Қ. Жарықбаев о. СаңҒылбаев

346

Адам  объектіге  түрлі  мақсат  көздеп 

қызығады.  Осы  тұрғыдан  қызығу 

тікелей және жанама болып екіге бө- 

лінеді.  Тікелей  қызығу  айналадағы 

нәрселердің  тартымдылығынан  туа- 

ды.  Мәселен,  футболға  қызығуды 

осыған жатқызуға болады. Жанама қы- 

зығу  –  бұл  әрекеттік  түпкі  нәтиже- 

сін қажетсіну. Мұндай қызығуда адам 

көздеген мақсатына біртіндеп, саты- 

лап  жетеді,  Мәселен,  оқуға,  еңбек 

етуге  қызығу  осындай  қызығулар. 

Жанама  қызығу  тұрақты,  тұрлаулы 

болып  келсе,  адамның  ісі  оңға  ба- 

сып, ол нәрсені білген үстіне біле тү- 

суге ықыласы кетіп отырады. Адам- 

дардың  қызығу  саласындағы  ерек- 

шеліктері де әр түрлі. Бұл өзгешелік- 

тер адамның іс-әрекетіне, көзқарасы 

мен талғамына, мұраты мен мүддесі- 

не байланысты белгілі мазмұнға то- 

лы болады. Мәселен, бір адамдар сая- 

си-қоғамдық мәселелерге қызығатын 

болса,  екінші  біреулер  эстетикаға 

қызығады. Ал үшінші біреулер ғылы- 

ми-теориялық  мәселелерге  ерекше 

назар аударып отырады, төртінші бі- 

реулерде  осы  айтылғандардың  бар- 

лығы бірдей тоғысып жатады.

Қызығу  балаларда  алғашқы  кезде 

онша ажыратылмайды. Дегенмен бө- 

бектерде  де  қызығу  элементтерінің 

барын байқауға болады. Қызығудың 

жақсы көрінетін жері – мектеп. Мек- 

теп  жасындағы  балаларда  қарапа- 

йым  тану  қызығулары  көріне  бас- 

тайды. Мектеп өмірі балаларда көп- 

теген  қызығулардың  түрлерін  туғы- 

зады. Біртіндеп оқу қызығуларымен 

қатар  спорттық,  оқырмандық  қызы- 

ғулар қалыптасады. Қызығу көбінде 

баланың бір нәрсеге бейімділігіне қа- 

рай көрінеді. Мәселен, шахматқа қы- 

зығу  баланың  осы  ойынмен  айна- 

лысуға  бейімділігінен  туады.  Бірақ 

қызығулардың  бейімдіктен  бөлек 

те  пайда  болатын  кездері  кездеседі. 

Мәселен,  футболға  қызығатындар- 

дың  футбол  ойынына  жөнді  бейім- 

ділігі болмаса да қызығуы өте күшті 

келеді. Бірақ мұндай қызығуды бел- 

сенді,  пәрменді  қызығу  деп  айтуға 

болмайды. Қызығу пәрменді, белсен- 

ді болу үшін, бала тікелей әрекетпен 

айланысуы қажет. Мұғалім балалар- 

дың  қызығуын  тәрбиелеуде  оларға 

әлі  де  онша  мәлім  емес  кейбір  жа- 

нама  қызығуларын  тауып,  соларды 

тұрақтандыру  жағын  ойлауы  керек. 

Сонда  ғана  бала  рухани  өмірге  бай, 

босқа  зерігуді  білмейтін,  еңбекті 

сүйетін,  жан-жақты,  қабілетті  адам 

болып шығады.

ҚЫЛЫҚ  –  (іс)  мінез-құлықтың 

күрделі «бірлігін» белгілеу үшін Ген- 

ри  Мюррей  енгізген  термин.  Түрлі 

қылықтарға адамдар мен объектілер 

арасындағы өзара әрекеттестік жата- 

ды.  Қ-тың  ұнамды,  бағалы  норма- 

лары  адамды  жағымды  сенімдерді 

бойға дарытуға себепші болады. 

«ҚЫРҒЫзДАР»  –  орыс  антропо- 

логі Н.Л. Зеландтың (1833-1902) 1885 

жылы Омбыда жарық көрген еңбегі 

«Бұл  қазақ  халқының  психология- 

лық  ерекшеліктері  жайлы»  жарық 

көрген тұңғыш ғылыми туынды. Автор 

халқымыздың  ұлттық  темперамен- 

тін  сангвинник  типіне  жатқызады. 

Осы типті академик И.П. Павлов тір- 

шілікке  ең  қолайлы,  жауынгер  тип 

деп бағалаған. Зеландтың пікірінше, 

жүктеу/скачать 11,21 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: