Заттар алмасуыныѕ реттелуі

241 
мӛлшерде тіндерге ӛтіп тұрады. Ал қабыну кезінде тіндегі ферменттердің 
мӛлшері кӛбейіп кетеді. әдетте протеиназалардың активтілігін плазма мен 
жасушааралық сұйықтықтағы протеиназамен комплекс құрайтын анти-
протеиназалар бақылап тұрады. Антипротеиназалардың генетикалық кемістігі 
күрделі ауруларды туғызады. Мысалы, α-1-антитрипсиннің жетіспеушілігі 
кезінде эмфизема (кӛк ӛкпе) дамиды. Миелопероксидазды реакцияның ӛнімдері 
кӛбейгенде антипротеиназа-протеиназа комплексіне әсер етіп, протеиназаны 
босатып, активтейді. Антипротеиназалардың жетіспеушілігінде протеин-
киназалар сау тінге патологиялық әсер етеді 
10. 
Моноциттер мен лимфоциттердің құрамы және олардағы 
заттар алмасуының ерекшеліктері, олардың маңызы.
Моноциттердің негізгі қызметтері және заттар алмасуының ерекшеліктері
Моноциттер қан айналымда 70 сағат болып, тіндерге барады, сол жерде 
кӛптеген тіндік макрофагтарды түзеді. Моноциттер ӛте активті фагоциттер, 
антигендерді 
таныды, оларды 
иммуногендік 
формаға 
айналдырып, 
монокининдерді түзеді (монокининдер негізінен лимфоцитке әсер етеді). 
Макрофагтардың активтенуі кезінде интерлейкин-1 және қатерлі ісіктің 
некроздық факторы түзіледі. Осы пайда болған заттар жедел фаза 
реакцияларын (ыстықтың кӛтерілуі, шаршағыштық, тәбеттің тӛмендеуі); 
эндотелиалдық 
эффектіні)лейкоциттердің 
адгезиясын, 
постациклиннің 
синтезінің жоғарылауын, тромбоциттердің активтенуін, антикоагулянттың 
түзілуінің 
тӛмендеуін); 
фибробластардың 
эффектісін 
(фибробласттар 
пролиферациясын, коллаген, коллагеназа, протеаза ферменттерінің синтезінің, 
простагландин Е синтезінің жоғарлауын) тұғызады. Интерлейкин-1 және 
қатерлі ісіктің некроздық факторы басқа фагоциттік жасушалардың активтену 
кезінде түзеледі.
Моноциттер жасушалық иммунитетте маңызды роль атқарады: 
а) комплемент жүйесінің жеке компоненттерін; 
б) қантамыр-тромбоциттік гемостазға, қан ұю процесіне және қан
ұйытқыны еріту үшін қатысатын факторларды синтездейді. 
Лимфоциттердің 
негізгі 
қызметтері 
және 
заттар 
алмасуының 
ерекшеліктері
Т-киллерлер нысана-жасушаларды лизиске ұшыратады (инфекциялық 
аурулардың қоздырғыштардың микробтар енген жасушаларды, саңырау-
құлақтарды, микобактерияларды, қатерлі ісікті жасушаларды). 
Т-хелперлер – жасушалық және гуморалдық иммундық жауаптың 
активаторлары. Антивирустық және антибактериялық жасушалық иммунитетті 
қамтамасыз етеді. Олардың негізгі қазметі – антигендерді тану және В-лимфоцит 
пен иммунитетке қатысатын басқа да жасушаларды стимулдейтін интерлейкиндерді 
бӛледі. Т-хелпелердің азаюы (мысалы, ВИЧ-инфекция кезінде) иммунитеттің 
тӛмендеуіне әкеледі, адамдар жұқпалы аурулармен кӛп аурады. 

242 
Т-супрессорлар – иммунологиялық жауапты тежейді, ӛйткені Т-хелперлер мен 
В-лимфоциттердің активтілігін тӛмендете алады. Олар аллергиялық реакцияларға 
қатысады, В-лимфоциттердің біркелкі таралуын басады. 
В-лимфоциттер сүйек мийында немесе пейер шоғырында түзіледі. Олар антидене 
(иммуноглобулиндер) түзіп, гуморалдық иммунитетке жауапты болады. Активтенген 
В-лимфоциттер плазмоциттер деп аталады, иммуноглобулиндер түзеді. Осы 
жасушалар иммуноглобулиндер арқылы антигендерді тани алады.
Т- және В-лимфоциттер химиялық құрамымен ерекшеленеді. Т-лимфоциттерде 
жасушалық органеллалар (рибосома, митохондриялар, саркоплазмалық ретикулум), м-
РНҚ аз болады, гликопротеидтер аз мӛлшерде немесе мүлдем кездеспейді, 
липидтердің мӛлшері ӛте аз болады (2-9%). Бірақ олардың құрамында ДНҚ, 
липопротеидтер, сиалопротеидтер кӛп мӛлшерде болады. В-лимфоциттерде 
органеллалар, РНҚ кӛп, ал липопротеидтер, липидтер, ДНҚ аз болады, 
сиалопротеидтер мүлдем кездеспейді. Гликопротеидтер ӛте кӛп болады, әсіресе 
құрамында β-фруктоза болатын нағыз гликоротеидтер, әдетте олар антиген мен 
антидененің арнайлығын қамтамасыз етеді.
Лимфоциттер кіші (85-90%), орташа (10-12%) және үлкен деп бӛлінеді.
Сонымен, Т-лимфоциттер жасушалық иммунитет реакцияларына, ал В-
лимфоциттер гуморалдық иммунитет реакцияларына қатысады. 
Студенттің ӛзін-ӛзі тексеруіне арналған жаттығулар мен жағдайлық есептер:
 
1.
Эритроциттердің құрамында қандай ферменттер кездеседі? 
2.
Қандай жолмен глюкоза молекуласы эритроциттерге түседі? 
3.
Эритроциттердің иондық құрамы қалай сақталады? 
4.
Эритроциттердің құрамындағы антиоксиданттарды атаңыз. 
5.
Неге эритроциттердің құрамында холестерин мен глутатион кӛп мӛлшерде 
болады? 
6.
Эритроциттерде НАДФН
2
қандай қызмет атқарады?

жүктеу/скачать 1,53 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: