Құқық негіздері пәні бойынша лекциялар тезисі Қазақстан Республикасының мемлекет және құқық негіздері Жоспар «Құқық негіздері»
жүктеу/скачать 66,49 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Құқық негіздері пәні бойынша лекциялар тезисі 1.Қазақстан Республикасының мемлекет және құқық негіздері Жоспар
|
Әбілқас Сағынов АТЫНДАҒЫ Қарағанды техникалық университеті Қазақстан халықтары ассамблеясы және әлеуметтік гуманитарлық пәндер пәндер кафедрасы Құқық негіздері пәні бойынша лекциялар тезисі 1.Қазақстан Республикасының мемлекет және құқық негіздері Жоспар 1.«Құқық негіздері» оқу курсының жүйесі 2.Мемлекет туралы негізгі түсініктер 3.Құқық және мемлекеттік-құқықтық құбылыстардың негізгі түсінігі. 4.Құқықтың қайнар көзі Адамзат қоғамының қалыптасуының, ондағы тәртіптің, бірліктің, татулықтың кепілі мемлекет пен құқық. Олар материалдық және рухани қажеттіліктердің жемісі. Сондықтан мемлекет пен құқық туралы оқып білу, адамның әсіресе жастардың әлеуметтену, құқықтық әлеуметтену үрдістерінің, құқықтық санасының, құқықтық мәдениетінің кеңеюі мен тереңдеуіне, азаматтық қасиеттерінің дамуына ықпал жасайды. Мемлекет белгілері: 1) Тұрғындардың аумақтық жағынан ұйымдасуы. Мемлекеттік билік бір аумақтағы барлық тұрғындарға бірдей қатысты (құрлық, жер қойнауы,су, әуе кеңістігі т.б.) Бұл азаматтық институтын туындатады. Аумақ пен тұрғындар - мемлекеттің бар болуының қажетті материалдық алғышарттары. 2) Қоғамды басқарудың аппаратының бар болуы. Мемлекет өз органдары мен мекемелер жүйесі арқылы қоғамды басқаруды іске асырады, саяси биліктің белгілі бір режимін бекітеді және жүзеге асырады, өз шекарасын қорғайды. 3) Мемлекет қоғамдық өмірді құқықтық негізде ұйымдастырады. 4) Мемлекет билікті дербес ұйымдастыруды ұсынады. Мемлекеттік тәуелсіздік - бұл осы мемлекеттің ел ішіндегі басқа да биліктерден, сондай-ақ халықаралық қарым-қатынастарда егемен болуы. 5) Фискалды органдардың болуы (мемлекеттің қаржылық-экономикалық негізі ретінде салықтардың Құқық - мемлекет белгілеген жалпыға міндетті, белгілі бір өзін-өзі ұстау мәнері ережелерінің жүйесі, оның көмегі арқылы жеке тұлғаның және қоғамның аса маңызды мүдделері жүзеге асырылады. Құқық нормаларымен қоса қоғамда қарым-қатынасты реттеуші ретінде мораль нормалары, діни нормалар т.б. қызмет жасайды. Алайда құқық басқа әлеуметтік нормалардан мемлекет тарапынан шығатындығымен ерекшеленеді; құқық нормалар жалпыға бірдей міндетті; жазбаша түрде ресімделген, бекітілген. Құқық қоғамдық қатынастарды реттей алу үшін сыртқы көрінісі болуы керек. Құқықтық доктринада құқықтың қайнар көзі, яғни жеткізу амалы және құқықтық нормаларды бекіту секілді ұғым пайдаланылады. Құқықтың келесі қайнар көздері белгілі: 1) құқықтық дәстүр - мемлекет рұқсат бергендәстүр; 2) заңдық прецедент - келешекте осы тектес барлық істерді шешуде үлгіге айналған сот немесе әкімшілік органның шешімі; 3) нормативтік келісім - құқықтың түрлі субъектілері арасындағы келісімнің құқықтық нормалары; 4) нормативтік-құқықтық акт - құқық нормаларынан тұрады және алдын-ала шектелмеген жағдайларды реттеуге бағытталған және үздіксіз қолданылады. Барлық нормативтік-құқықтық актілер заңдар мен заңға тәуелді актілерге бөлінеді. Заң - жоғарғы заңдық күші бар, қатаң белгіленген ерекше тәртіпте қабылданған, құқықтың барлық салаларының негізгі нормаларын белгілейтін.және аса маңызды қоғамдық қатынастарды реттейтін нормативтік-құқықтық акт. Заңдар конституциялық және ағымдағы болып бөлінеді. Заңға тәуелді нормативтік құқықтық актілерге Президент, Үкімет, министрліктер. Мемлекеттік комитеттер, жергілікті билік органдарының актілері жатады. Құқықтық норма - құқықтың бастапқы элементі. Құқық нормаларының құрылымына мына элементтер кіреді: 1. гипотеза - осы норма қолданысқа енетін нақты өмірлік жағдаяттарды нұсқау; 2. диспозиция - гипотезада санамаланған жағдайларға қатысы бар болғанда субъектілердің бағынуға тиісті өзін ұстау ережелері; 3. санкция - егер субъектілер диспозицияның нұсқауларын орындамаған жағдайда мүмкін болатын жазалау түрі мен шаралары. Барлық заң нормалары бір-бірімен тығыз байланысты және бір жүйені құрайды. Құқық жүйесі оның ішкі құрылымы, оның салалар мен институттарға бөлінісі. Құқық саласы - біртектес қоғамдық қатынастарды реттейтін құқықтық нормалар жиынтығы. Аса ірі салалар аясында оған тәуелді салалар іштей бөлінеді. (мысалы, конституциялық құқық, оның тәуелді саласы сайлау құқығы). Құқық институты - салалар аясында түрлі қоғамдық қатынастарды реттейтін құқықтық нормалар тобы. (мысалы, констиуциялық құқықта азаматтық институты, отбасылық құқықта неке институты т.б.). Құқық салаларын материалдық және іс жүргізу деп бөледі. Біріншісітікелей қоғамдық қатынастарды реттейтін құқық нормаларынан тұрады (азаматтық, қылмыстық, еңбек). Екіншісі ұйымдастырушылық қатынастарды реттейді (азаматтық прцессуалдық, қылмыстық іс жүргізу, әкімшілік-іс жүргізу құқық). Ешбір мемлекеттің құқықтық жүйесіне енбейтін халықаралық құқық - құқықтың ерекше саласы болып табылады. Құқықтық қатынастар ұғымы заң ғылымының негізгі ұғымдарының бірі болып табылады. Бұл - субъектілердің бір-біріне деген құқықтар мен міндеттемелерден көрініс табатын, ішкі мазмұнында құқық субъектілері арасында заңдық байланысы бар құқық нормаларымен реттелген қоғамдық қатынас. Құқықтық қатынасқа қатысу үшін болашақ қатысушылардың барлығына және әрбіріне заңмен белгіленген немесе танылған белгілі бір қасиеттерінің болуы керек. Бұл қасиеттердің жиынтығы тұлғаның немес ұйымның құқық субъектілігі ұғымын құрайды. Оған жататындар: Құқық қабілеттілігі - субъектінің заңмен белгіоенген құқық пен міндеттемелерге ие болу мүмкіндігі. Субъектіде туғаннан бастап пайда болып, өмірден қайтқан соң аяқталады; Іс-әрекет қабілеттілігі - тұлғаның заңмен белгіленген құқықтар мен міндеттемелерді өз іс-әрекеті арқылы ала алу және іске асыру мүмкіндігі; Заңдық деректер - құқық нормасының гипотезасында қарастырылған құқықтық қатынастардығ пайда болу, өзгеру және тоқтатылу негіздері. Олар оқиғалар, яғни адамдардың еркінен, санасынан тыс жағдайлар мен іс-әрекеттер, яғни адамдардың саналы әрекеті болып бөлінеді. Іс-әрекет заңға сәйкес немесе заңға қайшы болуы мүмкін. Құқықбұзушылық - іс-әрекетке және құқықтық қабілетті тұлғаның жасаған заңға қайшы әрекеті. Құқықбұзушылықтың белгілері: заңға қайшылық, қоғамға зиян келтіру, кінәлілік, іс-әрекетте немесе әрекетсіздікте көрініс табуы. Құқықбұзушылықтың құрамы - оның құрылымын сипаттайды. Бұл - заңдық жауапкершілікке негіз болатын заңдық деректердің жиынтығы. Құрам элементтеріне мыналар жатады: Объект - құқықпен реттелетін және қорғалатын қоғамдық қатынастар. Объективті жағы - құқықбұзушылықтыңсыртқы көрінісінің мінездемесі. (заңға қайшы әрекет, оның зиянды салдары, әрекет пен оның салдарының арасындағы себектік байланыс, орын, уақыт және басқалары) Субъект - өз іс-әрекетіне жауап беруге қабілетті жеке немесе заңды тұлға. Субъективті жағы - қасақана немесе байқаусыз формасында орын алған құқық бұзушылықтың, кінәнің ішкі жағының мінездемесі. Барлық құқықбұзушылықтар қоғамдық зиян деңгейі мен сипатына қарай қылмыс және құқыққа қарсы әрекет болып бөлінеді. Заңдық жауапкершілік - құқықбұзушылық жасаған тұлғаларға белгіленген іс жүргізу тәртіпте заңда көзделген мәжбүрлеу шараларын қолдану. Құқықбұзушылықтың түріне байланысты қылмыстық-құқықтық, әкімшілік-құқықтық, азаматтық-құқықтық, тәртіптік жауапкершілік болып бөлінеді. жүктеу/скачать 66,49 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|