• нар – одногорбый верблюд • кетинец

ЖАСЫРЫНБАҚ 
Ақылдыға қайғы алдырсам деп едім,
Ақымақты ойландырсам деп едім.
                                               Жұмекен
Осы жұртта ес бар ма, өзі?
Таң  торғайы  шырылдағанда  басталған  қаңқу 
қара қарға қанатын жайып, қонар ұясына қайыра 
ұшқанда қиқуға ұласып, айналаң арқасы бар бақ-
сыдай зікір салып арпалысады да жатады. 
Берместің  пұлын,  көрместің  көзін  сұраған  өң-
шең  қайыршы  қайдан  ғана  қаптап  жүр  осы? 
Жан-жағыңды желді күнгі қараша үйдің іргесін-
дей ұйтқытады кеп...
Әйтпесе,  заманында  көздемей  лақтырған  таяғы 
аспандағы Айға барып қадалатын Бастық солар-
дың  гөй-гөйінен  бұғынып,  мекемесінен  торғай 
адым аттап басуға зар болды деген не сұмдық?! 
Ертеңді-кеш  қос  қолын  қайырып  әкеліп  құй-
рықтың  үстіне  салып,  ерсілі-қарсылы  сенделеді 
де  кетеді.  Төсті  жалаңаштап  тұрып  талай  қағы-
ПРЯТКИ 
В скорбь хотел я ввергнуть мудреца,
вынудить к раздумьям глупца.
                                    Жумекен Нажмеденов
 
Вообще, этот народ в своем уме?
Шум, гвалт и крики, родившиеся с пением жаво-
ронка,  затем  распространившиеся  черным  воро-
ном, расправившим крылья, продолжившись его 
крикливо-каркающим  полетом  при  возвращении 
в  гнездовье,  суетливо  кружатся  вокруг  тебя,  как 
шумные песни и танцы шамана при камлании. 
Откуда появились и заполонили все нищие, про-
сящие денег? Милостыню жаждущие от жадных 
и  жмотов?  Вихрем  кружатся  вокруг  тебя,  как 
пыльный ветер вокруг лачуги. 
Иначе,  чем  ужасом,  разве  можно  объяснить  то, 
что Начальник, который мог в свое время, не при-
целиваясь,  бросить  палку,  непременно  втыкаю-
щуюся в Луну на небе, избегая скандалов и ссор, 
не может ступить и воробьиного шагу из своего 
учреждения.
Сложив руки на ягодицах, с утра до вечера, пока 
не уйдет, ходит по кабинету взад и вперед. Бесчис-
ленные  друзья-приятели,  с  которыми  братались, 
Рахимжан Отарбаев • 
АНГЕЛЫ НЕ СПЯТ 
ПРЯТКИ
           
Рахымжан Отарбаев • 
ПЕРІШТЕЛЕР   ҰЙЫҚТАМАЙДЫ 
ЖАСЫРЫНБАҚ
           
326
327

стырған,  сілекей  алысқан  есепсіз  дос-жаран  қы-
рдан-қырға  сырғып  қашқан  сағымдай  із-түзсіз 
жоғалған.  Етке  өткізетін  бордақының  малындай 
өріп жүретін өңшең ірің майы үстінде сен тұр мен 
атайын орынбасар атаулысы қайда қазір? 
Айтқаныңды ләппайлап естіп, аяңшыл аттай бүл-
кіл  қағатын  бейшаралардың  дені  бұл  басқарған 
ұжымның  төбесіне  қорғасын  бұлт  төніп-төніп 
бергенде мұның керегіне жараған.
Банкроттың  аты  ауызға  алына  бастағанда  пәле-
жәленің үйірімен үш тоғызын солардың екі-үше-
уінің мойнына қиып салып, баспасөзде қаққанда 
қанын, соққанда сөлін алдырып, мұхиттың арғы 
жағалауын  жайлаған  Мю-Тю-Хюмен  ауыз  жа-
ласқан сыбайлас жемқор дегізіп, ұяты молдау бірі 
инфарктан  өліп,  алаяқтау  әлгісі  көршілес  қалың 
орманына  қарай  құйрығын  түріп  қашып  орнын 
сипатпай кеткен.
Жыртыс  аңдыған  кемпірдей  жыртиып,  мұның 
есігін  бір  сығалап  кетпесе  ішкендері  бойына 
жұқпайтын  басқарма,  бөлім  бастықтарының  ба-
рынан жоғы. Тақасы қисайған өңшең иіс алмас.
Мұндайда  бас  бағып,  жан  шақыратын  орны  – 
атақырдай кабинетімен еншілес қалы кілемі көл-
дей боп төселіп жатқан, мамық креслоға бөккен 
демалыс бөлмесі. 
Оңашада өзімен-өзі аунап-қунап, кейде қунап-ау-
нап алады. Бәрі жүйкеге түскен, жүрекке батқан 
зіл батпан салмақтан ғой.
Сүрленген  сары  ала  қазының  екі-үш  дөңгелегін 
көмекейлетіп  жіберіп,  терлеп-тепшіп,  таңдайда 
білінген  жабысқақ  шөлді  көк  шәймен  басып... 
Есік баққан түймедей қызы түскір тамызып бер-
ген күрең жорға коньякты, е, онда да елу грамм... 
Осы түймедей қыздан-ақ дүниенің рахатын көрді.
– Түгеншеевич, – дейді бірде алтын тұтқалы емен 
есікті еппен ашып, көзін аударып-төңкеріп. Осы 
тұқымы  көбейгірдің  көзінің  аласы  жоқ  шығар, 
бұған тек қарасы мен қарашығын көрсетеді. 
ударяясь  голыми  грудями,  обменивались  слюня-
ми, испарились без следа, словно миражи, стре-
мительно  убегающие  от  бархана  к  бархану.  Где 
все  услужливые  суетливые  заместители,  словно 
откормленные на убой? 
Человечки,  безоговорочно  исполняющие  прика-
зы,  словно  мелкой  рысью  семенящие  лошадки, 
пригодились  ему  тогда,  когда  над  его  учрежде-
нием сгустились свинцовые тучи. 
Когда  только-только  заговорили  о  банкротстве, 
девятьсот девяносто девять недостач-неурядиц из 
тысячи, целиком взвалив на плечи двух-трех со-
служивцев,  выпуская,  кровь  в  прессе,  выжимая, 
сок  под  прессом,  довел  одного  до  обвинения  в 
коррупционном  соучастии  с  заокеанскими  Мю-
Тю-Хю, другого, более совестливого, – до смерти 
от  инфаркта,  третьего,  более  пронырливого,  за-
ставил, заметая следы, сбежать в сторону густого 
соседнего леса.
Лучше  нет,  чем  есть,  начальнички,  заведующие 
отделом, похожие на старух, с прищуром ищущих 
рванье, страдающих несварением желудка оттого, 
что, хотя бы раз в день, не заглядывали в его ка-
бинет.  Сплошь  шавки  с  истоптанными  наискось 
каблуками. 
Место,  где  можно  от  всего  этого  отдохнуть,  на-
браться  сил  –  смежная  с  огромным  кабинетом 
комната, с постеленным величиной с озеро бардо-
вым ковром, наполненная мягкими креслами. 
Наедине он то кувыркается, то валяется. Все это 
от тягот, напрягающих нервы, стругающих серд-
це.
Заложив  на  язык  два-три  кружочка  пестрого  ко-
ричнево-желтого  казы*,  пыхтя-потея,  утоляя 
жажду  липкого  нёба  зеленым  чаем,  пропустил 
пятьдесят грамм темно-коричневого коньяка, на-
капанного секретаршей-пуговкой. Именно эта пу-
говка дает ему в этой жизни отдушину.
- Тугеншеевич, – обращается к нему, приоткрывая 
дубовую дверь с золотой ручкой, игриво вращая 
глазами. У этой, да размножится ее род, как види-
мо, нет пестроты в глазах, лишь бездонная черно-
та, да черный зрачок. 
Рахимжан Отарбаев • 
АНГЕЛЫ НЕ СПЯТ 
ПРЯТКИ
           
Рахымжан Отарбаев • 
ПЕРІШТЕЛЕР   ҰЙЫҚТАМАЙДЫ 
ЖАСЫРЫНБАҚ
           
328
329

– Шетелдік фирма сырттағы шуды ішке естіртпей-
тін керемет аспап әкеліпті. Даладағы қаптаған ел-
дің айқайын ести-ести қан қысымыңыз көтеріліп, 
кейде қос құлағыңызды мақтамен тығындап алып 
мәңгіріп, түһ, манаурап отырасыз. 
Сол азаптан сізді демде құтқарады. Өзіңізді-өзіңіз 
аясаңызшы. Керексіз ғой...
-Далада  бомба  гүрс  беріп  үсті  үстіне  жарылса 
білінер,  тфә-тфә,  беті  аулақ,  одан  басқасы  енді 
жым-жырт. Дауласа ма, жауласа ма, бәрібір. Жан 
тыныштығын білмесе шетел бола ма? Жым-жы-
рт!
И-и,  қарашығым-ай!  Үйдегі  туған  қатыныңнан 
бетер  мәпелеп,  қызылды-жасылды  көбелектей 
боп ұшып-қонып жүргені сол.
Дегенмен ербиген екі құлақ пен бір-бір қызыл тіл-
ді бас-басына жекешелендіріп алған бұл пәтуасыз 
қазақ не деп тантымайды? 
Әріп  танитыны  арызды  қардай  боратып,  піспек-
теп қоймаған соң, бұдан он шақты ай бұрын таза 
костюмін сыпырып шешіп, ат арқасына қонғалы 
қылғындырып келе жатқан галстугін атып ұрып, 
маңдай сызығын қалыңдатып, қабырғасын қайы-
стырып, бұғана сүйегін майыстырып елімен жүз-
десуге шыққан. 
Оңашада  кәнігі  әртістердей  айна  бетінде  әр-
лім-берлім дайындық жасап ойқастаған. Сөзімді:
– Халқым, – деп бастасам қалай болар деп бипаз-
дап көріп еді, екі буыннан тұратын жәдігер мұның 
аузынан  түскенде  ойнақтап,  салмағын  жоғалтып 
алды.
– Елім-жұртым, – деген еміреніп, ол да қалтасы 
қағылған,  тауы  шағылған  көпшіліктің  көңілін 
жібіткендей ем-дәріге айналмады. 
Әзірге бойынан киесі қашпаған осы үш атаудың 
бірін айта сала, беторамалмен көзімді жөпелдеме 
сүртіп, кемсеңдеп жіберсем деп ойлауы мұң екен, 
әйелі ұл тапқаннан бетер қуанды.
Апырмай,  ескі  аруақтар  жар  болып,  қос  қол-
- Иностранная фирма поставляет сейчас отличное 
звукоизоляционное  оборудование.  Слушая  шум 
и крики толпы с улицы, иногда закупорив ватой 
уши, сидите с повышенным давлением в полуоб-
морочном состоянии. 
Оно избавит вас от этих мук. Пожалейте самого 
себя. Нужны же еще... 
- Только когда снаружи взорвутся, тьфу, тьфу, не 
приведи Господь, одна за другой бомбы, возмож-
но, будет и слышно. А в остальное время – тишь, 
да гладь. Хоть споры, хоть раздоры, все нипочем. 
Тишь, да гладь! 
 
 
 
Э-э, зрачок моих глаз, порхает бабочкой, ухажи-
вая более усердно, чем дома родная жена.
Все-таки, что только не вытворяют эти веролом-
ные казахи, приватизировавшие по два торчащих 
уха и по одному острому языку? 
Коль скоро знающие буквы, начали, не переста-
вая, как снежный буран, строчить жалобы, меся-
цев десять назад он, сняв свой дорогой костюм, 
отшвырнув  галстук,  душивший  его  с  начала  его 
карьеры, напустив строгие морщины на лоб и со-
чувствующий вид на мимику, выпятив ключицу, 
решил встретиться с народом. 
Как заправский артист, прохаживаясь перед зер-
калом,  так  и  сяк,  стал  готовиться  наедине  с  со-
бой.    
-  Мой  народ,  –  если  я  начну  так,  –  подумав,  он 
попробовал щеголем изобразить это, но словосо-
четание из двух элементов, зашатавшись, потеряв 
устойчивость и весомость, рухнуло. 
 
 
 
 
-  Мои  соотечественники-соратники,  –  пытался 
придать голосу ласку, но и это не могло стать па-
нацеей для смягчения настроения обнищавших и 
униженных масс. 
 
 
 
 
 
А  если,  высказав  сразу  все  эти  три  обращения, 
еще не потерявшие свою значимость, да тут же, 
выпустив слезу из глаз, приложить платок к ним, 
могут же подумать, что человек сопереживает и 
тоскует?  Обрадовался,  более  чем  жена  родила 
ему сына. 
 
 
 
 
 
 
 
Вот бы древние духи предков, став стеной, под-
Рахимжан Отарбаев • 
АНГЕЛЫ НЕ СПЯТ 
ПРЯТКИ
           
Рахымжан Отарбаев • 
ПЕРІШТЕЛЕР   ҰЙЫҚТАМАЙДЫ 
ЖАСЫРЫНБАҚ
           
330
331

тықтан демеп, осы жолы өңшең қызыл көз пәле-
лердің уысынан құтылсам, тағысын тағы...
Текшелеген байлығын қайда өткізерге білмей дал 
боп  жүрген  шетелдік  инвестор  қаңғып  келіп  қа-
лып... 
Мұнай бағасы аяқ астынан аспандап кетіп... 
Тым құрығанда үлкен аварияға кезігіп...
Жанын аузына тістеп алып қашар бір айла табы-
лар.
Қарақұрым  ел  зәуде  бір  жылт  беретін,  көбінесе 
теледидардың  әйнегінен  көсілетін  өркешсіз  нар-
дай Бастығын көргенде, Бастығын емес-ау, оның 
үстіндегі  арық  сиырдың  әукесіндей  олпы-солпы 
жұмыс комбинезонын көргенде гу-у етіп бір ба-
сылды. 
Сынық  жүзін,  сырт  киімінің  сұрқын  танып,  бұ 
пақырдың  да  өзімізден  айырмасы  аз  екен-ау  де-
гендей, шатынаған көздер, әлем-тапырық жүздер, 
іркес-тіркес  көкпарланып-шоқпарланғандар  сәл-
пәл жұм-сарған.
Айна алдында жасаған мәнеріне бағып:
– Аяулы халқым, – дей беріп қалтасынан көлдей 
орамал  алып  кемсеңдеп,  көзін  уқалаған,  кірпігі-
не шық ілінбепті. Ол үшін де ішкі дүниең езіліп, 
көңілің  жасып,  жүйке  біткенің  түгелдей  босауы 
керек шығар. 
Қап,  әттең,  білсеші!  Шырадай  жанып,  түбінде 
ұялы сайтан бұғып жатқан жанарын екі-үш мәрте 
сипап  өтіп,  бұдан  да  қайран  болмаған  соң,  ора-
малды қорағаштай мұрынға түсірді. 
Қорқ еткізіп еді, е, табылды, суағардың пайдасын 
сонда молынан бір көрген.
– Бір терінің ішінде бірге толармыз, қоса солар-
мыз,  ең  бастысы,  жеті  мүшеміздің  амандығын 
тілейік,  –  деп  тап  бір  жетінші  қабаттан  құлап, 
держали с двух сторон, избавив и на этот раз от 
хватки красноглазых дьяволов, а там, там видно 
будет... 
Прибудут  иностранные  инвесторы,  не  знающие, 
куда вложить накопленные богатства... 
Цены на нефть взлетят неожиданно... 
На худой конец, нагрянут форс-мажорные обсто-
ятельства... 
Сбежит, унося в зубах свою душу, уловка всегда 
найдется.  
 
 
 
 
 
Широкие  массы,  в  предвкушении  увидеть  На-
чальника, изредка появляющегося перед глазами, 
большей частью вальяжно, как нар, мелькающего 
на экранах телевидения, увидев не Начальника, а 
его рабочий комбинезон, нелепо висящий на нем, 
как подшейные складки худой коровы, долго гуде-
ли, а потом затихли. 
Увидев скромный вид, узнав форму верхней одеж-
ды,  словно  подумав,  что  этот  несчастный  мало, 
чем  отличается  от  них,  рассерженные  взгляды, 
перекошенные  лица,  назойливые  и  занозливые 
смутьяны-буяны немного смягчились. 
Призвав  заготовленную  перед  зеркалом  фразу  и 
манеру:  
 
 
 
 
- Дорогой мой народ, – обратился к ним плакси-
во и, вынув огромный платок, вытер им глаза. На 
ресницах не было ни единой росинки. Для этого, 
наверное, надо было, внутренне размякнув, напу-
стив  унылое  настроение,  расслабить  полностью 
все нервы. 
Жаль,  если  бы  знал!  Горя,  как  лучина,  два-три 
раза погладив лицо, глубоко скрывающее гнездо-
вье спрятавшегося шайтана, но поскольку из это-
го ничего не вышло, поднес платок к носу, похо-
жему на дубину. 
Высморкавшись, обрадовался: наконец-то, полез-
ным оказался и этот источник влаги. 
- В общей коже мы множимся, вместе в ней увя-
нем, самое главное, пожелаем, друг другу здоро-
вья,  –  воспрянул  он,  как  будто  упав  с  седьмого 
Рахимжан Отарбаев • 
АНГЕЛЫ НЕ СПЯТ 
ПРЯТКИ
           
Рахымжан Отарбаев • 
ПЕРІШТЕЛЕР   ҰЙЫҚТАМАЙДЫ 
ЖАСЫРЫНБАҚ
           
332
333

ғайып ерен қырық шілтеннің күшімен тірі қалған 
жандай жөңкіді. 
– Менің де күйім күй емес, ағайын! Өздерің үшін 
тоқым жастанып, толағай бастанып... Банкрот де-
ген  жеті  басты  жалмауызбен  жекпе-жек  жағала-
сып...
Бұл  жалғанда  ауыздан  шыққан  ыстық  лептің 
буын-буыныңа  түсіп,  талма  жерден  ұратын 
құдіретіне жетер не бар? 
Аштықтан бұралған бір топ жас қатын сықсыңдап 
көзіне жас шақырды. 
Кемиек кемпір:
–  Қайтсін-ай,  енді?!  –  деп  уһілеп,  бүктетіліп 
қалған белін су бүріккен қайыстай әреңдеп жатып 
жазды. 
– Дұрыс айтасың, қарағым, бір жағадан бас, бір 
жеңнен қол...
– Бір балақтан бұт та шығарайық онда, – деп күй-
ектей сақалына түкірген шал топ ішінен тұсаулы 
аттай бұған шапшысын. 
– Зейнетақымды тап! Табасың қазір, зәнталақ!
Алжыған  қақпас-ай!  Төсегін  қалың  салып,  пеш 
түбінде  Алладан  иман  тілеп  көсіліп  жатпай,  ба-
сын оқжыландай қайқаңдатуын.
Өзіне  туралап  атылғалы  тұрған  мына  оқжылан-
ның  уын  тағы  бір  жолы  қайтармаққа  ұмсынған 
бастық қатты қақырынып қалып орамалды оңтай-
лай бергенде, оң қолының ортан терегінде тұрған 
қорқордың басындай алтын жүзік, оның ортасын 
ойып қонған көгілдір жаһұт күнмен шағылысып, 
алаөкпе  елдің  көзін  жалт-жұлт,  жалт-жұлт  қа-
рықтырсын. 
Мынау  алтынның  буы,  пейіш  тасы  –  жаһұттың 
көгілдір  нұры  қуқыл  тартқан  өңдерді  суық  сәу-
лесімен аймалап, әзәзілдей арбады. 
Абырой  да  асау  ат  сынды,  туласа  –  жығады. 
Жыққаны емей немене, өң мен түстің ортасында 
этажа, остался жив благодаря невидимой силе со-
рока силачей. 
– И мое положение неблагополучно, родные. Ради 
вас,  как  говорится,  спал  на  потнике,  изголовьем 
избрав  ссохшиеся  кости.  Бился  один  на  один  с 
ненасытным семиголовым драконом под именем 
«Банкрот»… 
 
Разве  есть  более  сильное  средство  превращения 
лжи в истину, чем горячее дыхание слов, теплом 
проникнув в суставы, бьющее в уязвимое место? 
Группа женщин, заморенных голодом, жалостли-
во прослезилась. 
Старуха  с  обвисшей  челюстью  со  словами  «что 
теперь  поделаешь»,  ахая,  еле-еле  выпрямив  со-
гнувшуюся  спину,  словно  опрысканную  водой 
сыромятину, проговорила: 
 
 
 
 
– Правильно, светик, говоришь, из одного ворот-
ника голова, из одного рукава рука. 
 
 
- Тогда вытащим из одной штанины и ногу с ляж-
кой, – взвизгнул из толпы, оплевывая свою боро-
ду,  какой-то  старик,  словно  стреноженный  конь, 
ринувшийся к нему. 
– Выплати пенсию! Сейчас найдешь, негодяй!  
 
Ну и пустоголовый маразматик! Вместо того что-
бы,  постелив  мягкую  постель,  лежать  у  печки, 
прося Аллаха о милости, нет же, как змея-стрела, 
пытается вонзить свое жало. 
Потеряв надежду еще раз отразить яд этой стре-
лы-змеи, готовой выстрелить в него, Начальник, 
сильно кашлянув, только потянулся, было к гото-
вому платку, как золотой перстень на его среднем 
пальце, величиной с головку курительной трубки 
и голубой бриллиант в его оправе, отражаясь на 
солнце,  ослепили  вспышками  глаза  рассердив-
шихся людей. 
Блеск этого золота, яркий свет чудесного камня, с 
налетом бледноватых оттенков, лаская холодным 
отблеском, околдовывали, как коварство. 
И гордыня его была укрощена, как строптивая ло-
шадь, встанет на дыбы – повалят. Как же не по-
Рахимжан Отарбаев • 
АНГЕЛЫ НЕ СПЯТ 
ПРЯТКИ
           
Рахымжан Отарбаев • 
ПЕРІШТЕЛЕР   ҰЙЫҚТАМАЙДЫ 
ЖАСЫРЫНБАҚ
           
334
335

аңта-рылысып қалғандар алма-кезек ес жиысып, 
су иесі Сүлейменнің сиқырлы жүзігінің бойында 
әрбірінің  бұйырмысты  нәпақасы,  бала-шағасы-
ның көз жасы жатқанын сезіп, ой-хой, дауыл күн-
гі қарағайдай теңселіп, шайқалыссын. 
Иегі  пешке  кепкен  байпақтың  басындай  бір 
антұрған  шешеннің  ұлттық  биін  билегендей 
құтырынып...
– Ұлттық валютамыз Баксбайдың тоқалына айна-
лып кетті.
– Абай атам здашқа да жарамай қалды!
– Құнсыз теңгеге көжеден көп әкімнің бірінің ба-
сын салмай ма... Ұлыны қорлатпай!
–  Тексіз  жерден  би  шықты,  текті  жерден  құл 
шықты!
– Үкімет «давай, бала тап!» дейді. Қап арқалатқа-
ны аздай.
– Зауыт, фабриктен түтін ұшпайды!
– Жезөкшелік жайлады
– Аштан өле ме? Қызметке тұрған жалғыз мүшесі 
сол болса...
Сол  сапар  байсыз  қатынның  өзіне  мың  қой  ай-
датамын  деп  жалынып  жатып  он  күнге  мұрсат 
сұрап, тұзға сиіп ант беріп, ауыздығымен алысқан 
елді әупірімнің күшімен зорға таратқан.
...Кеңқолтықтау  әкенің,  кеңбалақтау  шешенің 
мойнына  бұршақ  сап  жүріп  сұрап  алған  жалғы-
зы-тын. 
Бағулы-қағулы,  батпандай  бауырсақты  баудай 
түсіретін құрбыластарымен қосылып ала жаздай 
жалаң аяғына көктің нәлі жұғып, күстеніп, ләңгі 
теуіп, қозы-лақ қайырып, тай жарыстыратын. 
валят, если оставшиеся рыться посередине между 
явью и наваждением, в свою очередь, собравшись 
с мыслями, почувствовав, что в сплаве и цене та-
инственного перстня властелина воды Сулеймена 
заключены  недоедание  каждого  из  них,  налиты 
слезы детей и внуков, начнут, словно сосна в ве-
тряную погоду, раскачиваясь, трещать и скрипеть. 
Какой-то вероломный оратор, похожий на изгибы 
носков высушенных на печке валенок начал взбе-
шенно мутить толпу... 
- Наша национальная валюта превратилась в неза-
конную жену Бакс-бая*. 
-Даже для сдачи не годится уже на тенге портрет 
дедушки Абая! 
-  Почему  бы  не  рисовать  на  обесцененном  тен-
ге головы акимов, которых больше, чем пшена в 
каше, чем глумиться над великим человеком!  
-  Из  неблагородных  корней  выросли  правители, 
из благородных – родились рабы! 
-  Правительство  говорит:  «Давай  детей  рожай, 
хоть впадай в грешки». Как будто мало того, что 
на всех навьючили мешки.
- С заводов и фабрик даже дым не вылетает!
- Процветает проституция!
- А что, с голоду дохнуть? Если на работу берут 
только этот орган... 
Во время этой встречи, обещая даже вдовам выде-
лить отару овец из тысячи голов, умоляя дать ему 
десятидневный срок, клятвенно мочась на соль,* 
с  величайшим  трудом  утихомирил  и  распустил 
народ, вырывающийся из узд....    
 
 
 
 
 
 
 
… Он был единственным ребенком у великодуш-
ного отца и широкоподолой матери, носивших на 
шее шерстяные веревки для привязывания ягнят, 
тем самым выпросивших его у Всевышнего.
Приглаженный  и  ухоженный,  сытый  и  мытый, 
все лето вместе с ровесниками бегал босиком по 
траве, мозоля ноги, играя в лянгы*, гоняя ягнят и 
козлят, устраивая, скачки жеребят. 
Рахимжан Отарбаев • 
АНГЕЛЫ НЕ СПЯТ 
ПРЯТКИ
           
Рахымжан Отарбаев • 
ПЕРІШТЕЛЕР   ҰЙЫҚТАМАЙДЫ 
ЖАСЫРЫНБАҚ
           
336
337

Десе де, көзіне түсе беретін шөкімдей кекілі бар, 
жиегі  ақжемделген  кішкене  тақиясын  төбесінен 
тастамайтын сары баланың бойына Тәңірім өзге-
де жоқ ерекше қасиет дарытқан.
Малы  өрістен  қайтып,  майдақоңыр  самалмен  әр 
ошақтың түтіні билеп, бейжай жататын ауылдың 
жүгірмек  атаулысы  кешқұрым  жиналып,  жасы-
рынбақ ойнар-ды.
Иә, бір теректің басынан үріккен мың торғай құ-
сап бет-бетімен безіп жоғалып, бас сыяр жерін са-
уғалайтын, соңынан шүрегейдей бір бала қызыл-
сирақ боп сабылып іздейтін кәдімгі жасырынбақ. 
Алдымен  аңдамай  қолға  түсіп  қалғандары  суы-
рдай шақылдап таптырмай жатқан қуларға тілек 
қосып, «көкек» дегенде шық, «бүркіт» десек бұқ 
десіп, аттанға айқай үстеп, кешкі ауылды басына 
көтеріп, азан-қазан ететін. 
Өзі соншама сүйіп ойнайтын ойын үстінде қазіргі 
құзырлы Бастық-бала тығылған жерінен ғұмыры 
таптырып көрмеген. 
Қораның түкпірі, пішеннің қуысы, ескі сандықтың 
іші,  төңкерілген  қазанның  асты,  қарлығаштың 
ұясы, тышқанның іні, нақ бір жер жұтып кеткен-
дей табаныңнан таусыл, жата қалып жалын, әке-
ле-көкеле – елесін байқатпас. 
Мұның қайда барып бас бағарын қорғасын құй-
ған сақа беріп сұрағандар да айттыра алмаған.
...Суағарға барып былғанып шыққан орамал кеп-
келі он күн емес, ой-дөй, он айға таяды. 
Бұл да қарап жатпай, аттай шауып, атандай желіп 
дүниенің төрт бұрышын түгендеп, алақанын кең 
жайып,  бірақ  оған  тышатын  тірі  қарға  таппай 
тұралап оралған. 
Ашынған ел аштық жариялап, еңселі орданы қор-
шап,  саржамбас  боп  жатысы  анау.  Өңшең  қыр-
сық шалғандар аузына тамызған суды алмай, кері 
түкіріп тастайды дейді.
Тұзға емес, шаптырып мұзға сисең де, бұ күнде 
Но все же, светлолицему мальчику, с челкой, по-
стоянно ниспадающей на глаза, не расстающему-
ся с маленькой окаймленной узорами тюбетейкой, 
было даровано свыше особая, никому не прису-
щая способность. 
После возвращения скота с пастбища, все непосе-
ды суетливого аула, из каждого очага под воздей-
ствием легкого ветра выпускающего танцующий 
дым, собравшись вечером, играли в прятки. 
Да,  да,  обычные  прятки,  когда  разбегаются,  кто 
куда, исчезают, кто где, ищут любую щелку, слов-
но вспугнутые с дерева тысячи воробьев и взмы-
лено ищущий их, сбитый с ног какой-либо малый. 
Нечаянно обнаружившие себя игроки, стуча, как 
сурки,  подсказывая  надежно  спрятавшимся  хи-
трецам:  «закукую,  появись,  крикну  «беркут!», 
схоронись»,  –  добавляя  к  крикам  гам,  поднимая 
вечерний аул на дыбы, ставили все с ног на голову. 
 
 
 
Во  время  этой  своей  любимой  игры  тогдашний 
мальчик,  а  нынешний  Начальник,  прятался  так, 
что его никогда не находили. 
Ниша в хлеву, выемка в стогу, чрево старого сун-
дука, днище перевернутого казана, гнездо ласточ-
ки,  мышиная  нора,  точно  его  проглотила  земля, 
хоть  истопчи  подошву,  умоляй  лежа,  пускай  ла-
скай, не обнаружит и призрака своего. 
Даже  те,  кто  предлагал  залитый  свинцом  биток 
асыка* в обмен на подсказку, где он прячется, не 
могли добиться никакого результата.  
 
 
 
 
...С тех пор, как высох замаранный носовой пла-
ток, прошло не десять дней, о-го-го, а целых де-
сять месяцев. 
Да и он, не отлеживаясь, скача, как конь, рыская, 
как атан*,  широко  протянув  ладони,  обошел че-
тыре стороны света, но не найдя и помета ворона, 
вернулся обратно. 
Озлобленный  люд,  объявив  голодовку,  обложив 
высокую цитадель, лежит вон пролежню. Особо 
упрямые  особы,  говорят,  не  принимая  закапан-
ную в рот воду, выплевывают ее обратно. 
Не  на  соль  мочись,  хоть  струей  на  лед,  разве 
Рахимжан Отарбаев • 
АНГЕЛЫ НЕ СПЯТ 
ПРЯТКИ
           
Рахымжан Отарбаев • 
ПЕРІШТЕЛЕР   ҰЙЫҚТАМАЙДЫ 
ЖАСЫРЫНБАҚ
           
338
339

сөзіңе иланатын жұрт қалды ма? 
Соңғы сенім жоғалған, ақырғы шыдам үзілген сол 
сәске  түсте  көзінің  қарашығын  ғана  көрсететін 
түймедей  қыз  Бастығының  кабинетіне  өз  етегін 
өзі шапалап теуіп, ентігіп кірген.
– Түгеншеевич! Халық ішке лап қойды!
Жым-жырт.
–  Түгеншеевич!  Қолымызға  түскенді  түгелдей 
құртамыз дейді.
Жым-жырт.
– Түгеншеевич!..
Есі ауып, алақ-жұлақ қаққан түймедей қыз атақы-
рдай  кабинетті,  қалы  кілемге,  мамық  креслоға 
көмілген  демалыс  бөлмесін  жанталаса  тінткіле-
ген. Әлгінде ғана өркешсіз нардай шөгіп, ыңыра-
нып отырған Бастығы зым-зия. 
Қызыл ағаштан қиып жасалған өңшең сүйегі текті 
жиһаз атаулының астан-кестеңін шығарып түгел 
ақтарған.  Көкке  ұшты  десең,  терезе  анау,  атқан 
оқ  өтпес.  Жерге  сіңді  десең,  емен  паркетті  еден 
мынау, сыңар ине шаншуға саңылау таптырмас.
Қайда? Қайда кеткен, Құдайым-ау?
Жапандағы жалғыз құтқарушысы сол еді ғой.
Дәліздегі алқын-жұлқын жүгіріс пен қиқудан шы-
бын  жаны  шыжғырылған  қыз  сасып,  бұрышта 
елеусіздеу тұрған бәкене шкафтың есігін ашқан. 
Сұмдық! 
Сұмдық болғанда да, қазақы ауызға сыяр жай сұм-
дық емес. Шкафтың ішінде... көзіне түсе беретін 
шөкімдей  кекілі,  төбесінде  жиегі  ақжемделген 
кішкене тақиясы бар сары бала бұғып отырды.
– Түгеншеевич!..
остался на сегодняшний день, верующий словам 
люд?    
В  этот  полдень,  когда  пропала  последняя  вера, 
лопнуло крайнее терпение, в кабинет своего на-
чальника, приподнимая подол, запыхавшись, вбе-
жала девушка-пуговка. 
- Тугеншеевич! Народ хлынул внутрь! 
Тишина. 
-  Тугеншеевич!  Говорят,  будут  громить  все,  что 
попадется.
Тишина. 
- Тугеншеевич! 
 
Сбитая  с  толку,  растерявшаяся  девушка-пуговка 
впопыхах стала обыскивать огромный кабинет и 
комнату отдыха, утопающую в бордовых коврах и 
мягких креслах. Начальник, только что усевший-
ся и лениво потягивающийся, как нар, исчез без 
следа. 
Перерыла все предметы мебели, полностью сде-
ланной из дорогого красного дерева. Сказать, уле-
тел на небо, – пуленепробиваемое окно закрыто. 
Сказать,  провалился  сквозь  землю,  –  паркетные 
полы целы, нет даже щели, куда можно просунуть 
иголку. 
Где? Куда делся, боже мой!?! 
Единственным покровителем в её странствии по 
миру был он. 
Запыхавшись и измучившись от беготни и много-
голосых криков, опешившая и изжарившая неж-
ную душу девушка, открыла незаметно стоявший 
в углу низенький шкафчик.  
Ужас! 
Еще такой ужас, что просто так этот ужас не мо-
жет вместиться в уста казаха. В шкафу... в малень-
кой  окаймленной  узорами  тюбетейке,  с  челкой, 
ниспадающей на глаза, сидел светлолицый маль-
чик.  
- Тугеншеевич!?!    
 
 
 
Рахимжан Отарбаев • 
АНГЕЛЫ НЕ СПЯТ 
ПРЯТКИ
           
Рахымжан Отарбаев • 
ПЕРІШТЕЛЕР   ҰЙЫҚТАМАЙДЫ 
ЖАСЫРЫНБАҚ
           
340
341

– Т-с-с! Дура! Айқайлама! Мен жасырынбақ ой-
нап жүрмін. Жап есікті!
                                       * * *
Осы жұртта ес бар ма, өзі? 
- Т-с-с! Дура! Не кричи! Я в прятки играю. Дверь 
закрой! 
                                     * * * 
Вообще, этот народ в своем уме?
Примечания: 

жүктеу/скачать 16,06 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: