Жұмыстың негізгі мақсаты төмендегі мәселелерді жеңу арқылы ашылады
жүктеу/скачать 298 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 1 дәріс. Дене тәрбиесі мәдениеті мен спорт тыс басқарудың ілімдік негізі
- 2 дәріс. БАСҚАРУДЫҢ ЖАҢА ТҰЖЫРЫМДАМАЛАРЫ
- 3 дәріс. Дене шынықтыру және спорт мәдениетін басқару спецификалық белгілері
|
Кіріспе Қазіргі кезеңдегі жағыдайда дене шынықтыру және спорт басқармасының концепциясын іліми-әдістемелік негізде қарастырудың жергілікті халық арасында дене шынықтыру-сауықтыру және спорт жұмыстарын әрі қарай жетілдіруде үлкен маңызы бар. Мәселе бурыннан қалыптасқан нысандарды сапалық өзгерту мен спортты терең дағдарыстан алып шығұмақсатында жүгізіліп жатқан жаңа бағыттарға жол ашу. Азаматтардың спорт қызметіне құқығын таратуға қажетті жағдай жасау (сонымен қатар кәсіпқойлық негізде) Жастарды жан-жақты дамуы мен физикалық жетілуін қамтамасыз ету. Оларды тұлғалық өсуіне, қазіргі кезеңдегі өмір жағдайының қиындығына кірісуге (бой үйретуіне) дайындау. Осыған байланысты қарастырылып отырған тақырып өзекті және кәсіпқой спортшыны танудағы қазіргі кезеңдегі талаптарға сай болып табылады. Жұмыс құрылымында негізгі мақсат ашылады, яғни, дене шынықтыру мен спорт мәдениетінің сапалық ерекшеліктерін басқару объектісі ретінде зерттеу. Бұл тақырып қазіргі кезде әрі қарай жетілдіру мен зерттеуді қажет етеді.Қойылып отырған мәселенің жаңалығы, жаңа дәстүрдегі басқару (менеджмент) мәселесіне арналған зерттеулер мен жарияланымдарға қатысты ғылыми-полиграфиялық туға байланысты. Ғылыми әдебиеттерде және оқулықтарда спортты басқару мәселесі жеткіліксіз, толықсыз, фрагменттерді көтереді. Дене шынықтыру және спорт басқармасының ерекшеліктерін және спецификасын ашатын ғылыми зерттеу жұмыстары, монографиялар, оқу-әдістемелік басылымдар жоқтың қолы десе де болғандай. Жаңа жұмыстар жоқ. Бұл жұмыста дене шынықтыру және спорт мәдениетін басқару саласындағы Қазақстандық мамандардың авторлық позициясын беруге талпыныс жасалды. Жұмыс негізі жоғарыдағы мәселеге арналған классикалық монографиялар мен 70-80 жылдардағы оқулықтардан алынды. Сонымен қатар В.Н.Уваров дайындаған Дене шынықтыру және спорт басқармасына арналған оқу-әдістемелік құралының материалдары пайдаланылды (КазГАСТ). Жұмыстың негізгі мақсаты төмендегі мәселелерді жеңу арқылы ашылады: - Басқарудың қазіргі тұжырымдамаларын дене шынықтыру және спорт мәдениетін басқарудың ғылыми теориясын қалыптастырудағы жалпы әдістемелік базалы негізде талдау; - Басқару және кәсіпқой қызмет саласының объектісі ретінде дене шынықтыру және спорт мәдениетінің сапалық ерекшеліктерін айқындау; - Спорт менеджментінің құрылым ебептерімен мазмұнын зерттеу; - Дене шынықтыру және спорт мәдениетін басқарудағы спецификалық қағидаларының қалыптасу ерекшеліктерін қадағалау. №1 дәріс. Дене тәрбиесі мәдениеті мен спорт тыс басқарудың ілімдік негізі Жоспары: 1. Дене тәрбиелеу мәдениеті мен спортты басқарудың міндеттері. 2. ДТМ қоғамдағы орны. 3. Басқару ілімінің басты негізі. 4. Басқару мүшелерінің жүйесі. 5. Басқарудың қызметі. Дене тәрбиелеу мәдениеті мен спортты басқарудың пәні – бұл денешынықтыру мен тығыз байланысты дене тәрбиесі мен заң қызметкерлерінің арасындағы қырым-қатынас болып табылады. Басқарудың басты міндеті дене шынықтырумен, спортпен тығыз байланысты барлық мүшелердің қызметін тәртіпке салу. Басқару – бұл мақсатқа бағытталған субъектінің ықпалы және оның қызметінің ретке келуі жағдайындағы процес. Дене тәрбиесі мен спорт әр адамға өте керек шаралардың бірі, өйткені ол адамның денсаулығының зор болуына және еңбекте биологиялық белсенділік көрсетуіне көмектеседі. Басқарудың көзқарасы жағдайы дене тәрбиесі мен спорт халық шаруашылығының әлеуметтік-мәдениеттік дамудың саласы болып табылады. Дене тәрбиесі мәдениет саласы өзінің әлеуметтік-мәдени міндетіне сәйкес оның жүйесіне қатысты нәрсе маманданудың бір-бірімен жүйелі түрде байланысқан әлеуметтік қызметтік ретін орындай отырып, дене тәрбиесі мен спортты бірлігінде сапалы жаңа толық ерікті саланы құрайды. Басқару – дегеніміз бұл оқу жүйесін (процесін) әлеуметтендіруде (интенсификацияда) оның ғылыми нәтижелердің енгізілуіне жол көрсететін әдістемелік болып табылады. Дене тәрбиесі мен спортты мемлекеттік басқарудың салалық негізінің айқындалуы, оның мінездемесінің маңызды сипаттамасы болуы тиіс, бірақ ол жалғыз емес. Басқа аспекті функционалды негізді белгілеу болып табылады. Берілген негізге категориясы (дәрежесі) арқылы дене мәдениеті мен спорттың қосымша мінездемесі сәйкес келеді. Көрсетілген жағдай дене тәрбиесі мен спорттың әлеуметтік функциясының мазмұнының бай екенін, өткен және қозғалған қоғамдағы үлкенді-кішілі дәрежедегі өмірдің әртүрлі жағы, білім, әскери істер және мемлекеттің сәйкес функциялары түсіндіріледі. Бұл терең бастаулар ақырғы есепте дене тәрбиесі мен спортты басқаруда аппарат құру мәселелерін шешуге өзіне жол ашады, басқару жұмысында қажетті бөлінуді алдын-ала белгілейді. Мұндай әдіс амалда, дәл дене мәдениеті мен спорттың кең сферасы қоғамның структурасында ұйымдық қарым-қатынастың бүкіл комплексін негіздеуі даусыз болады. Басқарудың орны дене тәрбиесі мен спорт саласындағы адамдардың жүзеге асыратын ұйымдарды және бірлескен қызметі болып табылады. Бұл басқарудың бірінші белгісі. Әрбір спорттық ассоциация оның санына қарамастан үлкенді-кішілі дәрежеде басқаруға мұқтаж болады. Мұнда жеке адам дене тәрбиелеу мен спортты басқару жүйесіне ереже бойынша, өзі мүше болған нақтылы бір ұйымдық структура (ассоциация) арқылы кіреді. Басқарудың басқа бір белгісі – ол оның мақсатқа бағытталған мінезі мен өзгеше міндеттерді шешуі болып табылады. Дене тәрбиелеу мен спортты басқару жүйесінің сапалы ерекшеліктері өзінің нормативте белгіленген мақсатына әсер етеді. Ол қалыптасады өзінің бекітілуін Конституцияда және мемлекеттік өкіметтің жоғарғы мүшелерінің нормативтік актілерінде, табылады (белгіленген). Дене тәрбиелеу мәдениетінің элементтері: 1. Көпшілік (жаппай) дене шынықтыру – бұл әлеуметтік қызмет әдісі көптеген халықтың денсаулығының нығаюына бағытталған әдіс және негізінен бос уақыт аумағында өтеді. 2. Көпшілік жарыс спорты – бұл әлеуметтік қызмет әдісі. Көптеген миллиондаған халықтың денсаулығын нығайтуға бағытталған және спорттық нәтижелерге жетуіне, негізінен білім беру сферасында өтеді. 3. Спорттық жоғарғы дәрежесі – бұл әлеуметтік қызмет әдісі жастардың көп емес бөлігі, бұл әдіс спорттық нәтижелердің ең көп жетістіктеріне бағытталған және негізінен еңбек сферасында өтеді. 4. Резервтік (қосалқы) спорт – жастардың (балалардың) әлеуметтік-іс әдісі, бұл негізінен спортқа жоғарғы дәрежедегі резервті дайындауға бағытталған және білім беру сферасында өтеді. 5. Ойын-сауық спортты – бұл миллиондаған көпшілік халықтың әлеуметтік қызмет әдісі негізінен спортқа қажетті көрініс ретінде бағытталған және бос уақыт сферасында өтеді. Дене тәрбиесі мен спортты басқару адамдардың субъекті ісіне тікелей байланысады. Спорттық қызметтің (әрекеттің) өзгеше ерекшелігі мынадан тұрады, бұл түріне қарай физикалық басым және мазмұнына қарай жарысшыл қызмет (іс-әрекет) басқаруға мұқтаж болады. Басқарудың міндеті спортшының жеке іс-әрекетін, спорттық дамуының жалпы мақсаты мен міндетін тұтас үйлестіру болып табылады. Дене шынықтыру мен спортты басқарудың ілімдік (теоретикалық) негізі болып кибернетика (өнер, басқару) болып табылады. Басқарудың субъектісі – бұны кім басқарады, сол болып табылады. Бұған дене тәрбиесі мен спортты басқаруды жүзеге асыратын мемлекеттік және қоғамдық органдар кіреді. (Министрлер, дене тәрбиесі мен спорт жөніндегі мемлекеттік комитеттер, спорт түрлері бойынша федерациялары және т.б.). Өз функцияларын іске асыру (реализациялау) үшін олар қажетті бұйрық беретін өкілдіктерді үйлестіреді. Басқару объектісі – ол кіммен басқарады. Дене тәрбиелеу мен спортпен қатар басқару объектісі ретінде «дене тәрбиесі қозғалысы» жиі айтылады. Осыған байланысты бірлік пен қарым-қатынасқа байланысты сұрақтар, тек теоретикалық емес сонымен қатар практикалық мағынаға ие болады, өйткені сөз басқарудың әлеуметтік құбылысы ретінде болып тұр. Басқару органдарын жіктеу: 1.Мемлекеттік органдар 2. Қағамдық не әуесқойлық органдар Органдар тағы да былай бөлінеді: 1. Жалпы қызмет (компетенция) ұйымдары (органдары). 2. Арнайы қызмет (компетенция) ұйымдары (органдары). Басқарудың мемлекеттік ұйымдары әрқашан заң шығарушы органдардың белгіленген билік жүргізетін өкілдерінің қолда барын болжайды. Жалпы қызмет ұйымдары жалпы көп басқару мәселелерімен шуғылданады, ал арнайы қызмет ұйымдары тек бір ғана мәселемен шұғылданады. Дене тәрбиесі мәселелері: 1. Дене тәрбиесі мен спорттың статусы. 2. Дене тәрбиесі мен спорттың заттай-қаржылай қамтамасыз ету. №2 дәріс. БАСҚАРУДЫҢ ЖАҢА ТҰЖЫРЫМДАМАЛАРЫ Менеджмент – бұл өзімізге белгілі, нарық жағдайында өмір сүретін, материалдық, еңбек және қаржы қорларын тиімді пайдалану негізінде оптималды нәтижелерге, фирманың шаруашылық қызметінің жетістігіне бағытталған кәсіпқой қызметтің ерекше түрі. «Менеджмент» әр түрлі ұйымдардағы адамдардың жұмысын ұйымдастырумен байланысты қызмет саласын білдіреді. Сонымен бірге «менеджмент» - бұл басқарудың тиімді мүмкіндіктері қаралатын білім саласы. Сонымен қатар, «менеджмент» термині басқару мамандары ретінде де қолданылады. Яғни жоғарыда аталған саладағы мамандар. Менеджмент нарық жағдайындағы басқарма ретінде фирманың нарық қажеттілігін қанағаттандыруға, тұтынушылардың нақты сұраныстарына, сұраныстағы және фирмаға күткен табыс әкелетін өнімдерді шығаруға бағыт-бағдар сілтейді. Қазіргі кездегі менеджмент төмендегідей болу керек: - Өнім тиімділігін арттыруда және бизнесте үрдісті, тиянақты талпыныс; - Фирманың нарықтағы немесе оның бөліктеріндегі қызметіндегі соңғы нәтижелерге жауаптыға, шешім қабылдауда ерік беретін, кең көлемді шаруашылық дербестік; - Фирма қызметінің жоспарланған соңғы нәтижелерімен жетістікке жетіуне бағыт; - Басқару шешімдерін қабылдаудағы көп вариантты есептеулер жаңа ақпараттық базаны пайдалану; - Жоспарлау функциясын өзгерту – қазіргіден болашаққа; - Фирма қызметінің жақсаруына себеп болатын негізгі факторлардың бәрін тірек ету; - Жұмысты басқаруды толығымен шынайы қол жеткен нәтижелерді ғана тірек етіп бағалау; - Нарық жағдайына, сыртқы ортадағы өзгерістерге байланысты мақсат пен бағдарламаларды үнемі түзетіп отыру; - Математикалық әдістемелер мен ЭЕМ базасындағы информатика жетістіктерін толығымен пайдалану; - Фирма қызметкерлерін басқаруға тарту; - Серпінді шешімдер мен өзгерістердің алдын алу негізінде басқаруды іске асыру; - Инновацияны тірек ету, фирманың әр сегментіндегі жұмысқа жаңа кіріспе, қалыптағыдан бөтен шешімдер (стандартты емес); -Әрбір басқару шешімдеріне терең экономикалық талдау жүргізу; - Парасатпен тәуекелдік ету қабілеттілігі; - Бизнесте қайнар бастауына дейін маркетинг ролінің өсуі. «Менеджмент» ұғымы мәні жағынан «басқару» терминінің баламасы болып табылады. Дегенмен, соңғысы адам қызметінің әр түріне қолданылытындықтан мағынасы кеңдеу. «Менеджмент» термині нарық жағдайында өмір сүретін фирма деңгейіндегі әлеуметтік-экономикалық процестердегі басқаруға жатады. Басқарушы – менеджер өзі жұмыс жасайтын фирма капиталына меншіктіліктен әдетте тәуелсіз. Менеджердің жұмысы – барлық өндірістік процесті бірлігі мен байланысын қамтамасыз ететін өнімді еңбек. Әрине ол жоғары технологиялық өндіріс пен жоғары деңгейдегі мамандарды қурамалау шартына сай. Менеджер әр түрлі мамандық қызметкерлерін біріктіреді, яғни инженерлер, маркетологтар, экономистер, статистиктер, психологтар, жоспарлаушылар, бухалтерлер, финансистер және оның басшылығындағы басқа да қызметтестерді. Менеджердің негізгі мақсаты – фирманың нарықтағы жағдайдың кез келген өзгерісінде дұрыс жұмыс жасауын қамтамасыз ету. Бұдан басқа, ұжымның әлеуметтік мәселелерін шешуге ерекше көңіл бөлінеді, барлық жұмысты ең жетілдірілген әдіспен оптимальды ұйымдастыру. Кері әсерге шектеуді қамтамасыз ету. Бүгінгі басқаруға талаптардың өсуі өндірістердің өсуімен, технологияның күрделенуімен, нағыз талапқа сай басқару машығын игеру қажеттілігімен байланысты. Фирманың шаруашылық қызметі ретінде оның экономика саласындағы кез келген қызмет түрін атайды (өндіріс, сауда, құрылыс, көлік, банк ісі, сақтандыру т.с.с.), сонымен қатар фирманың ішіндегі кез-келген сала (ғылыми зерттеу, тәжірибелік-конструкторлық жұмыстар өндіріс, өтім, қаржы), егер де ол табыс алудың соңғы нәтижесіне немесе, компанияның нақты мақсатына тәуелді кәсіпкерлік табысқа бағытталған. Фирманың нарықтағы айтылып отырған турғыдағы қызметі өндіріс процесін барлық қажетті қорлармен қамтамасыз ету және де технологиялық айналымды толығымен ұйымдастыру, НИОКР нәтижелерін енгізу, өндіріс технологиясын өңдеу және жетілдіру, өнім сапасын қажет ету деңгейін қадағалау, коммерциялық операцияларды оптималды түрде іске асыру, тауарайналым саласында жұмыс жасау, есептеудің барлық түрін жүргізу, техникалық сатқаннан кейінгі қызмет түрін ұйымдастыру, өндіріс процесін материал-техникамен жабдықтау, қаржылай және білікті мамандармен қамтамасыздандыру. Менеджментте ең бастысы – нарықтағы фирманың қазіргі және алдағы болашақтағы тиімді қызметін ұйымдастыру. Мақсатты тарату және қойылым түрімен басқару фирманың потенциалды мүмкіндіктерін, қажетті қорлармен жабдықталғанын, бәсекелестік күрес шартын есептей отырып іске алады. Оған ортақ және спецификалық мақсаттар тән. Стратегиялық мақсат фирма дамуының жалпы қағидаларын берсе, спецификалық мақсат – фирма қызметінің негізгі түрлері бойынша ортақ мақсат шеңберінде өңделеді. Материалдық және еңбек қорларын тиімді пайдалану неғурлым аз шығынмен және соғурлым мол пайдамен мақсатқа жетуге апаратын жол. Менеджмент нақты мәселелерді шешуге бағытталған механизмге ие. Оның қызметкерлерінің фирманың шаруашылық қызметінің негізінде туындайтын реализации әлеуметтік-экономикалық, технологиялық, әлеуметтік-психологиялық мақсаттарды таратуда ..... Менеджменттің экономикалық механизмі оның қызметінің нәтижелері нарықта белгілі бір бағаға ие болған кезде фирманың нарық жағдайындағы жұмысымен объективті түрде шартты (байланысты) болып келеді. «Менеджмент» ұғымының мазмұнын әдетте басқарудың ғылымы және тәжірибесі, фирманы басқару ұйымы және басқару шешімдерін қабылдау процесі ретінде қарастырылады. Басқарудың ғылыми негізі ретінде басқару тәжірибесінің реориялық базасын құрайтын ғылыми ілімнің жүйесі танылады. Ғылыми басқарудың методологиясын жетілдірудің бірінші кезеңі жұмыс мазмұнының талдануы және оның негізгі компоненттерін анықталуы болып табылады. Келесі кезекте жұмыскерлерді жұмыс өнімділігінің артуына және өндірістің аумағының өсуіне қызықтыру мақсатымен ынталандыруды жүйелі түрде қолдану қажеттілігі негіз алады. Ғылыми басқару еңбектерінің авторлары – А.Файоль, Г.Друкер, М.Х.Мескен, Х.Вольфгани және басқалар төмендегі ғылыми ережелерді беріп және негіздеді: - Мақсатқа жетудегі ең дұрыс тәсілдерді анықтау үшін ғылыми талдауды қолданудың маңыздылығы; - Нақты тапсырмаларды орындауға лайықты қызметкерлерді асқан біліктілікпен таңдау және олардың кезекті оқуы мен қайта оқытуымен қамтамасыз ету; - Қызметкерлерді берілген тапсырмаларды тиімді орындау үшін қажетті барлық қорлармен қамтамасыз ету қажеттілігі. Басқару ғылымында оның теориясы мен тәжірибесінің дамуына елеулі әсер еткен келесі маңызды қағидалар орын ала бастады. Бұл ғылыми, әкімшілік, адами қатынастар мен психологиялық тұрғыдағы, адамдардың жүріс-тұрысы жайлы ғылыми тұрғыдағы басқарулар. Басқаруға жаңа жағдайда дамуға ие болған келесі ғылыми әдістер анықталды: басқаруға процесс ретінде қорғау, жүйелік әдіс, ахуалдық (ситуационный) әдіс. Басқарудың ғылыми қағидалары АҚШ-та өз дамуын біздің ғасырымыздың басында ала бастады. Оның негізін қалаушы «Ғылыми басқарудың қағидалары» атты бұл еңбектің авторы Ф.Тэйлор болып саналады. Оның бұл еңбегі менеджментті ғылым ретінде және зерттеудің жеке бір саласы ретінде танудың басы болып табылады. Әкімшілік басқарудың қағидалары ұйымды басқару принциптерінің жалпы және ортақ мәселелерін өңдеуге бағытталады. 20-шы жылдары осы қағидалар аумағында өзара байланыстар жүйесі тәрізді белгілі бір иерархияға ие фирманың ұйымдастырушылық құрылымы туралы түсінік қалыптасты. Ұйым тұйық жүйе түрінде қарастырылды.Уақыт өте мақсаттарына неғұрлым тиімді түрде қол жеткізу үшін фирманы жүйелі түрде басқару қажеттілігі туды. Бұл қағида классикалық басқару мектебі деген атаққа ие болды. Психологиялық және адами қатынастар тұрғысындағы басқару қағидасы менеджментке «жұмысты өзгелердің көмегі арқылы орындау» деген анықтама берді. Психолог М. Маслау жүргізген зерттеулер адамдардың іс-әрекеттерінің жемісі (себебі) ғылыми басқару қағидаларының жақтаушылары ойлағандай экономикалық күш емес, ақшалай қанағаттандырылған әртүрлі қажеттіліктер. Жұмысшылардың еңбек өнімділігінің өсуі, артуы еңбек ақыны көтерумен байланысты емес, жұмысшылардың өз еңбегіне және ұжымдағы қарым-қатынасқа көңілінің толуына байланысты. Қазіргі басқару ғылымы әртүрлі ағымдар мен мектептерден тұрады. Олардың айырмашылығы басқарудың ұйымдастыру-техникалық мәселелерінің ғылыми зерттеулерін шаруашылық жүргізудің нарық жүйесін түбегейлі мәселелер шешімінен, экономикалық дамудың тұрақтылығына қол жеткізумен, әлеуметтік-экономикалық керісті жеңумен, жеке кәсіпорындарды біріктіруге ұмтылу. Осыдан келіп менеджмент саласындағы теориялық зерттеулердің тәжірибелік маңызын арттыру мәселесі туындайды, басқарудың теориясын осындай тұрғыдан шығармашылық тәжірибесіне қарай қайта бағыттау. Қазіргі кезеңде басқару теориясында сыртқы ортамен қарым-қатынас мәселесі маңызды мағынаға ие. №3 дәріс. Дене шынықтыру және спорт мәдениетін басқару спецификалық белгілері Дене шынықтыру және спорт мәдениетінің дамуы көптеген мемлекеттік және қоғамдық ұйымдардың, басқару ұйымдарының, спорт ассоциацияларының қызметімен байланысты. Бұл жағдай олардың алдарындағы тұрған мақсаттары мен басқару қызметінде ретке келтіруді, келісімділікті қажет етеді. Сондықтан да дене шынықтыру және спорт мәдениеті менеджментінің бір саласы ретінде мамандандырылған қызметті басқару қызметін бөліп айтуымыз керек. Ол өзінің белсенділігімен, мақсаттылығымен, жаңартылған жағымен ерекшеленеді. Басқарудың әлеуметтік табиғатының көлеңкесі іспеттес. Дене шынықтыру және спорт мәдениетін басқару өзінің болмысы және мақсаты, мазмуны мен нәтижелері, қызметінің субъектілігі және объектілігімен, сонымен қатар көрініс формаларымен ерекшеленеді. Өзінің спецификасы бойынша басқару персоналының еңбегі жалпы қызметтің бір түрі болып саналады. Жалпы алғанда дене шынықтыру және спорт мәдениетін басқарудың мақсатын мынандай кескінде беруімізге болады: мекмелер мен ұйымдардың салауатты өмір салтын қалыптастырудағы қызметтерін реттеу және олардың тиімділігін қамтамасыз ету. Өзінің әлеуметтік функциаларын (көпшілік, әуесқой спорт) ойдағыдай іске асыруға мүмкіндігі бар, жан-жақты дамыған адамдарды немесе спортты кәсіпқой деңгейде таңдағандарды тәрбиелеу. Дене шынықтыру және спорт мәдениетін басқаруда түпкі мақсатқа жетуде мазмұны мен әлеуметтік мәні жағынан бір-біріне ұқсайтын тапсырмалардың шешуін табу қажет. Әлеуметті мәні жалпы мақсатпен қатар келіп социум дамуының экономикалық және әлеуметтік-саясаттың шарттарының ықпалымен құралады. Мақсаты мен қызметін дене шынықтыру және спорт мәдениетінің әлеуметтік белгісі анықтайды. Бұл өз кезегінде басқарудың кешенді спецификалық қызметін тудырады: - тәрбиелеу мен спорттық жаттығулардың ғылыми негізделген жүйесін өңдеу мен іске асыру; - басқарудың адекватты әдістері (спорт жарыстарының жүйесі, спорт қызметінің бір қалыпқа келтірілген түрлері); - құқық нысандарын (формаларын) өңдеу (спорттық жарыстардың ережелері, спорттық топтастыру (классификация)). Дене шынықтыру және спорт мәдениетін басқару жүйесі осы саланың дамуы мақсатында өзінің мақсаты, мәні, қызметін сол бағытқа жұмсауға арналған. Дене шынықтыру және спорт мәдениетін басқару өзінің табиғаты жағынан ұйымдастырушы болып келеді. Бұл – ұйымдастырушылық қызмет. Бұл аспектіде басқару – дене шынықтыру мен спорт саласындағылармен бірліктегі ұйымды құраудағы қоғамдық қажетті құрал ретінде қаралады. Ұйым, басқарудың ядросы бола тұра, тек құрылымның ғана емес, сонымен қатар негізінде басқарудың динамикалық процесі болып табылады. Спорт менеджментінің алдында тұрған тапсырмалардың сапасы мен ойдағыдай орындалуы ұйымдастырушылық жұмыс деңгейіне байланысты. Дене шынықтыру және спорт мәдениетін басқару адамдардың, спортшылардың, жаттықтырушылардың субъективтік қызметіне әсерімен тығыз байланысты. Спорттың спецификалық ерекшелігіне спортшы қызметінің формасы жағынан физикалық, мазмұнына қарай жарыс мәндес болып келетіндігінде. Басқа да қызмет түрлері сияқты, спортты басқаруды қажет етеді. Бұл жағдайда басқарудың мақсаты спортшының жеке қызметі мен спорт дамуына ортақ мақсаттар мен тапсырмаларды бірлікте алып жүру. Ақырында дене шынықтыру және спорт мәдениетін басқарудың ажырағысыз белгісі билік болып табылады. Бұл жерде екі моментті бөліп қарау керек. Бір жағынан басқарушыға билік өкілеттілігі беріледі. Мұндай өкілеттіліктің көлемі спорт ұжымының алдында тұрған міндеттерді ойдағыдай және тиімді шешу ұжым мүшелерінің үйлесімді қызметін қамтамасыз ету үшін жеткілікті болу қажет. Екінші жағынан, басқару ұжым мүшелерінің басқарушы субъектіге бағынуын талап етеді. Бағынушылық мұндай жағдайда басқару қызметін іске асырудағы және басқару процесін ұйымдастырудағы қажетті шарттардың бірі болып табылады. Басқару дене шынықтыру және спорт мәдениетін дамытудағы әлеуметтік қажетті элемент ретінде шынайы өмірде әр жағынан көрінеді. Дене шынықтыру және спорт мәдениетін басқару тәжірибесінде негізгі екі түрлі форма қалыптасты: - мемлекеттік; - қоғамдық. Бірінші түрі дене шынықтыру және спорт саласын қазіргі кездегі қоғамда өмір сүру, даму жағдайымен байланысты, яғни, мемлекеттік негізде құрылған. Ал әлеуметтік (қоғамдық) басқару негізінен азаматтардың мемлекеттік емес ұйымдарын реттеуге бағытталған. Сонымен қатар кейбір мемлекеттік ұйымдардың, спорт ассоциацияларының қызметі іске асыруға бағытталған. Мұнда қоғамдық спорт ассоциациялары өздерінің міндеттері мен қызметін орындауда мемлекеттік емес жүйеге тән әдістерді қолданады. Бұндай әдістердің мәні (жақсы емес) адамдардың жүріс-тұрысына моральдық, қоғамдық және ұйымдастырушылық әсері. Ал дене шынықтыру мен спортты басқарудың мемлекеттік түріне келетін болсақ, оның белгілі спецификалық ерекшеліктері бар. Ең бірінші басқарудың мемлекеттік формасы арқылы мемлекеттің дене шынықтыру және спортты дамытудағы қызметі беріледі. Бұл қызмет көпқырлы болып келеді, көлемінің үлкенділігімен және басқару қызметінің аумағымен ерекшелінеді. Дене шынықтыру мен спорт мәдениетін мемлекеттік басқару бүкіл қоғам мүддесін білдіреді, ел көлеміндегі бүкіл спорттық жұмыстардың реттеуін қамтамасыз етеді. Дене шынықтыру мен спорт мәдениетін дамыту жолындағы мемлекет қызметінің күнделікті орындалуы үшін арнайы аппарат (ұйымдар жүйесі) құрылады. Олар мемлекет тарапынан қоғамдағы басқаруды іске асырады. Бұл саланың қозғалысы алдында тұрған міндеттер, осы ұйымдардың қызметінің мазмұнын анықтайды. Соңғылары азаматтардың дене шынықтыру және спортпен айналысуға жағдай жасаумен тікелей байланысты шараларды ұйымдастыру және өңдеу жұмыстарын ұйымдасытуға арналған. Сонымен қатар мұның ішіне: Ғылыми-зерттеу жұмыстарын ұйымдастыру, материалдық-спорт базасын дамыту, жаттықтырушы-оқытушы мамандарын даярлау секілді шаралар да кіреді. Дене шынықтыру мен спорт мәдениетін басқару кезінде мемлекетттік ұйымдары, қоғамдық спорт ассоциациялары және азаматтар арасында көптеген қоғамдық қатынастар туындайды. Мемлекет бұған мақсатты түрде ықпал етеді. Жоғарыдағы қатынастардың ретке келуі мен тұрақтануы мемлекет ықпалының нәтижелері болып табылады. Дене шынықтыру мен спорт мәдениетін мемлекеттік басқарудың мақсаты дене шынықтыру мен спор мәдениетінің даму мәселелері бойынша нормативтік актілердің күнделікті орындалуы. Осындай мақсат басқару ұйымдарының бағытты факторы болып саналады. Дене шынықтыру мен спорт мәдениетін мемлекеттік басқару заңды құқықтылыққа негізделеді. Жергілікті тұрғындар арасындағы спортжұмыстары құқықтық нормаланған – спорттың нормативтік негізі; спортжарыстарын ұйымдастыру; басқару ұйымдарының , қоғамдық спорт ассоциацияларының, азаматтардың құқықтық ережелері. Осының бірлігі дене шынықтыру мен спорт мәдениетін басқарудың заңды базасын қалыптастырады. Дене шынықтыру мен спорт мәдениетін басқарудың негізіне орындаушылық мәндегі қызмет жатады. Басқару ұйымдары дене шынықтыру мен спорт мәдениетін дамыту жөніндегі мемлекеттік билік ұйымдарының заңдары мен нормативтік актілерді өмірге тәжірибелік енгізуді қамтамасыз етеді. Бұл жергілікті тұрғындар арасына спорт шараларын тікелей ұйымдастыру және оның белгілі бір әкімшілік-территориялық бірлікте басқару жолымен іске асырылады. Билеушілердің көмегімен басқару ұйымдары спорт объектілерінің мазмұндық жағының жалпы дамуын және азаматтардың дене шынықтыру спорт саласындағы жүріс-тұрысын қамтамасыз етеді. Дене шынықтыру мен спорт мәдениетін мемлекеттік басқару заңгерлік - өктемділікке ие. Дене шынықтыру мен спорт мәдениетінің заңдық-өктемдік өкілеттілікке ие басқару ұйымдары әр түрлі ұйымдастырушылық формаларда көрінеді. Ең жоғарғысы (алдағысы) дене шынықтыру мен спорт мәдениетін дамыту жөніндегі заңи қажетті акт шығарушы формасы болып табылады. Дене шынықтыру мен спорт мәдениетін басқару ұйымдарының көріну процесінде өзінің табиғаты бойынша ұйымдастырушы, басқарушы болып келетін қоғамдық қатынастар дамиды. жүктеу/скачать 298 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|