Фосфор және оның қосылыстары

 
163 
Фосфор - ақ, қызыл және қара, яғни аллотропиялық түрде болады. 
Ақ  фосфор  -  таза  күйiнде  мӛлдiр  кристалл  зат.  Ол  44
0
С-та  балқиды,  280,5
0
С  -та 
қайнайды.  Қараңғыда  сәулеленедi,  тiптi  ӛздiгiнен  жанып  кетедi.  Сондықтан  оны  судың 
астында  сақтайды.  Ақ  фосфор  суда  ерiмейдi,  ол  органикалық  ерiткiштерде  (күкiрттi 
кӛмiртегi) жақсы еридi. Ақ фосфор улы зат. Ол химиялық тұрғыдан ӛте активтi. 
Қызыл фосфор - ақ фосфорды ауа қатыстырмай 250-300
0
С -та қыздырған кезде пайда 
болады. Ол - қызыл-қоңыр түстi ұнтақ зат. Ақ фосфорға қарағанда активсiз. Улы емес. Ауада 
бiршама тұрақты. 
Фосфин - сарымсақтың иiсiндей иiсi бар, түссiз, улы зат. Ол ауада жанып фосфор (V) 
оксидiне айналады: 
O
H
O
P
O
PH
2
5
2
2
3
3
4
2
 
Фосфиннiң  аммиаққа  қарағанда  негiздiк  қасиетi  нашар.  Дегенмен  ол  да 
қышқылдармен әрекеттесiп фосфоний түздарын түзедi: 
Cl
PH
HCl
PH
4
3
 
Мұнда 
4
PH
 - фосфоний ионы. 
 
Бақылау сұрақтары 
1. Фосфор атомының электрондық формуласын жазыңдар. Қосылыстарында 
фосфор қандай тотығу дәрежелерін көрсетеді? 
2. Фосфордың қандай аллотропты түрөзгерістері бар? 
3. Фосфордың химиялық қасиеттері.Фосфордың тотығу, тотықсыздану және 
диспропорциялану реакция теңдеулерін жазыңдар. 
4. Фосфиннің алынуы, реакция теңдеуін жазыңдар. Фосфин мен аммиактың 
электрон-донорлық қасиеттерін салыстыру, айырмашылығын салыстыру. 
5. Тотығу-тотықсыздану реакцияларда фосфин қандай қасиет көрсетеді? 
6. Фосфор (ІІІ) және (У) оксидтерінің графикалық формулаларын жазыңдар, 
олардың химиялық қасиеттері. 
7. Фосфор қышқылдары: мета-, орто-, дифосфор қышқылдарының графикалық 
формулаларын жазыңдар. 
 
№10 зертханалық жұмыс 
Тәжірибелер:  
Аспаптар  мен  реактивтер:  Сыйымдылығы  200  мл  колба,  сыйымдылығы  100  мл 
стақан, штатив, сынауықтар, фарфор табақша, асбест торы, шыны түтікше, сүзгі қағаз, 
мақта, ақ және қызыл фосфор, кальций фосфиді 
2
3
P
Ca
,  марганец (ІV) оксиді 
2
MnO  немесе 
калий  перманганаты 
4
KMnO ,  натрий  дигидроортофосфаты 
4
2
PO
NaH
,  натрий 
гидроортофосфаты 
4
2
HPO
Na
,  фосфор  (ІІІ)  хлориді 
3
PCl
,  фосфор  (V)  хлориді 
5
PCl
, 
ерітінділер: күкірт қышқылы 
4
2
SO
H
  (ρ=1,84  г/мл),  азот  қышқылы 
3
HNO
(ρ=1,4 г/мл), тұз 
қышқылы  HCl (ρ=1,18  г/мл),сірке  қышқылы 
COOH
CH
3
,  ортофосфор  қышқылы 
4
3
PO
H
, 
аммоний молибдаты 
4
2
4
)
(
MoO
NH
, кальций хлориді 
2
CaCl , натрий метафосфаты 
3
NaPO
, 
натрий  карбнаты 
3
2
CO
Na
,  күміс  нитраты 
3
AgNO
,  натрий  ацетаты 
COONa
CH
3
,  темір  
(ІІІ) хлориді 
3
FeCl
, алюминий сульфаты 
3
4
2
)
(SO
Al
, белок. 
1. Фосфор аллотропиясы. (жұмысты тартпа шкафта жүргізу керек.) 
а)  Біраз  қызыл  фосфорды  сынауыққа  салып,  мақтамен  жауып,  штативке  кӛлбеу 
бекітіп,  жайлап  қыздырыңдар.  Фосфор  буы  сынауықтан  шығып  жануы  мүмкін,  сақ 
болыңдар, жануды болдырмау керек. Сынауықтың қабырғаларында ақ фосфор дағы түзіледі. 
Сынауықты  қараңғы  жерге  апарып,  ақ  фосфордың  жарық  шығаруын  байқаңдар.  Ақ 
фосфорды сынауықтан шыны таяқшамен алып ауада ұстаңдар, не байқалады? Жүріп жатқан 

 
164 
реакция  теңдеуін  жазыңдар.  Тәжірибе  нәтижесінен  фосфордың  қай  аллотропиялық  түрі 
активтілеу екені туралы қорытынды шығарыңдар (тәжірибеден кейін сынауықты зертхана 
қызметкерлеріне өткізіңдер). 
ә)  Бұл  тәжірибені  оттан  алыста  жүргізу  керек.  Ақ  фосфор  түйірін  сүзгі  қағазымен 
кептіріңдер. 1 мл күкіртті кӛміртегінде ерітіңдер (сынауықты абайлап, жаймен шайқаңдар). 
Сүзгі қағаздың бӛлігін алынған ерітіндіге батырыңдар. Қағазды қысқышпен қаңылтыр үстіне 
ұстап,  күкіртті  кӛміртегінің  ұшып  барып,  ақ  фосфордың  ӛзінен  ӛзі  тұтануын  байқаңдар 
(сынауықты  ерітіндісімен  зертхана  қызметкеріне  өткізіңдер).  Осы  әдіспен  қызыл 
фосфордың  да  күкіртті  кӛміртегінде  еруін  сынаңдар.  Ақ  және  қызыл  фосфордың  күкіртті 
кӛміртегінде ерігіштігін салыстырыңдар. 
2.Фосфинді  алу  және  оның  қасиеттері.  Фарфор  табақшаға  эквивалентті 
концентрациясы  4  моль/л-ге  тең  тұз  қышқылын  аздап  құйып,  2-3  кальций  фосфоритін 
пинцетпен  салыңдар.  Газдың  бӛлінуін  және  тұтануын  байқаңдар.  Реакция  теңдеулерін 
жазыңдар. 
Фосфордың 
және 
азоттың 
сутекті 
қосылыстарының 
тұрақтылығын 
салыстырыңдар. 
3.Фосфор  (V)  оксидін  алу.(жұмысты  тартпа  шкафта  жүргізеді).  Асбест  торға 
қойылған фарфор табақшаға аздап 0,4-0,5 г қызыл фосфор салып, табақшаның үстіне құрғақ 
воронканы  тӛңкеріп  бекітіңдер,  қызыл  фосфорды  қыздырылған  шыны  таяқшамен 
тұтандырыңдар.  Воронка  қабырғасында  қандай  зат  түзіледі?  Реакция  теңдеуін  жазыңдар. 
Фосфор  түгелдей  жанып  болғанда  воронканы  штатив  сақинасына  қойып  5а-тәжірибеге 
сақтаңдар. 
4.Фосфор  қышқылы  иондарына  тән  реакциялар.  а)  Натрий  гидрофосфатының 
ерітіндісіне күміс нитратының ерітіндісін қосыңдар. Түзілген тұнбаның құрамы қандай? Түсі 
қандай? Азот қышқылын қосқанда не байқалады? Сәйкес реакция теңдеулерін жазыңдар. 
ә)  Азот  қышқылы  қосылған  аммоний  молибдаты  ерітіндісінің  кӛлеміне  фосфор 
қышқылын  немесе  оның  тұзы  ерітіндісінің  бірнеше  тамшысын  қосыңдар.  Қоспаны 
қыздырыңдар. Не байқалады? Тұнбаның түсі және түрі қандай? Байқаңдар. Осы реакцияның 
теңдеуі: 
O
H
NO
NH
O
Mo
P
H
NH
HNO
MoO
NH
PO
H
2
3
4
6
7
2
4
4
3
4
2
4
4
3
10
21
]
)
(
[
)
(
9
21
)
(
12
 
б)  Екі  бӛлек  сынауықта  мета-  және  дифосфат  ерітінділеріне  күміс  нитраты 
ерітінділерін  қосыңдар.  Тұнбаға  түскен  заттың  түсі  қандай?  Азот  қышқылының  ерітіндісін 
қосқанда не байқалады? Реакция теңдеулерін жазыңдар. Күмістің мета- және дифосфаттары 
қандай ортада тұнбаға түседі? 
в)  Белоктың  судағы  ерітіндісін  2  сынауыққа  құйып,  бір  сынауыққа  натрий 
метафосфатының, ал екіншісіне натрий дифосфатының ерітіндісін, содан соң екеуіне де сірке 
қышқылын  құйыңдар.  Белок,  натрий  метафосфаты  және  сірке  қышқылы  құйылған 
сынауықта не байқалады? 
а, ә, б, в-тәжірибелерге қорытынды жасау үшін 
3
4
4
7
2
3
3
,
,
PO
O
P
PO
иондарын ерітіндіде 
қалай анықтау керек? 
5.  Фосфор  қышқылдарын  алу.  (в-тәжірибесін  тартпа  шкафта  жасау  керек).  а) 
Фосфор  (V)  оксидінен  фосфор  қышқылдарын  алу.  3-тәжірибеде  алынған  фосфор  оксидін 
воронкадан сынауыққа дистилденген сумен жуып ерітіңдер. Ерітінді мӛлдір болғаннан кейін, 
екінші  сынауыққа  құйып  әлсіз  қышқылдық  орта  болғанша  (ол  үшін  кӛк  лакмус  қағазымен 
анықтау  керек)  сода  ерітіндісімен  бейтараптаңдар.  Тәжірибе  нәтижесінде  қандай  қышқыл 
түзілгенін дәлелдеңдер. Реакция теңдеуін жазыңдар. 
Ерітіндінің  қалған  бӛлігін  стақанға  құйып  10-15  мл  су  және  1-2  мл  концентрлі  азот 
қышқылын (қосылу реакциясын тездету үшін) және су қоса отырып 5-10 минут қайнатыңдар. 
Кейін  оның  1-2  тамшысын  сынауыққа  алып  әлсіз  қышқыл  ерітіндісіне  дейін  сода  қосып 
бейтараптаңдар  және  күміс  нитратын  қосыңдар.  Тұнбаның  түсінен  қосылу  реакциясының 
біткенін анықтаңдар. Реакция нәтижесінде қандай қышқыл түзілді? Егер қосылу реакциясы 
аяқталмаса  қалған  ерітіндіні  әлі  де  5-10  минут  қайнатып,  анализді  қайталаңдар.  Реакция 
теңдеуін жазыңдар. 

 
165 
ә)  Қызыл  фосфорды  тотықтыру  арқылы  ортофосфор  қышқылын  алу.  Фарфор 
табақшада фосфордың аз мӛлшерін 5-6 мл концентрлі азот қышқылын қосып қыздырыңдар. 
Егер  фосфор  толық  әрекеттеспей  қалса,  тағы  да  азот  қышқылын  қосып,  ерітіндіні 
қайнатыңдар,  суалтыңдар  (не  үшін?).  Қалдығын  сумен  сұйылтып,  әлсіз  қышқылдық  ортаға 
дейін содамен бейтараптаңдар, күміс нитратын қосып сынаңдар. Тәжірибе нәтижесінде қай 
қышқыл түзіледі? Реакция теңдеуін жазыңдар. 
6)  Фосфориттен  немесе  сүйек  ұнтағынан  ортофосфор  қышқылын  алу.  Фарфор 
табақшаға  аздап  сүйек  ұнтағын  немесе  фосфоритті  салып,  оған  күкірт  қышқылын  (1:1) 
құйыңдар.  Қоспаны  қайнатып  сүзіңдер,  ерітіндіде  ортофосфор  қышқылы  бар  екенін 
дәлелдеңдер, ол үшін аммоний молибдатының ерітіндісін пайдалану керек. Реакция теңдеуін 
жазыңдар. 
6. Ортофосфор қышқылының тұздары. а) Натрий фосфаты және оның гидролизі. 
Кестедегі  ортофосфор  қышқылының  диссоциациялану  тұрақтысының  шамасына  қарағанда 
сілтілік  металдар  фосфаттары  гидролиздене  ме,  жоқ  па?  Болжаңдар.  Натрий  фосфатының 
гидролизі қай сатыда тоқтайды? 
Осы  болжамдарды  тексеру  үшін  натрий  гидро-,  дигидро-  және  фосфат  ерітінділерін 
қызыл  және  кӛк  лакмус  қағаздарымен  сынаңдар.  Натрий  фосфаты  гидролизінің  сатылап 
диссоциациялану  теңдеуін  жазыңдар.  Оның  әрі  қарай  гидролизденуіне  қандай  иондардың 
пайда  болып  кӛбеюі  кедергі  болады?  Әмбебап  индикатор  қағазының  кӛмегімен  ерітіндінің 
рН-ын анықта. 
ә) Кальций фосфатын алу: Зертханада бар реактивтерден кальций фосфатын, гидро- 
және дигидрофосфатын алыңдар. Реакция теңдеуін жазыңдар. Алынған тұздардың ерігіштігі 
туралы  қорытынды  жасаңдар.  Кальций  гидрофосфатының 
4
CaHPO тұнбасына  сірке 
қышқылын қосыңдар. Не байқалады? Түсіндіріңдер. Реакция теңдеуін жазыңдар. 
б)  Алюминий  және  темір  фосфаттарын  алу.  Бір  сынауыққа  темір  (III)  хлоридінің 
ерітіндісін,  екіншісіне  алюминий  сульфатының  ерітіндісін  құйыңдар.  Әрқайсысына  натрий 
ацетаты  мен  натрий  фосфаты  ерітінділерін  қосыңдар.  Тұнбалардың  түсін  байқаңдар.  Бұл 
ненің  тұнбалары?  Ацетат  иондарының  қатысы  қандай?  Алюминий  және  темір 
фосфаттарының түзілу реакциясының теңдеулерін жазыңдар. 
7. Фосфор галогенидтерінің алынуы және қасиеттері.  а) Фосфор (V) хлоридін алу. 
Хлормен  толтырылған  сынауыққа  (хлор  алуды  1б-тәжірибедегі  жұмыс)  аздап  фосфор 
салыңдар. Не байқалады? Алынған қосылыстың түсін, агрегаттық күйін байқандар. Реакция 
теңдеуін жазыңдар. 
ә) Фосфор (V) хлоридінің гидролизі. Сынауыққа фосфор (V) хлоридін салыңдар, 3-5 мл 
су  қосып  қайнатыңдар.  Алынған  ерітіндіні  лакмус  қағазымен  сынаңдар.  Күміс  нитратын 
артық  мӛлшерде  қосыңдар.  Не  байқалады?  Тұнбаның  түсін  және  құрамын  байқаңдар. 
Тұнбаны сүзіп, ерітіндіге натрий карбонатының ерітіндісін сары тұнба түзілгенше қосыңдар. 
Күміс  нитратымен  реакция  нәтижесі  -  фосфор  (V)  хлориді  сумен  әрекеттескенде  қандай 
заттар түзілгенін кӛрсетеді? Реакция теңдеулерін жазыңдар. 
б) Фосфор (ІІІ) хлоридінің гидролизі. Судың аз кӛлеміне фосфор (III) хлоридінің 1 -2 
тамшысын  қосыңдар.  Ерітіндіні  лакмус  қағазымен  сынаңдар.  Реакция  теңдеуін  жазыңдар. 
Ерітіндіні  фарфор  табақшада  қайнаған  су  үстінде  немесе  аз  жалында  сақтықпен 
қыздырыңдар,  сонан  соң  суалтыңдар.  Суытқаннан  кейін  табақшада  түссіз,  құрғақ 
ортофосфор  қышқылы  қалады.  Түзілген  тұнбаның  құрамы,  түрі,  түсі  қандай?  Реакция 
теңдеуін жазыңдар. Фосфорлылау қышқылы осы реакцияларда қандай қасиеттер кӛрсетеді? 
 
Жаттығулар мен есептер 
1.  Фосфордың  химиялық  қасиеттерінде  азоттан  қандай  айырмашылық  бар?  Бұл 
айырмашылықты  элементтердің  периодтық  жүйедегі  орнына  және  атомдардың  құрылысы 
негізінде түсіндіріңдер. 
2.  Кальцийдің  гидро-  және  дигидрофосфатының,  натрий  фосфитінің,  натрий  және 
кальций гидрофосфиттерінің графикалық формулаларын жазыңдар. 

 
166 
3.  Ортофосфор  қышқылының  сатылай  диссоциациялану  теңдеуін  жазып, 
диссоциациялану  тұрақтысын  табыңдар.  Ортофосфор  қышқылы  ерітіндісінде  қай  аниондар 
кӛп болады? Түсіндіріңдер. 
4. Мына ӛзгерістерді іске асыруға қажет реакциялар теңдеулерін жазыңдар: 
 а) 
2
4
3
2
4
2
4
2
4
3
)
(
)
(
)
(
PO
Ca
PO
H
Ca
CaHPO
PO
Ca
 
 ә)   
4
4
3
2
3
ClO
PH
PH
P
Ca
 
5. Фосфор (V) бромидінің, фосфор (ІІІ) иодидінің гидролиз теңдеулерін жазыңдар.  
6.  Реакция  теңдеулерін  электрондық  теңдеу  құрып  толық  жазыңдар,  тотығу 
тотықсыздану реакцияларын теңестіріңдер. 
P
ақ
O
H
AgNO
2
3
 
O
H
PO
K
2
4
3
 
O
H
CuSO
PH
2
4
3
 
HCl
AlP
 
O
H
HgCl
PO
H
2
2
3
3
 
7. 20 т жай суперфосфат алу үшін 96%-ті күкірт қышқылы ерітіндісінің(
мл
г /
84
,
1
) 
қандай кӛлемі және 80% 
2
4
3
)
(PO
Ca
бар фосфориттің қандай массасы қажет? 
8. 0,31 г кальций фосфатынан алынған фосфор қышқылын бейтараптау үшін натрий 
гидроксидінің  0,1  н  ерітіндісінің  қандай  кӛлемі  қажет?  Бұл  реакция  нәтижесінде  натрий 
гидрофосфаты түзіледі. 
9. 3 г фосфор жанғанда 6,87 г оксид түзіледі. Оксид буының ауа бойынша тығыздығы 
9,8 болса, оксидтің нақты формуласы қандай? 
 
Мышьяк, сурьма, висмут және олардың қосылыстары 
Бақылау сұрақтар: 
1.  Мышьяк,  сурьма  және  висмуттың  атомдарының  электрондык  конфигурациясын 
жазыңдар.  V  топшадағы  элементтердің  және  жай  заттарының  қасиеттері  қалай 
өзгереді? Түсіндіріңдер. 
2.  Табиғи  қосылыстардан  бос  күйінде  мышьяк,  сурьма  және  висмутты  қалай  алады? 
Реакция теңдеулерін жазыңдар. 
3.  Мышьяк,  сурьма  және  висмут  сумен,  сұйытылған  қышқылдармен  (
4
2
3
,
,
SO
H
HNO
HCl
) 
әрекеттесе ме? Түсіндіріңдер. 
4.  Мышьяк,  сурьма  және  висмуттың  концентрлі  күкірт  және  азот  қышқылдарымен 
реакциясының теңдеулерін жазыңдар. 
5. Молекула құрылысы теориясын пайдаланып V — А- топшадағы элементтердің   сутекті   
қосылыстарының      тұрақтылығы,  тотықсыздандырғыш  қасиеттері  және  электрон-
донорлық қасиеттері қалай өзгеретінін түсіндіріңдер. 
6.  Мышьяк  (III),  сурьма  (III)  және  висмут  (III)  оксидтері  мен  гидроксидтерінің  химиялық 
қасиеттерін  салыстырыңдар.  Осы  элементтер  гидроксидтерінің  алыну  реакциясының 
теңдеулерін  жазыңдар.  Мышьяк.(III)  және  сурьма  (III)  гидроксидтерінің  амфотерлігін 
түсіндіріңдер. 
7. Мышьяк (V) және сурьма (V) оксидтері мен гидроксидтерінің алу әдістері және химиялық 
қасиеттері қандай? Реакция теңдеулерін жазыңдар. 
8.  Тотығу-тотықсыздану  реакцияларында  мышьяк,  сурьма  және  висмуттың  тотығу 
дәрежелері  +3,  +5  қосылыстары  қандай  қасиет  көрсетеді?  Мышьяктан  висмутқа  қарай 
бұл қасиеттер қалай өзгереді? 
 
№11 зертханалық жұмыс  
Тәжірибелер: 
Аспаптар мен реактивтер: 200 мл колба, газ өткізгіш түтігі және воронкасы бар тығын, 
фарфор табақша, стақан, 25 мл цилиндр, темір сым,  висмут, қорғасын, сурьма  (ұнтағы), 

 
167 
қалайы, кадмий, мырыш, көмір (ұнтақ және түйір),  мышьяк (ІІІ) оксиді, висмут нитраты 
O
H
NO
Bi
2
2
3
5
)
(
, натрий карбонаты, сурьма  (ІІІ) хлориді,  сурьма  сульфиді, натрий немесе 
калий висмутаты (
3
NaBiO
, 
3
KBiO
), индикатор қағазы, парафин, бензин немесе эфир. 
Мышьяк 
Мышьяктың  барлық  қосылыстары  өте  улы,  сондықтан  мышьякпен  жұмыс  жасау 
барысында өте абай болу керек. 
1.  Мышьяктың  алынуы.  Жіңішке  сынауыққа  аздап  мышьяк  (III)  оксиді  мен  кӛміртегін 
қосып, штативке сәл кӛлбеу бекітіп қатты қыздырыңдар. Сынауықтың  қабырғаларында қай 
заттың қара дағы түзілді? Реакция теңдеуін жазыңдар. 
2. Арсиннің алынуы және қасиеттері.(Жұмысты тартпа шкафта жүргізу керек). Кӛлемі 
100-200  мл  колбаға  мырыштың  бірнеше  түйірін  салып,  оны  газ  ӛткізгіш  түтігі  және 
воронкасы  бар  тығынмен  тығындайды.  Шүмегі  колбаның  түбіне  дейін  жететін  воронка 
арқылы сұйытылған  (1:3) тұз  қышқылын(Марш қондырғысы)құйыңдар.  Аспаптан ауа түгел 
ығыстырылғаннан  кейін,  бӛлінген  сутегін  жағыңдар.  Жанып  тұрған  сутегінің  жалынының 
түсі қандай?  Сонан соң воронкаға 1 мл мышьяк (III) хлоридін және 2 мл натрий гидроксидін 
құйыңдар. Жалын түсінің ӛзгеруін байқаңдар және оны түсіндіріңдер. Арсиннің түзілуі мен 
оның  жану  реакциясының  теңдеулерін  жазыңдар.  Түтіктің  жіңішке  жерін  қыздырыңдар. 
Жалын  түсінің  ӛзгеруін  байқаңдар,  түтіктің  суық  бӛліктеріндегі  мышьяктың  қара 
дағынбайқаңдар ("мышьяк айнасы"). Реакция теңдеуін жазыңдар. 
Тәжірибе біткеннен кейін колбаны сумен толтырыңдар. Түтікті шығарып, мышьякты 
концентрлі  азот  қышқылының  аз  мӛлшерімен  жуып  тазартыңдар.  Реакция  теңдеуін 
жазыңдар. Бұл - Марш сынамасы мышьяктың ӛте аз мӛлшерін анықтау үшін қолданады. 
3. Мышьяк (III) оксидінің қасиеттері.(Тәжірибелерді тартпа шкафта жүргізу керек). 
а)  Мышьяк  (III)  оксидінің  бӛлме  температурасында  және  қыздырғанда  суда  ерігіштігін 
байқаңдар. Лакмус қағазы арқылы алынған ерітіндінің ортасын сынаңдар. Реакция теңдеуін 
жазыңдар. 
ә)  Натрий  гидроксидін  мышьяк  (III)  оксидіне  қосып  қыздырыңдар.  Реакция  теңдеуін 
жазыңдар. Ерітіндіні екіге бӛліп 4-тәжірибеге сақтап қойыңдар. 
б)  Мышьяк  (III)  оксидіне  концентрлі  тұз  қышқылын  қосыңдар,  кыздырыңдар,  реакция 
теңдеуін жазыңдар. 
Тәжірибелер  нәтижесінде  мышьяк  (III)  оксиді  мен  гидроксидінің  химиялық 
қасиеттері туралы қорытыңды жасаңдар. 
4.  Мышьяктың  қышқыл  тұздарының  қасиеттері.  а)  Зә-тәжірибесінде  алынған  натрий 
тетрагидроксоарсенатының (III) ерітіндісіне тұнба түзілгенше күміс нитратының ерітіндісін 
қосыңдар,  тұнбаның  түсін,  түрін  байқаңдар.  Реакция  теңдеуін  молекулалық-иондық  түрде 
жазыңдар. 
ә) 3-тәжірибеде алынған натрий тетрагидроксоарсенатының(III) 2-3 мл ерітіндісіне йод суын 
қосыңдар. Ерітіндінің түсінің ӛзгеруін байқаңдар. 
5.Мышьяк қышқылын және оның тұздарын алу. Олардың қасиеттері. 
(Тәжірибені  тартпа  шкафта  жүргізу  керек).  Фарфор  табақшаға  шамамен  0,5г  мышьяк 
оксидін  салып,  оған  5  мл  концентрлі  азот  қышқылын  қосыңдар.  Қоспаны  реакция 
аяқталғанша  қыздырыңдар  (не  бӛлінеді?).  Сонан  соң  ерітіндіні  кұрғағанша  (неге?) 
кыздырыңдар.  Алынған  ӛнімді  суда  ерітіп,  лакмус  қағазымен  сынаңдар.  Реакция  теңдеуін 
жазыңдар.  
Күміс  нитратының  ерітіндісін  пайдаланып,  ерітіндіде 
4
)
(OH
As
  және 
)
(
4
AsO
 
иондарының бар екенін қалай білуге болады? 
 
Сурьма 

жүктеу/скачать 6,26 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: