1 Қазақстан тарихын кезеңдерге бөлу
)С.Садуақасов қазақ халқының геноцидіне, зорлықпен ұжымдастыруға, Қазақстанның Ресейдің шикізаттық қосымшасына айналуына қарсы болды, ол үшін ол қуғындалды
жүктеу/скачать 4,46 Mb.
|
| 73. 1)С.Садуақасов қазақ халқының геноцидіне, зорлықпен ұжымдастыруға, Қазақстанның Ресейдің шикізаттық қосымшасына айналуына қарсы болды, ол үшін ол қуғындалды. Сәдуақасовтың жақтастары Мәскеудің Қазақстандағы саясатына қатты қарсылық білдірді. Оның жетекшісі С.Сауакасов заңды күштердің жетекшісі, ұлтшылдардың шабыттандырушысы және Коммунистік партия қатарындағы Алашорда ретінде танылды. БКП (б) Қазақ өлкелік комитетінің 3 пленумы оппозициялық топ С.Садуақасов, С.Қожанов, Ж.Мыңбаевты айыптайтын қаулы шығарды. Оппозиция мүшелері басшылық қызметтерден шеттетілді. 1927-1928 жылдары Қазақстаннан қуылған С.Садуақасов Ташкенттегі педагогикалық институттың ректоры болған. 1931-1933 жылдары Донбасс - Центральды теміржол құрылысында инженер болып жұмыс істеді. Ол өндірістік апаттан туындаған ауыр науқастан кейін Мәскеуде қайтыс болды. С.Садуақасов сыни жанрдың қалыптасуына үлес қосты, әдеби пікірталастарға қатысты. С.Садуақасов «Қазақстан отар болып келді және солай болып қалды» деп күйінішпен көрсетті.
2)С.Қожанұлы - Ол өзінің саяси қызметін семинария тыңдаушыларынан жасырын «Кеңес» жастар ұйымынан бастады. 1917 жылы Ташкентте М.Шоқай, К.Ходжиков, К.Болғанбаев, С.Ақаевпен бірге «Бірлік туы» газетін шығарды. Ол Түркістан автономиясын белсенді қолдады. Аштыққа қарсы күрес жөніндегі орталық комиссияның мүшесі ретінде ол 1918 жылы Турестан, Созақ, Жаңақорған, Қызылқұм, Шиелин аудандарында аштар үшін арнайы орындар ұйымдастырды.1920 жылдың соңында Сұлтанбек Қожанов Түркістан Республикасының Ішкі істер халық комиссары, 1921 жылы қазанда - Халық комиссары болып тағайындалды. Қожанов өзін Орталық Азиядағы ұлттық-аймақтық делимитация кезеңінде өзін мемлекет қайраткері ретінде танытты. 1924 жылы қарашада ол РКП (б) Қазақ өлкелік комитетінің екінші хатшысы, ал 1925 жылдың ақпанынан бастап Қожанов Қазақ өлкелік комитетінің екінші хатшысы болып тағайындалды. Сұлтанбек Қожановтың ұсынысы бойынша Кеңестердің 1-ші съезі қазақтардың шын атауын қалпына келтіріп, патша заманында бұрмаланған «қырғыз» атауын «қазақ» деп түзетіп, астананы Қызылорда қаласы деп өзгертті. 1929 жылы. 1929-1931 жылдары Орта Азия мақта-мата иіру фабрикасының директоры болып жұмыс істеді. 1931-1932 жылдары Қожанов Бүкілодақтық большевиктердің Коммунистік партиясы Орталық Комитетінің аппаратында жұмыс істеді.1924 жылы Қожанов мектеп оқушылары үшін «Есепттану Құралы» оқулығын шығарды, ал 1928 жылы оның орыс тілінде жүргізген зерттеулері «Түркістан Кеңес автономиясының он жылдығында. 1937 жылы 16 шілдеде ол тұтқындалып, қуғын-сүргінге ұшырады. 1957 жылы ол ақталды. 3) Мыңбаев.1917 жылдан Маңғыстау уездік кеңесінің мүшесі. Сол жылы желтоқсанда Түркістан (Қоқан) автономиясын Маңғыстау өңірі адайларының қолдайтындықтарын білдіру мақсатында Қоқанға барды. Мұстафа Шоқаймен осы жолы танысқан ол, 1919 жылы көктемде оны теңіз арқылы шетелге шығарып салды. Қазақ АКСР Кеңесінің 5-съезінде Қазақ АКСР ОАК-ның төрағасы болып сайланды. Бұл қызметте жүріп республикадағы барлық басқару органдарын жергіліктендіру (қазақтандыру) ісіне басшылық жасады, халықтың әлеуметтік жағдайын және денсаулық, оқу-ағарту, мәдениетін жақсартуға күш салды. Мыңбаев қазақ халқының мүддесіне қайшы келетін Кеңес өкіметінің солақай саясатын сынға алып, балама жол ұсынған С.Сәдуақасов, Н.Нұрмақұлы, т.б. тобында болды. 1926 жылы 25 қаңтарда Қазақстан өлкелік комитетінің пленумында бұл топқа ұлтшылдар деп айып тағылып, қатал сынға ұшырады. Ф.Голощекиннің тапсырмасымен БК(б)П қазақ өлкелік комитетінің бақылау комиссиясы Мыңбаевтың үстінен іс қозғады. Мыңбаев ұлтшыл атанып, сынға ұшырады. 1927 жылы орнынан алынып, Гурьев (Атырау) округі атқару комитетінің төрағасы қызметіне төмендетілді. Ол бұл қызметі барысында Гурьев округінің мұнайлы өңір екенін ескеріп, ауыр өнеркәсіпті дамытуға күш салды. Балық шаруашылығын жандандырды, бұл кәсіпшілікке қазақтардың тартылуына жол ашты. Гурьевте электрстанса құрылысын салу жұмысына тікелей басшылық етті. Байлар мен орташаларды күштеп тәркілеуге, жер аударуға барынша қарсылық танытты. 74. КСРО Халық Комиссарлары Кеңесі мен БК(б)П Орталық Комитетінің 1941 жылғы 16 тамыздағы қаулысы бойынша республиканың барлық шаруашылығы, өндіріс, құрылыс орындары мен экономикасы соғыс мүддесіне бағындырылды. 1941-1945 соғыс жылдары арасында республика еңбекшілерінен майдан қажетіне қомақты сома – төрт миллиард 700 мың сом ақша жиналған, соғыс жылдарында шығарылған үш миллиард 184 миллион 395000 сомның заемдарын еріксіз сатып алып, Қорғаныс қорын молайтқан. Бұл – халықтың табан ет, маңдай терімен өнген 8 миллиард сом деген қомақты қаржы. Ол заманда аз қаржы емес. Бұл жерде “еріксіз” сөзін босқа қолданып отырған жоқпын. Сол кездегі осндай келеңсіздіктерді көзімен көргендер бүгін де бар. Мысалы, мен танк колонналары мен авиация эскадрилияларын жасау қорына ұжымдағы бастауыш комсомол ұйымының хатшысы ретінде ақша жинаушының бірі болдым. Заемдарды сатып аларлық қаржы таппағандарға еңбеккүн есебінен ұстауға ведомстволарға қолдарын қойғызған есеп қызметкерінің куәгері ретінде қатыстым. Бұл бір ғана ауылдағы жағдай емес, республика көлемінде қолданылған ақша өндірудің бірден-бір тәсілі болған әрекет. Міне, осындай тәсілмен жиналған ақша, жылы киім, азық-түліктерді майдандағы жауынгерлердің жаңа жылы мен Қызыл әскердің туған күніне , 1 мамыр, Қазан төңкерісі секілді мерекелеріне вагон-вагон сыйлықтар жіберуді дағдылы іске айналдырды. Бұл жөнінде деректер мұрағат құжаттарында жеткілікті. Соның бір дерегі ретінде соғыс жылдары майдандағы жауынгерлерге 3 миллион дана жылы киім, 1600 вагон сыйлық жіберілгендігін айтсам да жеткілікті болар. Жұмысшы табы: Қарағандының шахтерлері, Балқаш металлургтері, Жезқазғанның мыс қорытушылары, Шымкенттің қорғасыншылары, Ембі мұнайшылары, Түркістан-Сібір және Қарағанды темір жолдарыныңтеміржолшылары жоғары патриотизм мен ұйымшылдық көрсете отырып, тыл еңбеккерлерінің күрделі әскери-шаруашылық міндеттерді шешкен кезде алдыңғы сапында болды. Соғыс жағдайына сай жұмыс істей отырып республиканың металлургтері 1941 жылғы июльде айлық тапсырмаларын асыра орындады. Ертіс мыс балқытушылары “өздерін қорғаныс жұмысына мобилизацияланған” деп жариялады. Қаншама күш –жігер жұмсау керек болса да,-деп жазды олар,-біз елімізге және Қызыл Армияға фашистік басқыншылардың желкесін үзуге қанша керек болса, сонша металл береміз”. Соғыс жағдайындағы еңбек вахтасында тұрғанЛениногорск руднигінің бұрғылаушысы коммунист Г.Хайдин 1941 жылғы 19 қыркүйекте сменалық тапсырмасын 1230 процент орындады. Онымен жарысқа түскен кенші Н.Добродеев 25 қыркүйекте оның рекордынан асып түті. Республиканың жүздеген алдыңғы қатарлы кеншілері олардан үлгі алды. Олар жан аямай еңбек етті. Қалалардың еңбекшілері жеке жинақ қаражаттары мен еңбек ақысын “Қазақстан металлургі”, “Қазақстан мұнайшысы”, “Қарағанды шахтері”, “Түрксибші”, “Озық ғылым үшін”, “СССР медицина қызметкері”, “Қазақстан кооператоршысы”, “Қазақстан пионері”,”Қазақстан осоавиахимшісі”, “Совхоз жұмысшысы” және басқа да танк колонналары мен авиаэскадрильялар жасауға өткізді. Түрксіб теміржолшылары мен олардың отбасы мүшелері ғана “Түрксибші” танк колоннасын құруға 3133 мың сом, ал авиаэскадрилья жасауға 107 мың сом өткізді. “Қазақстан комсомолы”, “Қазақстан пионері” торпедолық катерлерін, сүңгуір қайықтарын, есімі жазылған самолеттер мен танктер және т.т. жасауға ақша жиналды. Майданға көмекке еңбекшілер коллективтерінің қаржыларына ғана емес, сонымен бірге жекелеген азаматтардың жинап қаражаттарына да самолеттер мен танктер жасала бастады. Ұлы Отан соғысы жылдарында Қазақ ССР-інің еңбекшілері танк колонналары мен авиаэскадрильялар құруға 723 миллион сом өткізді. Өнеркәсіптің жоғары қарқынмен дамуының нәтижесінде соғыс жылдарында республиканың халық шаруашылығындағы өнеркәсіптің жалпы өнімінің үлес салмағы 1940 жылғы 60 проценттен 1945 жылғы 66 процентке дейін өсті. жүктеу/скачать 4,46 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|