Садыћов Т. С., т б. Дљниежљзi тарихы
жүктеу/скачать 14,18 Mb. Pdf көрінісі
|
| § 30. ИРАК ПЕН ИЗРАИЛЬ
ИРАК 1958 жылѕы революция. Ирак Республикасыныѓ ћџрылуы жќне 50-жылдардыѓ соѓы мен 70-жылдардаѕы дамуы. 50-жылдарда Иракта )мiр сљрген ќскери-монархиялыћ режiм тереѓ даѕдарыс жаѕдайында едi. Оѕан iс жљзiнде ћоѕамныѓ барлыћ топтары наразы болатын. 1957 жылы бiрћатар саяси партияларды бiрiктiру негiзiнде џлттыћ бiрлiк Майданы ћџрылды. Жаѓаѕы партиялардыѓ арасында еѓ бастылары Араб Социалистiк Жаѓару (БААС — араб аббревиатура- сы) партиясы мен коммунистiк партия болды. Майданныѓ баѕдарла- масында монархияны ћџлату, демократиялыћ бостандыћтарды енгiзу, Баѕдат шартынан шыѕу к)зделдi. 1958 жылы Иракта революция болды. Армия халыћтыѓ ћолдауымен монархияны ћџлатып, елде республика жарияланды. Генерал Абдель Карим Касем бастаѕан республикалыћ )кiмет елде демократиялыћ )згерiстер жљргiзуге кiрiстi. Бџћаралыћ ћоѕамдыћ џйымдарѕа рџћсат етiлдi. Iрi жер иеленушiлiктi шектейтiн аграрлыћ реформаны жљзеге асыру басталды, елдегi шетел капиталыныѓ позицияларына ћысым жасалды. Ирак Баѕдат шартынан шыѕып, )з аумаѕындаѕы шетелдiк ќскери базаларды жойды. Љкiмет )зiнiѓ ћызметiнде елдiѓ басты љш саяси кљштерi арасында — БААС, коммунистер жќне кљрдтер арасында келiсе отырып жџмыс iстеуге мќжбљр болды. 1959 жылдыѓ ортасынан бастап буржуазиялыћ-демократияыћ республиканыѓ режiмi )згерiп, ол А.К.Касемнiѓ бiр )зiнiѓ дикта- турасына айналды. А.К.Касем БААС пен коммунистердi ќлсiретiп, елдiѓ солтљстiгiндегi кљрд џлттыћ ћозѕалысын ќскер кљшiмен жаныш- 233 тауѕа шешiм ћабылдады. 1961 жылѕы 5 ћыркљйекте Ирак армиясы кљрд жасаћтарына ћарсы џрыс ћимылдарын бастады. Бџл соѕыс џзаћћа созылды. Армияда наразылыћ кљшейдi. Осыныѓ негiзiнде БААС-тыѓ саяси белсендiлiгi кљшейдi. 1963 жылы елде мемлекеттiк т)ѓкерiс жасалды. Касем билiктен кетiп, )кiмет басына БААС пен ќскерилер келдi. Бiраћ к)п џзамай елде президент Р.Арефтiѓ )з диктатурасы кљшейе бастады. БААС партиясы елдi басћарудан шеттетiлдi. 1968 жылѕы 17 шiлдеде Иракта таѕы да мемлекеттiк т)ѓкерiс болды. БААС ќскерилердiѓ ћолдауымен )кiмет билiгiн )з ћолдарына алды. Партия жетекшiсi генерел Хасан аль-Бакр ел президентi болды. Оныѓ т)ѓiрегiнде жас офицер, партия белсендiсi Саддам Хусейн ерекше к)зге тљстi. 1970 жылѕы 16 шiлдеде Ирак Халыћтыћ Демократиялыћ Республика деп жарияланды. БААС )кiмет басына келiсiмен елде жер реформасын жљргiздi, ауыл шаруашылыѕын кооперациялауѕа кiрiстi, экономикадаѕы мемлекеттiк секторды кљшейттi, еѓбек жќне ќлеуметтiк ћамсыздандыру туралы жаѓа заѓдар ћабылдады. 70-жылдардыѓ бiрiншi жартысында љкiмет мџнай )неркќсiбiн џлт меншiгiне алды. Мџнай экспорттаудан тљскен табыстар елдiѓ ћорѕаныс ќлеуетiн ныѕайтуѕа, осы кљнгi индустрия мен инфраћџрылымдар ћџруѕа жџмсалды. Мџнай шыѕару, мџнай )ѓдеу, газ, электр энергетикасы, мќшине жасау сияћты салалар бќрiнен де к)п дамытылды. БААС басшылыѕы кљрдтердiѓ џлттыћ ћозѕалысын басып тастап, 1975 жылы ћарулы кљштерiн талћандады. БААС партиясы елде )зiнiѓ саяси беделiн ныѕайтса да )кiмет љшiн елдiѓ iшiнде жљргiзiлген кљреске ћатыспай ћала алмады. 1979 жылы партиядаѕы iшкi т)ѓкерiс нќтижесiнде )кiмет билiгi С.Хусейннiѓ ћолына )ттi. жүктеу/скачать 14,18 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|