«Ғылыми зерттеулер негіздері» пәнінің қосымша емтихан сұрақтары 1-деңгей «Ғылыми зерттеулер негіздері»
Ғылымның парадигмалық дамуы тұжырымдамасына салыстырмалы анализ жасау. Моншак
жүктеу/скачать 463,41 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Ғылыми еңбектің негізгі нәтижелерін жариялау үшін Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі Білім және ғылым саласында cапаны қамтамасыз ету комитеті ұсынатын ғылыми басылымдар тізбесі
| 24. Ғылымның парадигмалық дамуы тұжырымдамасына салыстырмалы анализ жасау. Моншак
Парадигма (гр. үлгі деген сөз) – зерттелетін мәселені шешу үшін үлгі ретінде алынған теория; Парадигма — қазіргі тандағы ғылым методологиясындағы негізгі үғымдардың бірі. Ол білімнің қандай да бір саласының ғылыми пайымдалуының даму сатысын белгілейді және оларға тән ерекшеліктерді көрсетеді, білім дамуының сатысындағы ғылыми бейнелеудің объектісін зерттеу әдістемесінің өзіндік сипатын анықтайды. Ғылымның парадигмалық мәселесі ғылыми білімдердің өз дамуында салыстырмалы дербестікке ие екендігін бейнелейді, өйткені таным процесінде рационалды дәлелденген жүйе ретіндегі ғылыми дәстүр пайда болып дамиды. Осы дәстүр ғалымдардың ғылыми іс- әрекеттерінің базалық негізін құрып, оларға өздерінің дербес ғылыми инструментарийін жасауға көмектеседі. Шынайы ғылыми тұрғыда дүниені қабылдаудың нәтижесінде ғылыми танымның осы сатысында дүниенің ғылыми бейнесі қалыптасады. Өте тар мағынада, парадигма — ғылыми проблемалар мен оны зерттеу мөселесінің қойылуы мен қалыптасуының логикалық моделі. Парадигма ұғымының құрылымы келесі қағидаларды қамтиды: 1. Ғалымдардың қазіргі бірлестігіне тән ғылыми принциптердің, сенімдердің, қүндылықтардың жиынтығы, осының негізінде ғалымдар өздерінің зерттеу объектісінің ғылыми картинасын, яғни ғылым пөнін жасайды. 2. Ғылыми зерттеулер үшін қолданылатын "пәндік матрица"деп аталатын техникалық тәсілдер, ғылыми инструментарийлер жүйесі және мұны игеру мен пайдалану нәтижесінде бірін-бірі түсінетін ғалымдардың бірлестігі жасақталынады. Ғылыми зерттеу əдісі мен əдістемесі туралы түсініктер. Ғылыми әдіс — жалпы ғылыми аясындағы қолданылатын әдістердің жиынтығы. Осыған қоса әрбір ғылым саласы тек қана арнаулы объектіге ғана емес, сол объектігесәйкесарнаулыәдіске де иеболады Ғылымитанымныңнәтижелерітүсініктердіқалыптастыруменаяқталады. Ғылымныңтүсініктілігібір-біріментығызбайланыстыаксиомалар, теоремалар мен тұжырымдардыңқатаңлогикалыққұрылысыментүсіндіріледі. Түсініктер көп жақты құрылымғабіріктірілген. Теория – бұл түсініктіңкеңейтілгентүрі. Кез келгенғылымитеория – Евклидтің не Н.И.Лобачевскийдіңгеометриясы, кванттық механика, неқазіргізаманғы космогония - түсініктердіңқалыптасуыныңмысалы бола алады. Түсініктердіңқалыптасуы - үздіксізжүретінкүрделіүрдіс. Әрбірғылымбелгілібір заңдылықтарғабағынатынтүсініктержүйесіболыптабылады. Ғылымкумулятивтіүрдісдепаталатын тек қанафактілердіңжайжиынтығыемес. Фактілердіәдетте гипотеза мен теорияларарқылытүсіндіругетырысады. Олардың ішіндебелгілібіркезеңде парадигмаға айналатынжалпыға ортақ немесе фундаменталды теория болады. Кезіндеосындай парадигма ретіндеНьютонның аспан және жерденелерініңқозғалыстеориясықарастырылды, өйткені, бұл теорияғанақты механикалықпроцестердізерттеушідерлікғалымдарсүйенді. Дәл осылай, электрлік, магниттік, оптикалық және радиотолқындықпроцестердізерттеушібарлықғалымдар Д.К.Максвелл жасағанэлектромагниттіктеорияныңпарадигмасынасүйенді. Ғылымиреволюциялардыталдауүшін, ғылымға парадигма түсінігіненгізген америкалық ғалым Томас Кун (1922-1996 ж.) олардыңерекшелігін – бұрынғы парадигманың жаңа парадигмаға ауысуы, яғни зерттеліпотырғанпроцестердің жаңа, терең және күрделітүрінеауысуынкөрсетіпкеткен. Оның пікірібойынша ғылымныңдамуынекікезеңге бөлуге болады:қалыптыкезең, бұл кездеғалымдапарадигманыжеке, арнаулысипаттағымәселелердішешугепайдаланаған; экстраординарлықкезең - жаңа парадигманыіздеукезеңі. Ғылымитұрғыданзерттеудіңфилософиялық жəне жалпығылымиəдістері. Ғылымитанымныңәдістеріжалпыдеңгейлеріне,ғылымизерттелуүдерісінеқолданылуауқымыныңкеңдігіне қарай бірнеше топқа бөлінеді. Сондай-ақ олар:жеке,жалпығылыми жәнежалпылама (философиялық) әдістергебөлінеді. Жалпығылымиәдістерішіндетөмендегілердібөліпкөрсетуге болады: анализ – жан-жақтызерттеумақсатындабүтінбірзаттықұрамдас бөліктерге (жақтарына, белгілеріне, қасиеттеріне және т.б) бөлу; синтез – заттыңқұрамдасбөліктерінбіртұтасзатқабіріктіру; абстракциялау – зерттеліпотырғанқұбылыстыңқажеттіемес қасиеттері мен қарым-қатынастарынанзерттеугекерекқасиеттері мен қарым-қатынастарынбөліпалу; жалпылау – объектілердіңжалпыбелгілері мен қасиеттерін анықтауғамүмкіндікберетінойлауәдісі; индукция – жекеқорытуларнегізіндежалпытұжырымжасауға мүмкіндікберетінзертеу мен талқылауәдісі; дедукция – жалпытұжырымнанжекетұжырымжасауғамүмкіндік беретінталқылауәдісі; аналогия – объектілердіңбірдейбелгілерініңұқсастығынегізінде олардыңұқсастығытуралыайтуғаүмкіндікберетінтанымәдісі, басқашаайтқанда, аналогия – ғылымныңбірсаласындағы қатынастардың, оның екіншісаласынатранспозициялануы, мысалға: тарихи аналогия, кеңістіктік аналогия және т.б классификация – зерттелетінпәнніңзерттеушігеқажеттімаңызды белгілерібойыншатүрлітоптарғабөлу (әсіресе, биология, геология, география, кристаллогрфия, т.б. ғылымдардыңтүрлібөлімдері). Ғылымиәдістерэмпирикалық және теориялықәдістерболыпбөлінеді. Эмпирикалықәдістергетөмендегілержатқызылған: 1) бақылау – объективтішынайылықтыарнайытүрдеқабылдау; 2) суреттеу – объектілертуралымәліметтітабиғи және жасандытілдіңкөмегіменбекіту; 3) өлшеу- объектілердіұқсасқасиеттерінемесебелгілерібойыншасалыстыру; 4) тәжірибежасау – құбылысқайталанғанкездеқажеттіжағдайларқайталакғанынабайланыстыөзгерістердіарнаулыдайындалғанорындарарқылыбақылау. Зерттеулердіңтеориялықдеңгейіндегіғылымиәдістергетөмендегілержатқызылады: 1) формаландыру - зерттеліпотырғаншынайыпроцестердіңмағынасынашатынабстрактылы-математикалықмодельдер құру; 2) аксиомаландыру – дәлелдеудікерекетпейтінаксиомалар, яғни дәлелдеудіқажететпейтінтұжырымдардыңнегізінде теория құру; 3) гипотетикалық - дедуктивтікәдіс – нәтижесіндеэмпирикалықфактілертұжырымдалатынбір-бірімен, дедуктивтібайланыстаболатынгипотезалардыңжүйесінжасау. Электрондымəліметтербазасын, сала бойыншаэлектрондыжурналдар, электрондықкітаптар мен диссертацияларды, əртүрлісөздіктерді, SCOPUS и ISIқорындағыресурстардықолданужолдары. Кітапхана – рухани азық беретін, көркем ой кепіліболатынкиелімекен. Өзшеберлігін шыңдау,ақпаратпеншабытіздеуқатынасындакітапханалароқырмандардыңкітаптарға, онлайн оқулықтарға және мақалаларғатегінқолжетімділіктіұсынады. Электрондыкітаполбіркітаптығанаемес, қажетдесеңіз, сіздіңүйіңіздегібүкілкітапхананыоңайлықпеналмастыраалатыныңғайлы және ықшамдыэлектронды құрылғы. Оны пайдаланужайкітаптыоқығаннангөрі өте ыңғайлы. Өйткенісізаталғанэлектрондыкітаптанөзіңіздіңкөзіңізгеыңғайлымәтін және шрифтінкөлемін, тіптібеттерініңтүсін таңдай аласыз. Қалтағасалып жүруге де болады. Электроника тіліндеМ-Воокдепаталатын бұл құралды оқуға арналғанкішкентай компьютер десек те болады. Оның экраны электронды сия технологиясынқолдануарқылыжасалған. Бұл мәтіндісапалыәріанықетіпкөрсетуге және ұзақ уақытпайдаланғанда көз жанарыныңтезшаршамауынамүмкіндікбереді. Электрондыкітаптың басқа құрылғыларданбастыартықшылығы бұл қазіргі кең таралғанмәтінформаттарын (FB2, TXT, PDF, HTML, DjVu, DOC, CHM, WOLF) қабылдап, оқи алады. Аталған құралға тек қанакітаптардынмазмұнынғанаемес, қажеттіматериалдардың, құжаттардың, соныменқатаринтернеттеналынып, сақталғанбеттердіжүктеугеболады. Керекмәтіндікөшіріпалып, оқуға болатынмұндайкітаптардыңкейінгінұсқаларында МРЗ форматтағыаудиофайлдарды да ойнатумүмкіндігі бар. Аталғанкітаптағыақпараттысақтауүшін флеш-карта қолданылады. Мысалы, 1ГБ көлемдіжадыкартасында 2000-ға жуықкітапсақтауғаболады. Ал аккумулятордыңқуатышамамен 5-8 мың парақ оқуға жетеді. Қазақстан РеспубликасыныңҰлттықкітапханасы Қазақстан РеспубликасыБілім және ғылымминистрлігініңБілім және ғылымсаласындағыБақылаукомитетініңшешімімен Қазақстанда барлықғылымсаласыбойынша қорғалған кандидаттық және докторлықдиссертациялардыңдепозитарийіболыпбекітілген, яғни диссертациялардыңміндеттіданасыналады. Диссертацияларқолжазбақұқығындасақталады және Қазақстанныңғылыми мұрасы ретіндеерекшеқорғалатынқұжаттарқатарынажатады. Қордағы диссертациялар түпнұсқа және микрофиша түріндесақталады. Соныменқатар қор Қазақстан және ТМД елдеріғалымдарыныңдокторлық, кандидаттықдиссертацияларыныңавторефераттарымен (МАГАТ келісім-шартыбойынша) толықтырылыпотырады. Негізгіқызметтері: - дәстүрлі және электрондытасымалдағыштардағыдиссертацияларқорынқалыптастыру; - оқырмандарғаанықтамалық-ақпараттыққызметкөрсету; - ғылыми-зерттеужұмыстарыжөніндегі жаңа кітаптар мен журналдардың тұрақты көрмесінұйымдастыру; - Қазақстан РеспубликасыБілім және ғылымминистрлігініңБілім және ғылымсаласындағыБақылаукомитетінің, РесейФедерациясыБілім және ғылымминистрлігінің Жоғары аттестациялықкомиссиясыныңБюллетендері мен ҚР Ұлттықғылыми-техникалықақпараторталығының және РФ ФедералдыМемлекеттікбіртұтаскәсіпорны «Ақпараттықтехнологиялар және атқарушыбилікоргандарыжүйесіорталығының» «Сборник рефератов НИР и ОКР» анықтамалыққорынқалыптастыру; - микрофиштегідиссертациялардыңбиблиографиялықкартотекасынэлектрондықпішінгекөшіру; - диссертациялардыңдәстүрліалфавиттік, жүйеліккаталогтарын қазақ және орыстілдеріндежүргізу; - авторефераттардың «Жаңа түсімдер» картотекасынжүргізу; - дерекқорлар және басқа да ресурстарбойыншақызметкөрсету (микрофиштерді оқуға арналғанқұрылғыларменқамтамасызету, диссертациялар мен авторефераттарданкөшірмежасау, басыпшығару) Scopus – басылымдардажарияланғанмақалалардыңциттаталуынбақылыпотыруға мүмкіндікберетінәлемдегі ең ірібиблиографиялықдеректербазасыныңбірі. Scopusшамамен әртүрліғылымсалаларыбойынша 500 баспагерлерменұсынылған, 21 000 ғылымибасылымдарды индекстейді. Осы деректербазасында тұрған материалдарарасындағылымижурналдарғана емес, конференция еңбектері, сондай-ақсериялықкітапбасылымдары бар. Scopusтүрліпәндербойынша рефераттар мен журналдардықамтитынрефераттық база ретіндебарлықәлемгетанымал. Рефераттарсанында 15 мың ғылымижурналдажарияланған, 28 миллионнан аса мақалалар бар. Scopusдеректербазасыжарияланымдарды тек ағылшынтіліндеғанаемес, әлемнің басқа тілдерінде де индекстейді: аннотацияныңжарияланған нұсқасы ағылшынтіліндеболуытиісдеген міндеттітүрдегібіршарттыңсақталғанжағдайында.1996жылданкейін жарыққа шыққанбарлық ғылымимақалалармақалаларменбіргежарияланғанбиблиографиялықтізімімениндекстеледі. Осы тізімдердіталдаунегізінде, дәйексөздердісанауавтоматтытүрдежүргізіледі. Профильдеавтордың аты-жөні, оның жұмыс орнысоңғысын қоса алғанда, жарияланымдар саны хронологиялық тәртіппен, ғылымизерттеусаласы, бірлескенавторларғасілтемелер, Хирша индексі, циттаталуыныңжалпы саны көрсетіледі Scopusқолданушыларүшін басқа деректербазасыменсалыстырғандабірқатар артықшылықтарғаие: • тақырыпбойыншабірплатформадантиімдііздеу; • зерттеутақырыбыбойыншағылымиәзірлемелертуралыбарлықақпараттыбіркіргеннен көру мүмкіндігі; • осы саладағылымизерттеужұмыстарыжарияланғанбарлықавторлартуралымәліметтералу мүмкіндігі; • осы саладағызерттеулерменайналысатынұйымдарбойыншабарлықмәліметтердіалу; • барлықмүдделіжурналдарбойыншаақпараталу. ТОЛЫҒЫРАҚ НЕГІЗДЕРІ ЛЕКЦИЯЛАР ДОКУМЕНТІНДЕ ТҰР 74 БЕТ!!! ККСОН журналары мен талаптары. ТАППАДЫМ БАСКА Ғылыми еңбектің негізгі нәтижелерін жариялау үшін Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі Білім және ғылым саласында cапаны қамтамасыз ету комитеті ұсынатын ғылыми басылымдар тізбесі Перечень изданий, рекомендуемых Комитетом по обеспечению качества в сфере образования и науки Министерства образования и науки Республики Казахстан для публикации основных результатов научной деятельности жүктеу/скачать 463,41 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|