«заманауи сын-тегеуріндер мен қОҒамның жаһандану жағдайында қазақстандағы білім мен ғылымның инновациялық Ҽлеуеті»
«ЗАМАНАУИ СЫН-ТЕГЕУРІНДЕР МЕН ҚОҒАМНЫҢ ЖАҺАНДАНУ ЖАҒДАЙЫНДА ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ
жүктеу/скачать 5,27 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- «ЗАМАНАУИ СЫН-ТЕГЕУРІНДЕР МЕН ҚОҒАМНЫҢ ЖАҺАНДАНУ ЖАҒДАЙЫНДА ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ БІЛІМ МЕН ҒЫЛЫМНЫҢ ИННОВАЦИЯЛЫҚ ҼЛЕУЕТІ»
«ЗАМАНАУИ СЫН-ТЕГЕУРІНДЕР МЕН ҚОҒАМНЫҢ ЖАҺАНДАНУ ЖАҒДАЙЫНДА ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ БІЛІМ МЕН ҒЫЛЫМНЫҢ ИННОВАЦИЯЛЫҚ ҼЛЕУЕТІ» халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференция материалдары 28-29 қазан, 2016 ж.
Зияткерлік мәселесі философияда, психологияда және
медицинада қарастырылған. Аталған мәселе бойынша, зерттеулердің кӛптігінен қарамастан осы сҧрақты шешу бойынша бірыңғай кӛзқарас жоқ. [2] «Зияткерлік» ҧғымын талдауда алдымен, осы ҧғымды философиялық, психологиялық және педагогикалық тҧрғыдан талдауды жӛн кӛрдік. Философиялық терминдер сӛздігінде: «Интеллект» (латынша intellectus деген сӛзден аударғанда «ақыл», «ақыл-парасат», «тҧсінік», «таным»), ойлау қабілеті мен рационалды таным деген мағынаны білдіреді . Ҥлкен психологиялық сӛздікте зияткерлік тӛмендегідей мағыналарда қарастырылады: 1) қабілет негізінде жататын, іс-әрекеттің табыстылығын анықтайтын танымға және мәселені шешуге деген жалпы қабілет; 2) индивидтің барлық танымдық (когнитивтік ) қабілеттерінің жҥйесі: тҥйсік, қабылдау, ес, ойлау, қиял; 3) «ойында», «байқау және қателесу» әдісі арқылы мәселені шешуге деген қабілеттілік - деген анықтама берілген. Ҥлкен
психологиялық сӛздікте зияткерлік тӛмендегідей мағыналарда қарастырылады: 1) қабілет негізінде жататын, іс-әрекеттің табыстылығын анықтайтын танымға және мәселені шешуге деген жалпы қабілет; 2) индивидтің барлық танымдық (когнитивтік ) қабілеттерінің жҥйесі: тҥйсік, қабылдау, ес, ойлау, қиял; 3) «ойында» «байқау және қателесу» әдісі арқылы мәселені шешуге деген қабілеттілік - деген анықтама берілген. Интеллект (латын тілінен аударғанда – intellectus) кең мағынада индивидтің барлық таным функтияларының жиынтығы: тҥрткі мен қабылдаудан, ойлау мен қиялға дейін; қысқа мағынада бҧл – ойлау. Интеллект таным іс-әрекетінің негізгі формасы болып табылады. Интеллект – ақыл, парасат, ес, тҥсінік, таным – ойлау қызметінің жоғары типі. Интеллектуалдық – адамның табиғат берген ой, сана, тану, ақыл, парасат секілді қасиет – қабілеттерін оқу, білім алу, тәжірибе жинақтау арқылы жетілдіру, оны ӛзіне және қоғамды дамыту ҥшін және жаңа жағдайларға сай бейімдеп қолдана алу қабілеті. Интеллектуалды тҧлға – ӛмірдің кез келген ағымында пікірлесе алатын, жаңашыл шығармашылық тҧрғыда ӛзіндік білім алуға дайын, интеллектуалды қабілеті дамыған тҧлға. [8] Интеллектуалды әлеуетті тҧлға – адамгершілік және ҧлттық қҧндылықтарға негізделген жаңа және арнайы мамандандырылған білім кӛздерін жоғары дәрежеде игеру арқылы пайда болған білім, білік, қҧзыреттерді ӛзінің ҧлты мен Отанының мҥддесіне жарата алатын азамат. Интеллектуалды ҧлт – интеллектуалды тҧрғыдан адамгершілік, мәдени қасиеттерді меңгерген, ӛзінің ғылыми, мәдени білімі мен білігін еркін тарату әлеуетіне ие бәсекеге қабілетті ҧлт. Интеллектуалды ҧлтты қалыптастыруда біздің міндетіміз – интеллектуалды тҧлғаны қалыптастыру екенін есте ҧстауымыз керек. Интеллектуалды ҧлт немесе даналықты меңгерген ақыл-парасат иесін қалыптастыру дегеніміз – дәстҥрлі рухани заңдылықтар негізінде, жан-жақты тазалық ҧстанымдарын меңгеру арқылы, ақ жолдың қарасы, қара жолдың ағы болатынын тҥсініп, бір сӛзден-ақ кӛп нәрсені аңғарып, сӛз астарын тҥсініп, ақыл-оймен саралап, жақсылыққа даралап, кҥнделікті ӛмір сынақтарынан, жҥйелі ой-сана негізінде дҧрыс шешім қабылдау арқылы, алға қойған мақсатына жетіп, адал да таза ӛмір сҥре білу. Интеллектуалды ҧлт қалыптастыру механизімі - тіл мен ділімізге, дәстҥрлі рухани заңдылықтарға, заман талабына сай, ғылыми кӛзқараспен қарап, адам ой-санасының
247
«ЗАМАНАУИ СЫН-ТЕГЕУРІНДЕР МЕН ҚОҒАМНЫҢ ЖАҺАНДАНУ ЖАҒДАЙЫНДА ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ БІЛІМ МЕН ҒЫЛЫМНЫҢ ИННОВАЦИЯЛЫҚ ҼЛЕУЕТІ» халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференция материалдары 28-29 қазан, 2016 ж.
пирамидалық қҧрылымының галограммасын, кҥнделікті ӛмірде дҧрыс қолдана білу арқылы іске асады. «Нені ексең, соны орасың» дегендей, ондай интеллектісі жоғары тҧлғаны дамыту ҥшін ең басты, кіші мектеп жасынан, білім ордасынан бастау алу керек. Ал, оған жетелейтін әрине біздің ардақты ҧстаздарымыз. Сондықтан балабақша мен мектеп табалдырығынан бастап Назарбаев зияткерлік мектебінің ҧстанған ҧстанымын қолға алып, қазіргі заман талабына лайықты интеллектуалды ҧлт болу ҥшін болар бала жасынан дегендей, кіші жастан бастап интеллектісі жоғары тҧлғаны дамыту қажет. Білім беру саласында білім алушының интеллектуалды тҧлғасын дамыту, тҧлғааралық қарым-қатынасын қалыптастыру маңызды мәселелердің бірі болып табылады. Қазіргі қоғамның даму қарқыны әлеуметтік, экономикалық, тәрбиелік қҧндылықтарды, оның ішінде қарым-қатынас және адам мәдениетінің деңгейін тҥбегейлі жетілдіруді керек етіп отыр. Интеллектуалды ҧлт болу тар шеңбердегі ҧғым емес, оның тҥпкі мақсатында ҧлттық негіз, ҧлттық рух, ҧлттық болмыс жатыр. Ҧлттың сапалық қҧрамын арттыру тек қан тазалығын жақсартумен ғана шектелмейді, бҧл жерде рух тазалығын тәрбиелеудің де маңызы зор. Ал оның тҥп негізінде инновациялық терең білім алу қажеттілігі мен технологиялар әлемінде қабілеттілік таныту сҧранысы тҧр. Интеллектуалды ҧлт қалыптастыруда алдымен ол қандай қасиеттерді қамтитынын анықтап алуымыз қажет. Сонымен, интеллектуалды ҧлт білімді, ғылымды меңгерген, тәрбиенің бастауларын толық қамтыған тҧлғадан қалыптасады. Сонымен, интеллектуалды тҧлға тӛмендегі кӛрсетілген қҧндылықтарды бойына сіңіру арқылы қалыптасады: 1.
Танымдық бағытта: таным мәдениеті, интеллект, білім, ақыл-ой мәдениеті, шығармашылық, сындарлы ойлау, сананы жетілдіру, ой-ӛрісінің кеңдігі т.б. 2.
тағы да басқа, адамгершілік ҧстанымдар: қадір-қасиет, ҧқыптылық тағы басқалары. 3.
Әлемдік бағыт: азаматтылық, патриотизм,белсенді ӛмірлік позиция, ҧйымшылдық, адам қҧқықтары тағы басқа. 4.
сана, ҧлтжандылық, елін жерін сҥю және тағы басқа. 5.
Салауатты ӛмір сҥру бағыты: экологиялық мәдениет, спорт, санитарлық- гигиеналық нормаларды сақтау, жағымсыз қылықтардан арылу, жене шынықтыру тағы басқа. 6.
Дҥниетаным бағыты: ғылыми, білімділік дҥниетаным, танымдық дҥниені қабылдау, дҥниені тҥсіну, әлем туралы ойлану, ой-толғаныс тағы басқа. Осы жайттарды талдай келе, жоғарыда қамтылған мәселелерді толығымен білім беру саласында білім алушының бойына қалыптастырар болсақ, интеллектісі дамыған қоғамда ӛзіндік орны бар адам қалыптасары анық. [7] Адам баласы ӛмірге дайын қабілет, мінез және қызығулармен келмейді, бҧлардың бәрі белгілі табиғи негізде адамның ӛмір барысында қалыптасады. Даму дәрежесі мардымсыз тҧлғаның адам аралық қатынастары да ӛте жай, кҥнделікті тіршілік кҥйбеңінен аспайды. Ал, даму деңгейң жоғары болған адам ӛзінің рухани мәртебелілігімен, қоғамдық мәнді қҧндылықтарымен ерекшеленеді. Білім ордаларында сол қасиетті тҧлғаландыру бағдарында жҧмыстар атқарылады. Тҧлға қалыптастырудағы білім бағдары жеке адамды танып, білу ҥшін сол адамның алдында тҧрған ӛмірлік міндеттерін, оларды іске асыру жолдары мен ӛмір барысында ҧстанған принциптерін жете білуі ҥшін қажет. Демек, жоғарыда қамтылған, мәселелерді толығымен білім беру саласында білім алушының бойына қалыптастырар болсақ, интеллектісі дамыған қоғамда ӛзіндік орны бар адам қалыптасары анық. 248
«ЗАМАНАУИ СЫН-ТЕГЕУРІНДЕР МЕН ҚОҒАМНЫҢ ЖАҺАНДАНУ ЖАҒДАЙЫНДА ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ БІЛІМ МЕН ҒЫЛЫМНЫҢ ИННОВАЦИЯЛЫҚ ҼЛЕУЕТІ» халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференция материалдары 28-29 қазан, 2016 ж.
Еліміздегі білікті ҧстаз бен ҧрпаққа білім беру негізінде интеллектуалды тҧлғасын қалыптастыру ӛзектілігі тек қолданбалы жағынан ғана емес, ғылыми қажеттіліктің маңыздылығынан да туындап отырған мәселе. Әлеуметтік динамиканың жылдамдығы, бҧрынғы білім беру бағдарына адам даму философиясының заман талабына сай ӛзгеруі тҧлғаның әлеуметтенуінің жаңа бағдарын талап етеді. Жаңа білім парадигмасы Білім алушыға білім берудегі мақсат ретінде алдымен білімі, білігі мен дағдысы емес, оның тҧлғалақ қасиетін білім алу арқылы даму бағдарын негізгі жолға қойып отыр. Тәуелсіз елді ӛркениетті әлемге танытатын дамыған елдер қатарында терезесін тең ететін кҥш – білім және білімді ҧрпақ. Қазіргі Қазақстандағы білімді ҧстаз бен жасҧрпақты интеллектуалды тҧрғыдан дамытуда елімізде қыруар жҧмыстар атқарылуда. Соңғы бес жылда қаржыландару тӛрт есе ӛсті. Ғалымдарға деген кӛзқарас та тҥзеліп келеді. Интеллектуалдық мектептер ашылып, талантты, дарынды, балаларды тәрбиелеудің кешенді шаралары қолға алына бастады. Гранттар бӛлініп, халықаралық «Болашақ» стипендиясымен шетелдерде оқып келіп, жемісті жҧмыстарын жалғастырып жатқандар білімді тҧлғаларымыз да бар. Ғылым, білім ордаларының материалдық-техникалық базалары нығайып, білікті мамандармен толығып жатыр. Ендігі міндет – заман талабына сай білім алып, озық технологияларға негізделген жаңаша білім беру бағдарын қалыптастырып, қол жеткен жетістіктерді баянды ете отырып, экономиканы ӛрге сҥйреп, қоғамның дамуына ҥлес қосатын интеллектуалды тҧлға қалыптастыруға негізделмек. [6] Интеллектуалды тҧлға қалыптастыру – білім мен тәрбиенің нәтижесі болып қана қоймай, бҥгінгі кҥннің ӛте маңызды әрі кҥрделі де ҧзақ мерзімді қажет ететін кӛкейкесті мәселелерінің бірі. Интеллектуалды тҧлға дамыту білім мен тәрбиесіз, білім мәдениетінсіз, оның адами қасиеттерінсіз дамып-жетілуі мҥмкін емес. Тҧлға интеллектісінің кез-келген мәселесі адамдардың жан дҥниесімен, қоғам мен әлеуметтік ӛмірдің сан алуан сырларымен тығыз байланысты. Қазақстан Республикасы «Білім туралы» Заңында білім беру жҥйесінің басты міндеті – «ҧлттық және жалпы азаматтық қҧндылықтар, ғылым мен практика жетістіктері негізінде жеке адамды қалыптастыруға, дамытуға және кәсіптік шыңдауға бағытталған сапалы білім алу ҥшін қажетті жағдайлар жасау» екендігі атап кӛрсетіліп, онда білім беру жҥйесін одан әрі дамыту міндеттері кӛзделеді. Осындай міндеттерді жҥзеге асыру ҥшін Елбасы Н.Назарбаев «Интеллектуалды ҧлт – 2020» ҧлттық жобасын ҧсынды. Бҧл жобада еліміздегі білім берудің барлық жҥйесі жаңғыртылып қана қоймай, экономиканы дамыту, азаматтардың әл-ауқатын жақсарту, мектепке дейінгі тәрбие мен оқытуды толық қамту, 12 жылдыққа кӛшу «Назарбаев интеллектуалды мектептебі» және «Бейімдік мектеп» желілерін дамыту, жоғары білім беру саласында бәсекелестікті ӛрістетіп, білім мен ғылымды кіріктіру, «Ҧлттық университеттерге» мәртебесіне сай бҧрынғыдан да кең қҧқықтар беріп, ондағы берілетін білім сапасын кӛтеру, бір сӛзбен айтқанда, ӛзіміз қосылған Болон процесі шеңберінде атқарылатын жҧмыс ӛлшемдерін орындау. Интеллектуалды ҧлт болу ҥшін тҥлғаның ғылыми, кәсіби, мәдени ақпаратына, білімі және біліктілігіне, психологиялық, моралдық ерекшеліктері мен әлеуметтік ҧжымда ӛзін-ӛзі ҧйымдастыра, басқара алуына баса назар аудару қажеттігі туындап отыр. Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2011–2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасының негізгі мақсаттарының бірі «жалпы білім беретін мектептерде Қазақстан Республикасының зияткерлік, дене бітімі және рухани дамыған азаматын қалыптастыру, тез ӛзгеретін әлемде оның табысты болуын қамтамасыз ететін білім алудағы қажеттілігін қанағаттандыру, еліміздің экономикалық әл-ауқаты ҥшін бәсекеге қабілетті адами капиталды дамыту»,- деп кӛрсетілген. Осы орайда аталған бағдарламада анықталған жалпы білім беретін орта мектепті дамытудың
249
«ЗАМАНАУИ СЫН-ТЕГЕУРІНДЕР МЕН ҚОҒАМНЫҢ ЖАҺАНДАНУ ЖАҒДАЙЫНДА ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ БІЛІМ МЕН ҒЫЛЫМНЫҢ ИННОВАЦИЯЛЫҚ ҼЛЕУЕТІ» халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференция материалдары 28-29 қазан, 2016 ж.
«адам ресурстарын даярлау сапасын арттыру», «білім берудің мазмҧнын білім ҥстемдігі деңгейінен нәтижеге бағдарланған «қҧзіретті» білімге ӛзгерту және т.б. қағидалар басшылыққа алынды. [3] Жалпы оқушылардың оқу-тәрбие ҥдерісінде зияткерлігін дамытуда басшылыққа алатын негізгі ҧстанымдар: - жалпы және ҧлттық мәдениеттің тірек болу ҧстанымы – тҧлғаны қалыптастыру қазіргі әлемдегі, елдегі, қоғамдағы қҧнды да мағыналы басымдылықтарға, ҧлттық қҧндылықтардың жиынтығына, Қазақстандаға азаматтық адамның рухани ӛмірін сипаттайтын, этно-кросс мәдени әрекеттестігін, этно-әлеуметтік мәдени дәстҥрлерді, әдет-ғҧрыптарды, нормаларды мектеп оқушылардың зияткерлігін дамытуда тӛмендегі ҧстанымдарды басшылыққа алдық: - оқытудың ғылымилығы ҧстанымы пәндік оқу материалының ғылыми мазмҧны оның байланыс заңдылықтарына тәуелді. Бҧл ҧстаным оқу пәні мазмҧнының ғылыми таным, пайда болу, ӛзгеру және даму ҥлгісіне сәйкес жаңа ғылыми фактілермен, ҧғымдармен, заңдармен, теориялық дәлелденгенін талап етеді. Ғылымилық ҧстанымын іске асыру пәнінің қазіргі жағдайлардағы болашақтағы орны жәйлі ғылыми тҥсініктерді қалыптастырады, зияткерлікті қажет ететін шығармашылық іс-әрекеттің кӛрінуіне ықпал етеді. Ғылымилық ҧстанымы оқу-тәрбие ҥдерісінде қазіргі талапқа сәйкес онда инновациялық технологиялардың жаңа нәтижелері, ақпараттық ресурстарды толыққанды қолдану негізінде оқушылардың зияткерлігін дамытуда жаңа нәтижеге жеткізеді. -оқытудың жҥйелілік ҧстанымы «ҧғымдар мен пән мазмҧнын оқытып, тҥсіндіргенде, олардың логикалық байланыстырылған және ӛзара алмаса алуын қҧрастыра алуында», яғни жаңа білімді меңгертуде (ҧғымдар, ережелер, талдаулар және т.б.) бастауыш сынып мҧғалімдері ӛздерінің теориялық білімінің жҥйелілігін терең тҥсінуімен сипатталады. Пәндік оқу тапсырмаларын дайындау барысында ақпараттық технологияларды жҥйелі пайдалануы оқушылардың тапсырмаларды орындауы сәйкесінше олардың меңгерген білім мазмҧнына байланысты. - сана мен іс-әрекеттің бірлігі ҧстанымы – адам санасы белгілі бір істі жҥзеге асыру барысында ішкі жоспарына сай қалыптасады. Сана тҧлғаның зияткерлік әрекетінің табыстылығын реттейді, оның санасының ӛмірлік тәжірибесі қоршаған ортада бағаланатын және тҧлғалық адами мінез-қҧлықты игерудегі мҥмкіндікті кӛрсетеді. - жеке тҧлғаның зияткерлігін дамыту ҧстанымы – ақыл-ойдың жоғары деңгейінде орындалатын тапсырманы жҥзеге асыру арқылы аса байқала бермейтін қабілетті айқындау ҧстанымы. Тҧлғаның зияткерлік мҥмкіндіктерінің болашақтағы дамуының объективті заңдылықтарын кӛрсетеді. Бҧдан «ӛзекті» және «зияткерлік» қабілет тҥсінігі пайда болады. Бҧл ҧстаным әрбір адамның ӛзіндік зияткерлік дамуы мен келешекте кәсіби шығармашылыққа қол жеткізуге ықпал етеді. - белсенділік және ӛзінділік ҧстанымы іс-әрекеттік тҧрғыда индивидтің кӛкейкесті міндеттерді шешу ҥшін мотивациясын тҥсінуге мҥмкіндік береді және ақиқат шындықты қайтадан ӛндіруге қарым-қатынасын айқындайды, берілген шығармашылық жҧмыстардан тыс ізденістерді қамтамасыз етеді. Оқушылардың зияткерлігін дамытуда инновациялық технологияларды белсенді және мақсатқа сай ӛздігінен пайдалануы. Яғни, бҧл жерде әрбір оқушының білім мазмнын тҧтас топтың белсенді және саналы тҥрде ҧғынуы маңызды болмақ. Бҧл ҧстанымды іске асыру - оқыту барысында әрбір мҧғалімнің кәсіби іс-әрекетінде инновациялық технологияларды қолданған кезде ғана мҥмкін болады. - адам психикасы дамуының психологиялық заңдылықтарын ескеру ҧстанымы (жас және жеке дара ерекшеліктері, жеке тҧлғаның зияткерлік мҥмкіндіктері, 250
«ЗАМАНАУИ СЫН-ТЕГЕУРІНДЕР МЕН ҚОҒАМНЫҢ ЖАҺАНДАНУ ЖАҒДАЙЫНДА ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ БІЛІМ МЕН ҒЫЛЫМНЫҢ ИННОВАЦИЯЛЫҚ ҼЛЕУЕТІ» халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференция материалдары 28-29 қазан, 2016 ж.
интеллектінің мотивациялық қажеттілік пен эмоционалдық ерік-жігер салаларыменбайланысы және т.б.) - жалпы дидактикалық ҧстанымдар (ҥлгілілік, (кӛрнекілік,), қол жетімділік, жҥйелілік, дифференциация, тҧлғаландыру т.б.). Дифференциация мен тҧлғаландыру оқу-тәрбие ҥдерісінің негізгі ҧстанымы болып табылады. Дифференциация – әртҥрлі бағдарламалар бойынша оқыту ҥшін уақытша оқыту топтары тҥрінде оларды іріктеу негізінде даралап оқытуды ҧйымдастыру, дифференциация даралап оқыту бағдарламаларын игеруді және дамытуды негізге ала отырып, әр тҥрлі деңгейдегі дәстҥрлі топта білім алушыларды (оқу материалдарының қиындық деңгейіне қарай) аралас оқыту. - ҥздіксіздік ҧстанымы – білім алушылардың зияткерлік тҧлғасын дамытуда іс- әрекеті бірізді, кезеңді ҥздіксіз динамикалық ҥдеріс (мотивацияны қалыптастырудан бастап, белсенді интеллектуалдық шығармашылық әрекетке дейін) және білім берудің барлық деңгейлеріндегі оқытудың барлық кезеңдерін қамтиды және білім алушылардың зияткерлік тҧлғасын дамытудың сабақтастығы мен ҥздіксіздігін қамтамасыз етеді. - рефлексиялық басқару және ӛзін-ӛзі басқару ҧстанымы – білім беру ҥдерісіндегі әрбір субъектінің ӛз әрекетін ҧйымдастыруы және ӛзгелермен қарым- қатынасын қалыптастыруы, білім алушылар мен педагогтардың жекелеген әрі бірлескен іс-әрекеттерінің нәтижесіне ӛзіндік талдау жасауы. - ізгілік ҧстанымы – әрбір жеке тҧлғаның қҧндылығын мойындау, оқыту мен дамыту диагностикасын ғана емес, білім беру ҥдерісінің субъектілеріне, педагогикалық, әлеуметтік, психологиялық кӛмек және қолдау кӛрсетуді қамтамасыз ету. - ӛз әрекетін ҧйымдастыру ҧстанымы – білім беру ҥдерісін ҧйымдастыруға барлық субъектілердің ӛзінің қажеттілігі мен даралық қасиеттерін меңгере отырып, әлемдік деңгейдегі тәжірибелермен кіріктіре отырып, бәсекеге қабілетті маман қалыптастыру мҥмкіндіктері толықтай бар деп айтуға болады. [4] Тҧлғаның зияткерлігін анықтайтын қасиеттер – ақыл-ойының жылдамдығы, әрекеттік белсенділік, дербестік, ізденімпаздық, шығармашылық және т.с.с. жатады. Бҧл ҧстанымға сәйкес оқушы ҥшін оқу-тәрбие ҥдерісінің субъектісі болуы тиіс, және оқу әрекетінде ӛзін-ӛзі ҧйымдастыра, ӛзін-ӛзі жҥзеге асыра алатындай болуы керек. Оқу-тәрбие ҥдерісінде субъект аралық қарым-қатынас орнауы тиіс. Біздің зерттеуімізде алға койылған мақсатқа сай бҧл ҧстаным негізінде субъект аралық, бірлескен қарым- қатынас негізінде оқушы–оқушы, мҧғалім – оқушы арасындағы белсенді білімдік әрекет орын алады да нәтижеде зияткерлік даму жеделдейді. Ойша эксперимент әдісін қолданып және бірінші бӛлімде анықталған ғылыми- теориялық ережелерге, ҧстанымдарға сҥйене отырып мектеп оқушыларының оқу- тәрбие ҥдерісінде зияткерлігін дамытуда негізінен ҥлгінің мазмҧнын қҧру ҥшін тӛменде кӛрсетілген мотивациялық, мазмҧндық, іс-әрекеттік компоненттері негізге алынды. Мотивациялық - мектеп оқушыларының оқу-тәрбие ҥдерісінде зияткерлігін дамытуға және ғылыми білімді меңгеруге қызығушылығының тууы; жаңашылдыққа белсенді ҧмтылуы, қарым-қатынас мәдениетке және танымдық қызығушылығы мен шығармашылық дербестікке зияткерлікпен талаптануы, ӛзінің меңгерген білімін кәсіби бағдары ретінде тҥсінуі. Мазмҧндық - мектеп оқушыларының оқу-тәрбие ҥдерісінде зияткерлігін дамыту тҧрғысында терең тҥсінуі; оқу-танымдық талдау тҧрғысындағы оқу іс-әрекетінде білімдік кеңістігін қҧруы, эмпирикалық ойлау арқылы ғылыми білімді меңгеруі, проблемалық тапсырмалар мен мәселелерді белсенділікпен, зияткерлікпен шеше білуі, оқу-танымдық іс-әрекетте оң нәтижелерге жетудің әдіс-тәсілдерін және оның оңтайлы 251
«ЗАМАНАУИ СЫН-ТЕГЕУРІНДЕР МЕН ҚОҒАМНЫҢ ЖАҺАНДАНУ ЖАҒДАЙЫНДА ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ БІЛІМ МЕН ҒЫЛЫМНЫҢ ИННОВАЦИЯЛЫҚ ҼЛЕУЕТІ» халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференция материалдары жүктеу/скачать 5,27 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|