Б. А. Джаамбаева Философия Оқулық
XIX ғасырдағы марксисистік философия: негізін салушылар
жүктеу/скачать 1,78 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Карл Маркс
- «Қасиетті отбасы»
- «Фейербах туралы тезистер»
|
8.2. XIX ғасырдағы марксисистік философия: негізін салушылар мен замандастардың сыны; диалектикалық материализмнің негізгі ұстанымдары мен идеялары; тарихты материалистік тұрғыдан түсіндірудің теориясы мен әдістемесі; практиканың тұжырымдары; адам мәні, жатсыну, еркіндік мәселелері; диалектика теориясы мен табиғат философиясы. Маркстік философияның даму кезеңін үшке бӛлуге болады. Бірінші кезең Маркс пен Энгельстің идеализмнен және революциялық демократизмнен бас тартып, диалектикалық және тарихи материализмге ӛту кезеңі (ХІХ ғ. 30-жылдардың соңынан 40-жылдардың соңына дейінгі аралық). Маркстік философияның негізін салушылар Карл Маркс (1818- 1883 жж.) пен Фридрих Энгельс (1820-1895 жж.) Гегельдің философиясына және оның идеалистік ізін жалғастырушы – жасгегельяндықтарға қарсы болды. «Қасиетті отбасы» және «Неміс идеологиясы» атты еңбектерінде олар қоғамдық құбылыстарды материалистік және диалектикалық кӛзқарас тұрғысынан қарастырған «жаңа философияның» негізін салды. Мәселен, Маркс пен Энгельс бұқара халықтың тарихтағы рӛлін анықтауға, ең алдымен тарихтың басты қозғаушы күші туралы мәселені қарастыру арқылы келді. Олардың ойынша, тарихтың қозғаушы күші идея емес – бұқара халықтың әрекеті. «Неміс идеологиясында» олар тұңғыш рет Фейербахтың материализміндегі кемшіліктерге тыңғылықты сын-пікір айтты. Ол турасындағы алғашқы сын пікірлерін Маркс 1845 жылы «Фейербах туралы тезистер» атты еңбегінде бастаған болатын. Фейербахтың материализміне тән басты кемшілік оның пайымшыл, метафизикалық және біржақты болуында деп кӛрсетті. Маркстік философия екінші кезеңде одан әрі дамып, қарастырылатын мәселелері кеңейе түсті, жекелеген қағидалары нақтыланды. Оның бір дәлелі, Маркс пен Энгельс тарихты материалистік тұрғыдан түсіндірудің тұжырымдамасын жасап шығарады. Ӛмірге тікелей қатысы бар материалдық ӛндірісті ескере отырып, қоғамдық ӛндіріс процесін түсіну және ӛндірістің осы әдісі арқылы жүзеге асатын қарым-қатынас формасын ұғу, яғни азаматтық қоғамды тарихтың дамуының негізі ретінде қарастыру – тұжырымдаманың мәнін осылар құрады. Осы ілімге сүйене отырып, мемлекет ӛміріндегі азаматтық қоғамның қызметін анықтады, сондай-ақ түрлі теориялық кӛзқарастарды, сананың формаларын, соның ішінде дін, философия, мораль т.б. түсіндіріп берді. Марксизмнің негізін салушылар сана формаларының әлеуметтік негізде қалай пайда болатынын және осы ойды дамыту арқылы қоғамның жалпы даму процесі қалай жүзеге асатынын назардан тыс қалдырмады. Осы мәселелерді талдау барысында қоғамдағы басқа құбылыстар сияқты сана да абсолюттік дербес күшке ие емес және ол материалдық ӛмір процесіне негізделеді деді. Материализмнің ұстанымдарын тарихи құбылыстарды түсіндіруде қолданып, қоғамдық болмыс пен қоғамдық санаға тән негізгі заңдарды анықтады (болмыс сананы анықтайды; базистің алғашқы ал қондырманың екінші болатындығы және олардың арасында ӛзара байланысты болатындығы; т.б.). жүктеу/скачать 1,78 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|