Калық зерттеу әдістемесі оқу қҧралы АҚтау 2010 Ж

115
 
 
12.  Педагогикалық тестілеу және мектеп құжаттары мен 
оқушылардың 
қызмет нәтижелерін зерттеу 
 
1. Тестілеу әдісінің генезисі мен дамуы 
2. Педагогикалық тестілеу түрлері 
3. Мектеп құжаттары мен оқушылардың  қызмет нәтижелерін зерттеу 
 
1. Тестілеу әдісінің генезисі мен дамуы 
―Тест‖  терминін  [ағылшынша  тест  –  байқау,  тексеру,  тәжірибе, 
сынау,  зерттеу]  XIX  ғ.соңында  американдық  психолог,  тестілік 
диагностиканың негізін салушы Д. Кеттел енгізген. 
Кейінірек француз психологы А. Бине, одан кейінірек американдық 
психолог Э. Торндайк пен оның шәкірттері жетілдірді.  
Тест – стандартталған тапсырма немесе тексеріліп отырған адамның 
білім,  білік,  дағдыларының  актуальды  деңгейін,  сондай-ақ  қабілеттерін 
байқауға  бағытталған  бақылау  тапсырмаларының  жҥйесі.  Осымен 
байланысты  тестілеу  психологияның-педагогикалық  диагностика  әдісі 
тҥсіндіріледі. 
Тестілеу  әдісі  пайда  болғаннан  бастап  ылғи  жетілу  ҥстінде  болды. 
Альфред Бине (1857-1911) тесті уралы ілімінің негізін саушылардың бірі. 
Ол  балаларға  диагностика  жасау  ҥшін  жас  деңгейі  жҥйесін  (1908  және 
1911  жж.тест  нҧсқалары)  жасақтады.  Ол  тест  тапсырмаларын  жас 
деңгейіне  қарай  топтастырды  (―норм‖  балалар  оларды  50-90%)  шешкен. 
Егер берілген есепті бірдей жастағы балалардың белгілі мӛлшерінің 75% 
шешімін  тапса,  онда  ол  берілген  жас  мӛлшеріне  лайық  деп  есептелінді. 
Бала  шешкен  есептің  санына  сәйкес  оның  танымдық  даму  жасы 
анықталды. 
Тапсырмалар  логикалық,  логика-перцептивтік  және  арифметикалық 
әрекеттермен,  нақты  тәжірибелік  жағдаяттарда  бағдар,  жалпы  ~,  еркін 
жадты анықтады. 
         Осылайша әрбір жас ҥшін тестілер сериясы қҧрастырылды. 
          Алайда  интеллектуалды  дамудың  жас  мӛлшері  әр  баланың  ойлау 
қабілеттілігі  мен  оның  даму  жолдары  жӛнінде  тек  қана  сол  баланың 
жасымен  салыстыру  арқылы  ғана  қандай  да  бір  ақпарат    бере  алады. 
Сондықтан неміс  психологы  В. Штерн  (1871-1938) интеллектуалды  даму 
жасын  ӛмірлік  жасқа  бӛлу  арқылы  интеллектуалды  дамудың 
салыстырмалы  коэфицентін  алуды  ҧсынды. Бҥтін  сан алу  ҥшін  алынған? 
Шыққан?  шаманы  100-ге  кӛбейтті.    100  шамасы  интеллектуалды  даму 
жасы  мен  ӛмірлік жасқа  сәйкес  келді,  яғни  интеллектуалды  даму  орташа 
деңгейін  белгіледі  (айқындады?)  Ағылшын  психологы  Берт,  сондай-ақ 

116
 
 
америкалық  ғалымы  Гермен  бҧл  жҥйені  одан  әрі  дамытқысы  келді. 
Олардың есімдерімен Бине-Берт және Бине-Гермен шкалалары аталды. 
          Бине-Гермен шкаласы бала жасының әр кезеңіне 6 тест беру арқылы 
жасалынған.  Әрбір тест 2  айға  есептелінген.  Сынаққа тҥсушуге  алдымен 
ӛз жасынан бір жасқа тӛмен балаға арналған тапсырмалар ҧсынылды. Ол 
қатарынан 5 дҧрыс жауап беруі қажет. Осы арқылы ойлау қабілеттілігінің 
―базалық  жасы‖  белгіленді.  Әрі  қарай  ―базалық  жас‖  тестісінің  соңына? 
Қатарына? барлық дҧрыс жауаптардың саны қосу қажет болды. Егер бала 
ӛз жасына сәйкес тапсырмаларды, мысалы 6 жасқа лайық және шамамен 
одан ҥлкен балаларға арналған 3 тестіні шешкен болса, онда оның ойлау 
қабілеттілігінің  жасы  6  жас  және  6  айға  тең  деп  есептелінген.  Бҧл 
жағдайда  баланың  интеллектуалды  коэфиценті  мына  формуламен 
есептелінеді: 
Мҧндағы,  YB  –  ойлау  қабілеттілік  жасы  (тестке  сәйкес),  XB  – 
хронологиялық (паспорт бойынша) жасы IQ – ―Ай - кью‖ – баланың ойлау 
қабілеттілігінің жасын (бҧл жағдайда 6,5 жас) 100-ге кӛбейтіп, оның шын 
хронологиялық жасына (біздің мысалда 6 жас) бӛлгендегі шығатын шама. 
Біздің  келтірген  мысалда  коэфицент  ойлау  қабілеті  шамамен  108%  тең, 
яғни қалыпты шамадан аз ғана жоғары. 
           IQ  шкаласы  алғаш  рет  1916  жылы  Бине-Гермен  тестісін  бейімдеу 
(адаптация  деп  ӛткізген)  кезінде  қолданылды.  Бірақ  бҧл  шкаланы 
қолданған  кезде  зерттеушілерді  интеллектуалды  даму  жвсының 
прогресін?ҥдеріс?  анықтайтын  тапсырмалардың  болмағандығынан  16 
немесе  19  жоғары  жаста  есептеу  мҥмкіндігінің  жоқтығына  әкеліп 
соқтырды. 
Нәтижесінде 
ересектерге 
арналған 
интеллектуалды 
коэфиценттің шкаласын әзірлеу мҥмкін болмады. 
           1939 ж. Д. Векелер осы тест ҥшін нақты ересектер тобының орташа 
шамасына  ауытқу  –  шылықтарды  есептегендегі  алынған  стандарттарды 
ойлап  шығарды?  Яғни,  ол  интеллектуады  даму  жасын  анықтаудан  және 
оны  ӛмірлік  жасқа  бӛлуден  толықтай  бас  тартты.  Бҧл  жағдай 
―интеллектуалды  коэфицент‖  атауы  одан  әрі  алынған  шаманың?шамаға? 
сәйкес келмеуі, бірақ бҧл термин кең тарап кеткендіктен сақталып қалды. 
Ғылымдық тҧрмысқа енген бҧл жаңа шаманы ―IQ  – ауытқу‖ деп атайды. 
Бҧл шама 100-ге кӛбейту арқылы және 15 бірлікке жуық оң немесе теріс 
жағына  стандартты  ауытқитын  репрезентативті  іріктемелің?таңдаудың? 
мҧқият салыстырудағы анықталатын орта шамамен сипатталады. 
            Сыналатын  адамның  (жанның)  IQ  тестін  қҧрастырудың  алғашқы 
кезегінде ойлау қабілеттілігін, жасын хронологиялық жасқа бӛлу арқылы 
есептеп  шығарды,  бҧл  жағдайда  ең  бастысы  ӛлшем  ауытқулары 
теориясының  классикалық  аппараты  негізінде  ӛлшемдердің  сапасын 
арттыруға  баса  назар  аударылды.  Экспериментальды  тәжірибелерінің 
жинақталу нәтижесінде латентті-структуралық талдау базасы негізінде П. 

117
 
 
Лозарсфельд  және  т.б.  және  соған  байланысты  бірқатар  математикалық 
ӛлшемдер  модельдерінің  талдауымен  тесттер  теориясы  дами  бастады. 
Енді  тапсырмалардың  сапасын  және  жеке  тҧлғаның  параметрлерін 
бағалаудың  математикалық  теориясы  қолданылады.  Осының  негізінде 
барлық  қазіргі  заманғы  тесттер  жасалынады.  Интеллектуалды  даму 
коэфицентінен  ауытқушылық  деректердің  орташа  шамасының  (қалыпты 
тҥрде  бӛлінген)  кейбір  нәтижелерінің  ауытқуларын  есептегенде 
анықталады.  Интеллектуалды  даму  коэфицентін  дамуды  анықтайтын 
шкалада  орташа  шама  100-ді,  ал  екі  жақты  стандартты  ауытқу  шамамен 
JQ 15 бӛлігін қҧрайды. 
 

жүктеу/скачать 1,02 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: