Лекция Лекция 7-тақырып. Зейін. Қиял
жүктеу/скачать 22,91 Kb.
|
Лекция 7 Псих.
ПсихологияHome Courses Психология Topic 7 Лекция Лекция7-тақырып. Зейін. Қиял. Дәріс мақсаты: Студенттерде зейін, қиял туралы білімдерін тереңдету. Болашақ педагог маманы ретіндегі білімін жетілдіру. Тақырып бойынша қарастырылатын сұрақтар: 1. Зейін жайлы түсінік. 2.Қиял және оның адам іс-әрекетіндегі рөлі. Дәріс тезисі. 1. Зейін жайлы түсінік. Зейін психикалық феномен ретінде. Зейіннің негізгі сипаттамалары. Зейін қазіргі уақытқа дейін психологтар арасында бірдей көзқарас жоқ. Психологиялық феномен болып табылады. Зейін деп-психикалық іс-әрекеттің белгілі бір нәрсеге бағытталуын және шоғырлануын айтамыз. Психикалық іс-әрекеттің бағыттылғы деп- оның таңдамалы сипатын айтуға болады, яғни субьект үшін айналадағылардан маңызды нақты затты бөлуі, бағыттылық түсінігіне уақыттың белгілі бір сәтінде іс-әрекетті сақтау кіреді. Зейінді болу үшін қандайда бір іс-әрекетті таңдап қана қоймай, сонымен қатар бұл таңдауды ұстап, сақтау қажет. Зейіннің келесі сипаттамасы болып шығармашылық табылады. Шығармашылық деп іс-әрекетке терең немесе таяз енуді түсінуге болады. Егер тапсырма қиын болса, сәйкесінше тереңдік қажет. Бағыттылық пен шоғырлану бір-бірімен тығыз байланысты. Олар бір бірінсіз өмір сүре алмайды. Адам бір нәрсеге өз зейінін бағыттаса, сол нәрсеге шоғырланады және керісінше бір нәрсеге шоғырланған кезде, өз психикалық іс-әрекеттерді осыған бағыттыз дегенмен, бағыттылық-бір тапсырмадан 2-ге өту болса, шоғырлану тапсырмаға тереңірек кіру. Зейін эффектілері: айтылғандай таныс елестетулер немесе түйсіктер санада маңызды басыңқы ролді алып, маңызсыздарды ығыстырады. Бұл әсердің санадағы үлкен деңгейлігі зейіннің фактісі немесе эффектісі болып табылады. Бірақ сандар ретінде осы жерден қосымшаэффектілеу де шығады. 1. Зейіннің аналитикалық эффектісі. елестетудің саналануына сәйкес, оларды жеке көруге мүмкіндіктер, көптеген мәліметті байқаймыз. 2. Факсациалаушы эффект-санада тұрақтанады, жеңіл жоғалмайды. Әлсізестілетін дыбыс зейіннің арқасында қатты сияқты естіледі. Зейін арабтың «зайын» сөзінен шыққан, қазақша көңіл қою деген мағынаны білдіреді. Зейіннің физиологиялық негізін Павлов ашқан, ол индукция заңына байланысты түсіндірген. Егер ми қабығының бір бөлігінде қозу пайда болса, қалған бөлігінде тежелу пайда болады. Бұны теріс индукция заңы деп атады. Ухтомский зейіннің физиологиясын доминанта теориясы бойынша анықтаған. Қоршаған ортаның көптеген тітіркендіргіштердің ішінде біреуі миға көп әсер етеді. Ол мидың бір алабын қаттырақ қоздырады. Осы алапты доминанта деп атады. Н.Н. Ланге бойынша зейін процесі мен оның психологиялық табиғатын зерттейтін бағыттарды топтастыру. Н.Н. Ланге зейіннің табиғатын түсінудегі негізгі ықпалдарды талдай келе, барлық теориялар мен концепцияларды бірнеше топқа біріктірді: 1. Зейін қозғалушы икемделудің нәтижесі ретінде. Бұл бағытты қолданушылар, адам егер зейінін ерікті түрде бір заттан 2 затқа ауыстыратын болса, зейін бұлшықеттік қозғалыссыз болмайды дегенді қолдайды. Тек бұлшықеттік қозғалыстар ғана сезім мүшелеріне жақсы қабылдау жағдайға үйретуді қамтамасыз етеді. 2. Зейін сана көлемін шектеудің нәтижесі ретінде. Сана көлемі деп нені айтатынын түсіндірмей, И. Герберт пен У. Гамильтон интенсивтірек елестетулер аз интенсивтілерді басып шығаруға қабілетті деп санайды. 3. Зейін эмоцияның нәтижесі ретінде. Бұл теория ағылшынның ассоционды психологияда жақсы мойындалған. Ол зейін елестетудің эмоционалды бояуларына тәуелді деген тұжырымдамаға негізделеді. (Рибо) 4. Зейін операциясының нәтижесі ретінде, яғни индивидтің өмірлік тәжірибесінің нәтижесі ретінде 5. Зейін рухтың (рух) ерекше белсендететін қабілеті ретінде. Бұл позицияны жақтаушылар зейінді зейінді шығу тегі белгісіз алғашқы және белсенді қабілет деп қабылдады. 6. Зейін жүйке тітіркендіргіштерін күшейткіш ретінде. Бұл болжамға сәйкес, зейін орталық жүйке жүйесінің орнықты тітіркендіргіштерінің көбеюімен шартталған. 7. Жүйкелікті басу теориясы зейіннің негізгі фактісін түсіндіруге тырысады. бір физиологиялық жүйкелік процесі басқа физиологиялық жүйелерді ұстап қалып және жоғалту арқылы бір елестету екіншісін жеңеді, нәтижесінде сана ерекше концентрацияланады. 8. Зейін іс-әрекетті айыру нәтижесі болып табылады. Зейіннің негізгі қасиеттерінің сипаттамасы мен оларды практикада зерттеуге мүмкіндік беретін әдістері. Зейін өзін жеке психикалық процесс ретінде сипаттайтын қасиеттер қатарынан тұрады. Зейіннің негізгі қасиеттеріне тұрақтылық, шоғырлануы, бөлінушілігі, аударылуы және көлемі жатады.Зейін тұрақтылығы-белгілі уақытта бір жаңа обьектке шоғырлану қабілеті. Зейіннің бұл қасиеті перифериялық және орталық факторлармен анықталады. Қазіргі уақытта зейін тұрақтылығының негізгі шарты заттағы шоғырланған жерін, жаңа жақтары мен байланысын ашу мүмкіндігі болып табылатыны дәлелденген. Алдымызға қойған мақсат бізден қандайда бір затқа шоғырлануын талап етіп, нәтижесінде біз оның жаңа аспектілерін ашуға мүмкіндік (өзара байланыстырғанда, өзара алмасуында) беріп, зейіннің ұзақ уақыт бойы тұрақты болып қалады. Басқаша айтқанда , зейінді қандайда бір затқа ұстап тұру үшін затты қабылдауымыз дамып, алдымызды жаңа мазмұнға ие болып отыруы қажет. Зейін тұрақсыз болса, кез келген жұмыс нәтижесіз болады. Зейіннің тұрақтылығын зерттеуге үлкен қызығушылық танытқан әдістер классикалық әдістер болып табылады. Зейіннің тұрақтылығы зерттеу мақсаты ұзақ уақыт ішінде зейіннің тұрақтылығы қаншалықты мықты сақталады, субьект зейіні қосымша тітіркендіргіштердің арқасында қашан шаршап, зейін бөледі солар мақсат болған. Зейіннің тұрақтылығын өлшеу үшін сандары бірдей әр жолда қайталанатын жеке әріптердің тәртіпсіз орналасуынан тұратын Бурдан кестесі қолданылды. Зерттелушіге ұзақ уақыт (3,5,10 мин) ішінде берілген әріптерді (қарапайым жағдайда бір немесе екі әріпті, күрделі жағдайда берілген әріпті, егер ол басқа дауысты әріптің алдында тұрса) сызады. Экспериментатор әр минутта сызылған және қалдырылып кеткен әріптерді санайды. Аналогиялық түрде зейін тұрақтылығын зерттеуші ұзақ уақыт бойы сандарды жиып, сандар бағанынан тұратын Крепсмен кестесінің көмегімен өлшейді. Жұмыс өнімділігі мен жіберілген қателер зейіннің тербелуі болып табылады. жүктеу/скачать 22,91 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|