Коммуникация
Сыпайы қарым-қатынас үлгілері
жүктеу/скачать 11,31 Mb. Pdf көрінісі
|
| 1. Сыпайы қарым-қатынас үлгілері
Арзанға түсіп, қымбатқа бағаланатын нәрсе - сыпайылық. Бір қарағанда, айқын, түсінікті нәрсені талдап, оған мысал келтірудің қажеті не деген ой туындауы мүмкін. Алайда алдыңғы тарауда орыс тілінде қабылданған ереже, нұсқаулардың (Не соритьІ/Ластауға болмайды!/, Не курить!/Шылым шегуге болмайды!/, Не входить! / Кіруге болмайды!/ және т.б.). түрлері туралы сөз қозғалған еді. Қа- рапайым халы қ- реципиенттер өзімізге қаратыла айтылған клише нусқауларды, тыйымдарды тиісті нәрсе ретінде қабылдап, олардың біздің тұлға ретінде қалыптасуымызға, бір-бірімізбен қарым-қаты- насымызға, жас үрпаққа, жалпы қоғамдағы ахуалға қалай ықпал ететініне ой жүгірте бермейміз. Ағылшын тілінде адресатқа барынша сыпайы қарым-қатынас жасау, жеке сыпайы өтініш білдіру түрлері кең тараған. Please /мар- хабат/ сөзімен де, сөзінсіз де келетін өтініш түрлерін саралау бары- сында ақпарат түрлерінің барлығын (ескерту, нұсқау, тыйым) сыпайы түрде, please сөзін қолдану арқылы жасауға болатыны анықталды. Әсіресе адамдардан өздеріне жайлы жағдайдан өзгелер үшін бас тартуларын өтінген кезде please сөзін қолдану қалыптасқан. Мысалы: Please, give up this seat if an elderly or handicapped person needs it [Карт не мүмкіндігі шектеулі адамдарға қажет болған жағдайда орындарыңызды берулеріңізді өтінеміз]; Please, offer this seat to an elderly or disabled passenger [Бұл орын- ды қарт немесе науқас жүргіншілерге қалдыруыңызды өтінеміз]; Won't you please give this seat to the elderly or handicapped. Please exit through back door [... Артқы есіктен шығуыңызды өтінеміз]; Please, take all your litter away with you [Өзіңізбен бірге барлық қоқыстарыңызды ала кетуіңізді өтінеміз]; Please, remember to take all your belongings with you when you leave the train [Пойыздан түсерде заттарыңызды қалдырып кетпеу- леріңізді өтінеміз]; Please, keep clear the gate [Есікке сүйенбеулеріңізді өтінеміз]. Өтініштердің бәрінде the elderly [қарт] сөзі асқан сақтықпен алынған, the old [кәрі] сөзіне қарағанда қулаққа жағымды, жылы тиеді. Invalid [мугедек] сөзі қолданыс аясынан шығып қалды десе де болады, алғашында бұл сөзді handicapped [физикалық/ақыл-ой кемістігі бар] сөзі алмастырса, кейіннен оныңорнын disabled [мүм- кіндігі шектеулі] сөзі басты. Орыс тілі әуелгі қалпынан таймай, әлі де места для инвалидов (мүгедектерге арналған орын) деп келеді, 292 біз үшін бул үйреншікті, тіпті медициналык, терминнің тиімді қолда- нысы сияқты көрінеді. Пожалуйста /мархабат/ сөзі өте сирек қолда- нылады. Ағылшын тілінде сыпайы өтініштің будан басқа да айлалы тәсілі бар: Thank you for not smoking [Темекі шекпейтініңіз үшін рақмет]; Thank you for bringing your tray to the point [Подносты өз орнына қойғаныңыз ушін рақмет]. Осы ескерту Лондондағы музей кафесінің қабырғасында ілініп тур екен. Қасымдағы серігім, 11 жасар мектеп оқушысы Гризельда Юрданнан ескертуге қалай қарайтынын сурадым. Ол кідірместен: «It works. They are making you feel bad if you do not bring this tray / Бул эсер етеді. Подносты орнына апарып қоймасаң, өзіңді ыңғай- сыз сезінесің/», - деп жауап берді. Сыпайы қарым-қатынас жасаудың кең тараған нусқасы - әсіре сыпайылық көрсету. (Негізі әсіре сыпайылык, корсету деген бола ма, білмедім. Бәлкім, олай өбектеткенге үйренбеген бізге солай көрі- нетін шығар). Сыпайы қарым-қатынас жасау тәсілдерін бір мәтін- де шоғырландыру өтінішті тиімді орындатуға септігін тигізеді деген пікірлер бар. Келтірілген мысалдарда please бен thank you [рақмет] сөздері немесе please и would you not... формалары қатар қолда- нылған. Кімнің қайда нұсқау беріп турғанына да назар аударған жөн. Атақты Варвик қорғанындағы өтініш-нүсқауда екі есе сыпайы- лық көрсетілген. Бұның өзі ортағасырлық серілікті, ибалылықты, тектілікті білдірсе керек: Please close the door. Thank you (Варвик қорғаны) Please, keep quiet along this gallery. Thank you (Варвик қорғаны) Please, keep off the grass.Thank you (Варвик қорғаны) Please, check the system before you leave! Thank you (Вашингтондағы ACTR офисі) Please, close all the windows before leaving the room at the end of the day Thank you (Ланкастер университеті) I n the interest of the majority of our passengers please жүргіншілердің көпшілігінің мүддесі үшін ав- would you not smoke on this bus тобүста шылым ше"пеҮЖ'ЗДі өііиеміз. (Бат, Ұлыбритания) Канберрада тыйым салынған орынға қойылған машина әйнегіне полиция қызметкері мынадай бір жапырақ қағаз қалдырыпты: This vehicle is illegally parked. Please refrain from parking in this area again. Есікті жабуыңызды өтінеміз. Рақмет. Галереяда тыныштық сақтауларыңызды өті- неміз. Рақмет. Көгэлды баспаүларыңызды өтінеміз. Рақмет. Кетеріңізде жүйені тексеруіңізді өтімеміз! Рақмет. Жумыс күнінің соңында барлық терезелерді жабүыңызды өтінеміз. Рақмет. Thank you. [Бұл автокөлік тыйым салынған орынға қойылыпты. Ке- лесі жолы көлігіңізді бұл жерге қоймауыңызды өтінеміз. Рақмет]. Формасы аса сыпайы (please, thank you) мазмұны біз үшін де, басқа мәдениет өкілдері үшін де адам нанғысыз. Бұл бір жапырақ қағаз - алдын ала басып шығарылған типтік үлгі. Бул жай ғана сыпайылык, не жасанды саяси әдеп сақтау емес, бұл дегеніңіз - кейбір «өрке- ниетті елдерде» ұмыт болған мемлекеттің адамға деген нағыз шы- найы қатынасы. Австралияның тылсым табиғаты секілді тек сонда ғана кездесетін құбылыс. Бала кезімізде ойнайтын бір ойынды еске салады: «Первый раз - прощается, второй - запрещается, а на тре тий навсегда закрываем ворота /Бірінші рет кешіріледі, екінші рет тыйым салынады, ал үшінші рет қақпаны мулде жабамыз/». Өкініш- тісі, бул ойынды қазір ешкім ойнамайды... жүктеу/скачать 11,31 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|