойчивость к физической усталости, устойчивость к тремору и т.д. • Эмпатийность и психологическая проницательность: способность специалиста эмоционально отзываться на переживания других людей, понимание внутреннего мира собеседника, адекватное для данной ситуации проявление 117
«ЗАМАНАУИ СЫН-ТЕГЕУРІНДЕР МЕН ҚОҒАМНЫҢ ЖАҺАНДАНУ ЖАҒДАЙЫНДА ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ БІЛІМ МЕН ҒЫЛЫМНЫҢ ИННОВАЦИЯЛЫҚ ҼЛЕУЕТІ» халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференция материалдары 28-29 қазан, 2016 ж.
психологом сопереживания или сочувствия, принятие сотрудников и коллег такими, какие они есть. • Организаторские качества; способность психолога в определенных ситуациях выступать в качестве организатора, проявлять качества лидера, руководителя. • Нравственные качества: доброжелательность, уважительное отношение к людям, чуткость, отзывчивость, гуманность, интеллигентность, альтруистичность и др. • Развитое абстрактно-логическое мышление: способность специалиста с достаточной эффективностью работать с абстрактными и идеальными субстанциями, не имеющими прямого предметного выражения, • Развитое аналитическое и системное мышление: наличие высоких аналитико- синтетических способностей, способность решать трудовые задачи на основе принципов системного подхода методами системного анализа. • Рефлексивность мышления: качество непрерывного использования процесса рефлексии, направленного прежде всего на выполняемые операции, действия и деятельность в целом [10, с. 153]. Обобщая все выше сказанное, можно сделать вывод о том, что любая профессиональная деятельность реализуется на базе ПВК, причем отдельные ПВК могут дополнять и компенсировать друг друга. Выделим следующие компоненты, необходимые для успешной деятельности педагога-психолога: 1. Базовые навыки: невербальные (активное слушание, невербальное присоединение, невербальное проявление) и вербальные (речевое выражение, перефразирование, прояснение, отражение). 2. Функциональные компоненты профессиональной деятельности — коммуникативный, эмоционально-чувственный, духовно-нравственный, мотивационно- волевый. 3. Профессиональные качества: эмоциональная отзывчивость, эмпатия, гибкость, доброжелательность; уважительное отношение, открытость и контактность в общении; мотивированность, решительность, уверенность в успехе. Также подчеркиваем значимость в портрете профессионального педагога- психолога таких качеств, как: умение понимать других людей и психологически корректно воздействовать на них, психологическая интуиция, общительность, тактичность, вежливость, ответственность, оптимизм, организованность, креативность, способность к рефлексии своих переживаний, самообладание, способность к эмпатии и многое другое. Портрет профессионала рассматривается как самостоятельная психолого- акмелогическая категория, как развивающаяся система, как личностное образование, присущее конкретному объекту деятельности. Проявлением данной категории будут являться личностные качества, которые, преломляясь через профессиональные знания, будут демонстрироваться в ситуации профессиональной жизни. Формирование портрета профессионала и профессиональное образование становятся ведущей проблемой личности со старшего подросткового и юношеского возрастов, которые являются одними из центральных моментов формирования самосознания. Поэтому есть смысл говорить о формировании профессионально - личностного портрета педагога - психолога в структуре самоопределения личности. Для успешности овладения и осуществления деятельности особое значение имеет не столько уровень выраженности отдельных профессионально важных свойств личности, сколько характер взаимосвязи между ними. При существовании тесных и положительных взаимосвязей большинства личностных свойств возникает процесс их взаимоусиливания, при возникновении же антагонистических взаимосвязей между 118
«ЗАМАНАУИ СЫН-ТЕГЕУРІНДЕР МЕН ҚОҒАМНЫҢ ЖАҺАНДАНУ ЖАҒДАЙЫНДА ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ БІЛІМ МЕН ҒЫЛЫМНЫҢ ИННОВАЦИЯЛЫҚ ҼЛЕУЕТІ» халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференция материалдары 28-29 қазан, 2016 ж.
свойствами личности развитие одних сторон личности приводит к деградации других, что делает невозможным достижение высокого уровня мастерства [11, с. 192]. Необходимо выделить также три этапа, в ходе которых формируются различные по своему характеру профессиональные способности личности: - первый этап - формирование задатков, когда непосредственная работа специалиста содержит определенные элементы будущей деятельности и способствует формированию общих, соответствующих ей поведенческих установок; - второй этап — формирование пассивно-исполнительских способностей в процессе обучения профессии и при непосредственном освоении ее основ; - третий этап — формирование активно-деятелъностных способностей при определении самим работником целей, программы деятельности и методов ее реализации [12, с. 385]. Н.В.Кузьмина на основании собственных исследований профессионального мастерства выделяет в разных профессиях ряд общих признаков профессионализма: 1. Владение специальными знаниями о целях, содержании, объектах и средствах труда. 2. Владение специальными умениями на подготовительном, исполнительском, итоговом этапах деятельности. 3. Овладение специальными свойствами личности и характера, позволяющими осуществлять процесс деятельности и получать искомые результаты [13, с. 238]. Рассмотрение профессионально важных качеств личности профессионала, владение которыми входит в понятие профессионального мастерства, связано с задачей преодоления унаследованного акмеологией превалирования аналитического подхода к исследованию действий как единиц деятельности. Только решение этой проблемы может
дать адекватные ориентиры для практического решения задачи совершенствования профессионального мастерства как целого. Обобщая все рассмотренное ранее, можно сделать вывод о том, что портрет профессионального педагога-психолога, являясь для студентов психологических специальностей проявлением их профессионального самоопределения, содержит в своей структуре различные компоненты. На формирование и индивидуальное сочетание данных компонентов оказывают влияние профессиональная мотивация, профессиональная направленность, внутренняя позиция личности, профессиональная идентичность.
ЛИТЕРАТУРА: 1.
Бодров В.А. Психология профессиональной пригодности. Учебное пособие для вузов. - М.: ПЕР СЭ, 2001. - 511 с. 2.
3.
Головаха Е.И. Жизненная перспектива и профессиональное самоопределение молодежи. - Киев, 1998. - 207 с. 4.
Пряжников Н.С. Методы активизации профессионального и личностного самоопределения: Учебно-методическое пособие. - М.: Изд-во Московского психолого- социального института; Воронеж: Изд-во «МОДЕК», 2002. - 384 с. 5.
Кузнецова И.Ю.
Психологические особенности профессионального самоопределения личности в разнотипных профессиях. Дисс. на соиск. степени канд. психол. наук. — М.: МГУ, 2000.-248 с. 6.
Поваренков Ю.П.
Психологическая концепция профессионального становления личности // Звезды ярославской психологии / под ред. В.В.Козлова. - Ярославль: Изд-во ЯрГУ, 2000.
119
«ЗАМАНАУИ СЫН-ТЕГЕУРІНДЕР МЕН ҚОҒАМНЫҢ ЖАҺАНДАНУ ЖАҒДАЙЫНДА ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ БІЛІМ МЕН ҒЫЛЫМНЫҢ ИННОВАЦИЯЛЫҚ ҼЛЕУЕТІ» халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференция материалдары 28-29 қазан, 2016 ж.
7.
Семенов И.П., Репецкий Ю.А. Личностное самоопределение как ключевой фактор образования взрослых. // Мир психологии. 1999. - №2.-С.32- 61. Решетова З.А. Психологические основы профессионального обучения. - М., 1985. - 265 с. 8.
для вузов. - М.: ПЕР СЭ, 2001. - 511 с. 9.
Карпов А.В. Психология принятия решений в профессиональной деятельности. - Ярославль: ЯрГУ, 1991. - 158 с. 10.
специалистов в юридической психологии. Дисс. док. психол. наук.-СПб., 2006. 11.
Кудрявцев Т.В. Психология профессионального обучения и воспитания. — М.: Изд-во МЭИ, 1986. - 346 с. 12.
Фонарев А.Р. Формы
становления личности в процессе ее профессионализации // Психология работы с персоналом в трудах отечественных специалистов: Хрестоматия / Под ред. Л.В.Винокурова.- СПб.: Питер, 2001.- С.414-423. 13.
Кузьмина П.В. Профессионализм личности преподавателя и мастера производственного обучения. - М.: Высшая школа, 1990. -120 с.
ҼОЖ 373 КҼСІБИ МАМАН ДАЯРЛАУДЫҢ ИННОВАЦИЯЛЫҚ ЖОЛДАРЫ Есенғабылов І.Ж., Нургалиев К.С., Трусбекова С.К. І.Жансүгіров атындағы Жетісу мемлекеттік университеті, Талдықорған қаласы
Елбасымыздың халыққа жолдауында берілген Қазақстанның әлемдегі ен дамыған 30 елдің қатарына кіру тҧжырымдамасында алдағы жҧмыстың ҧзақмерзімді басымдықтары белгіленген. Осы жолдағы басым бағыттардың бірі сапалы бірегей білім беру жҥйесі бар ҧлттық білім берудің барлық буынының сапасын жақсартуда сындарлы ойлау, ӛзіндік ізденіс, педпгогтан ақпаратты коммукативті қҧжіреттілігін арттыруын талап етеді, осы тҧжырым бағдарламаны негізге ала отырып, кәсіптік білім берудің ҧлттық жҥйесін қалыптастыруда педагог қҧзыреттілігі, студенттен кәсіби қҧзыретті маман қалыптастыруды бәсекеге қабылетті, білімді,азаматтар тәрбиелеуді жҥктейді. Нәтижеге бағдарланған оқыту яғни қҧзыреттілік ең алдымен мҧғалімнің кәсіби қҧзыреттілігін қалыптастыруды және дамытуды талап етеді. Кәсіби-педагог қҧзыреттілігін жҥзеге асыруда, педагогтан қабілеттілік пен даярлықты талап етеді. Сонымен қатар кәсіби қҧзыреттілікке білімдер, іскерліктер, дағдылар мен қатар тҧлғаның кәсіби қҧнды сапаларын,оның іс-әрекетін де қарастыруды талап етеді. Осының бәрі педагогтың кәсіби жоғары деңгейінің болуын қажет етеді. Педагогика ғылымында қҧзырет-тҧлғаның белгілі бір саладағы ӛкілеттіліктері мен қызметтері аясын анықтайтын интерактивті сапасы ретінде тҥсіндіріледі.Оның қҧрамына білімдер, іскерліктер, дағдылар кіретіні белгілі.«Педагог білімін әртҥрлі әдістермен білім алушыларға береді»- деп, кәсіби даярлықтың жоғары сапалы қол жетімділігі –кәсіби сауаттылық негізі екенін анықтап берді. Қазіргі заманғы ғылыми-техникалық ҥдерістің қарқыны, білім беру жҥйесінің алдына жаңа міндеттер қойып отыр. Ең бастысы –ӛз жҧмыс орнына және бҥкіл техникалық тізбекте технологияның ҥздіксіз ӛзгерістеріне бейімделе алатын қҧзыретті маман тҧлғасын қалыптастыру міндетті. Біліміне, біліктілігіне, парасатына пайымы сай ҧстаз бҥгінгі таңда жас ҧрпаққа білім беру жҧйесінде болып жатқан оң ӛзгерістерге байыппен қарап, оның заман талабына сай мән-маңызын тҥсінуі хақ. Сондықтан, жҥктеліп отырған аса жауапты міндет, білім саласындағы реформалар, педагогикалық
120
«ЗАМАНАУИ СЫН-ТЕГЕУРІНДЕР МЕН ҚОҒАМНЫҢ ЖАҺАНДАНУ ЖАҒДАЙЫНДА ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ БІЛІМ МЕН ҒЫЛЫМНЫҢ ИННОВАЦИЯЛЫҚ ҼЛЕУЕТІ» халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференция материалдары 28-29 қазан, 2016 ж.
әдіс-тәсілдердің тың, мәнді, әрі сапалы болуын талап етіп отырған осы бір айтулы кезеңде, педагогтың жылдар бойы жинақтаған іс-тәжрибесін жаңа ақпараттық технологияға ҧштастыруын қажетті санайды. Қазақстан Республикасында білім беру жҥйесін дамыту - білім мазмҧны мен сапасын арттыру, білім берудің ҧлттық моделін жетілдіру, ақпараттық технологиялар жӛнінде жаңаша педагогикалық кӛзқарас қалыптастыру. Елбасы Н.Ә.Назарбаев «Қазақстан-2050» стратегиясы: қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» атты Жолдауында «Білім және кәсіби машық- заманауи білім беру жҥйесінің, кадр даярлау мен қайта даярлаудың негізгі бағдары. Бәсекеге қабілетті дамыған мемлекет болу ҥшін біз сауаттылығы жоғары елге айналуымыз керек. Барлық жеткіншек ҧрпақтың функционалдық сауаттылығына да зор кӛңіл бӛлу қажет», - деп атап кӛрсетті [1]. Бҧл мақсатты жҥзеге асыруда еліміздегі білім беру саласының бағыт-бағдарын айқындайтын Білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы қабылданғаны бәрімізге белгілі. Бағдарлама бірнеше мақсаттар мен міндеттерден туындап отыр, соның ішінде техникалық және кәсіптік білім берудің мақсаты: қоғамның және экономиканың индустриялық-инновациялық даму сҧраныстарына сәйкес техникалық және кәсіптік білім беру жҥйесін жаңғырту, әлемдік білім беру кеңістігіне кірігу, педагог мамандығының беделін кӛтеру, білімнің бәсекеге қабілеттілігін арттыру. Техникалық және кәсіптік білім беру жҥйесіндегі білім беру мен тәрбие жҧмыстарының талапқа сай жетілдірілуі студенттердің болашақ кәсіби қҧзыретті маман болып қалыптасуына зор ықпал етеді. Қазіргі таңда білікті маман даярлаушы техникалық және кәсіптік білім жҥйесінде бәсекеге қабілетті маман қалыптастыру ҥшін, алдымен маманның кәсіби қҧзыреттілігін қалыптастыру керек деген әр тҥрлі пікірлер жиі айтылуда [2]. Қазіргі уақытта білім беру жҥйесіне қойылатын талаптар оның мҥлде жаңа парадигмасын жасауды қажет етеді. Қазіргі таңда ӛзекті мәселеге айналып отырған бейіндік саралау, бейіндік оқыту педагогика теориясы мен практикасында әр тҧрғыдан зерттелуде. Бейіндік мектеп – бейіндік оқытуды іске асыратын оқытудың институционалдық формасы болып табылады. Қазақстан Республикасында бейіндік оқыту жалпы білім беретін мектептің 10-11 сыныптарында жҥзеге асырылады, сондықтан білім берудің осы сатысын «бейіндік мектеп» деп атауға толық негіз бар. Бейіндік оқытудың ең басты ерекшеліктерінің бірі – білім, іскерлік, дағдылар қалыптастырудан қҧзыреттілік тҧрғыға кӛшу. Ал ол ҥшін бҧрыннан қалыптасқан кәсіби білім беру процесін қайта қҧрып, мамандар даярлауда осы бағытта жҧмыс жасауды талап етеді. Яғни мҧғалімді бейіндік оқытудың принциптеріне сәйкес педагогикалық процесті ҧйымдастыруға қажетті білім беру іс-әрекетінің дара және топтық формаларын кіріктіруге, бастауыш, орта және жоғары кәсіби оқу мекемелерінің, сондай-ақ қосымша білім беру мекемелерінің ӛзара әрекеті және ынтымақтастығын қамтамыз ететін ашық білім беру ортасын жобалауға, білім беру мазмҧнының баламалылығын қамтамасыз етуге, оқушылардың білім алу іс-әрекетін тҥрлі деңгейде ҧйымдастыруға арнайы даярлау қажеттігі туады [3].
салалары ҥшін жоғары, орта және тӛменгі білікті мамандар даярлайтын оқу орны.
Кәсіби білім беру дегеніміз инженер-педогогикалық ҧжым мен оқушылардың бірлескен іс-әрекеті, теориялық білім негіздерін, практикалық қабілеттері мен кәсіби дағдыларын қалыптастыру. Сонымен қатар белгілі бір кәсіп саласы талап етіп отырған біліктіліктер деңгейін қалыптастыру.
121
«ЗАМАНАУИ СЫН-ТЕГЕУРІНДЕР МЕН ҚОҒАМНЫҢ ЖАҺАНДАНУ ЖАҒДАЙЫНДА ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ БІЛІМ МЕН ҒЫЛЫМНЫҢ ИННОВАЦИЯЛЫҚ ҼЛЕУЕТІ» халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференция материалдары 28-29 қазан, 2016 ж.
Қазіргі заманғы кәсіби білім берудің жалпы мақсаттарына келесі жағдайларды жатқызуға болады: • оқушылардың бірқалыпты ӛзгерістегі әлеуметтік-экономикалық жағдайларға әлеуметтік жағынан жан-жақты және тиімді ҥйренісуді қамтамасыз ету; • маманның арнайы білімдерін, дағдыларын және кәсіби маңызды сапаларын қалыптастыру. Мақсат жаңа қоғамдық жағдайларға сәйкес нақтыланып, қоғамның дамуымен қатар ӛзгереді. Кәсіптік білім беру жүйесінің басқару құрылымы: • Бастауыш кәсіптік білім; • Орта кәсіптік білім; • Жоғары кәсіптік білім; • Қосымша кәсіптік білім. Бастауыш кәсіптік білім беру ісі негізгі жалпы білім беру базасы негізінде кәсіптік мектептер мен кәсіптік лицейлерде жҥзеге асырылады және ол еңбек қызметінің тҥрлі бағыттары бойынша білікті жҧмыскерлерді (жҧмысшыларды, қызметшілерді ) даярлауға бағытталған. Орта кәсіптік білім оқушыларға колледждер мен училищелерде беріледі, мҧнда кәсіптік білім беру ісі арнаулы орта білім берумен ҧштастырыла жҥргізіледі және ол орта кәсіптік білімі бар мамандарды даярлауға бағытталған. Жоғары кәсіптік білімнің оқу-кәсіптік бағдарламалары бойынша жалпы орта немесе кәсіби орта білім негізінде Қазақстан Республикасының жоғары кәсіптік білім мамандықтары Жіктегішіне (тізбесіне) сәйкес республиканың жоғары оқу орындарының бакалавриатында 4 жылы ішінде іске асырылады. Қосымша кәсіптік білімнің негізгі міндеті – Қазақстан Республикасы нарығында мамандардың бәсекелестік қабілеттілігі жоғары болуы ҥшін олардың ғылым мен техника саласындағы жаңа жетістіктерді білуге ынталықтарын қанағаттандыру.
Кәсіптік мектептер мен лицейлерде негізгі білім базасында орта білім берумен бірге белгілі бір кәсіп саласы бойынша жҧмысшы қызметкерлерін дайындайды. Оқу мерзімі кәсіптік мектептерде 2-3 жыл, ал кәсіптік лицейлерде 3 жыл, кейбір кҥрделі технологиялар мен қҧрылғыларды ҥйрену 4 жыл мерзімді қажет етеді. Бастауыш кәсіптік білім беру қайсыбір кәсіпті саласы бойынша орта білім негізінде қысқартылған уақыт мерзімде жҧмыс істей алады. Қазіргі таңда білікті маман даярлаушы техникалық және кәсіптік білім жҥйесінде бәсекеге қабілетті маман қалыптастыру ҥшін, алдымен маманның кәсіби қҧзыреттілігін қалыптастыру керек деген әр тҥрлі пікірлер жиі айтылуда. Болашақ кәсіби қҧзіретті маман осы ақпараттық қоғамнан қалыспай, жедел ойлаушы, жедел шешім қабылдаушы, ерекше ҧйымдастырушылық қабілетті, нақты бағыт – бағдар беруші болып шығуы – бҧл қазіргі заманның талабы. Қазіргі педагогика ғылымында негізгі базалық ілімдердің бірі «қҧзыреттілік» болып отыр. Қҧзыреттілік дегеніміз – тҧлғаның бойында білім, дағды, іскерлік, ерік, кҥш-жігердің болуы. Қазақстанның әлеуметті-экономикалық даму мақсатын жҥзеге асыруда кәсіптік білім беретін оқу орындарында бәсекелестікке қаблеті бар болашақ мамандарға әртҥрлі ӛндірістік салаларға даярлау деңгейі білім беру жағдайларымен анықталады. Қазіргі таңда жан-жақты маман даярлау олардың әлеуметтік, кәсіптік, ӛздік жҧмыс жасай алу қабілеттерін дамытумен белгіленеді. Кәсіптік қҧзыреттілік - әр сала манының кәсіби мазмҧнына сай қарастырылған. Қҧзыреттілік – кәсіби маман даярлаудың басты сапасы екенін әрдайым есте сақтаған жӛн. Ӛйткені елеміздің саяси – экономикалық, мәдени, қоғамдық ӛміріндегі ӛзгерістерге сай ӛзінің алдындағы ҥлкен жауапкершілікті сезініп, ӛз ісінің шебері, |