Мектепке дейінгі тәрбиенің дамуы (1921-1930)

142 
мекемелерді сақтау және оларды педагогикалық жұмысты ұйымдастыру 
болды. Бұл съезде көрсетілген «Жаңа экономикалық саяспт, мектепке дейінгі 
тәрбиелеудің идиологиялық негізіне әсер етпейді және балабақша әрқашан 
тегін және мемлекеттік болады». Сонымен қатар мектепке дейінгі 
мекемелердегі балалардың әлеуметтік құрамы байқалды, мұнда негізгі 
тәрбиешілер жұмысшы қауымның балалар болды. Бұл съезде тәрбиелеу 
мекемелерінің негізгі типі ретінде балалар үшін мойындады, себебі 
балалардың онда болуы қамтамасыз етілді. 
1924 жылы 13 съезде мектептер мен мектепке дейінгі тәрбие берудің 
сұрағы көтерілді және совет ауылды аймақтарының дамуы туралы 
жобаларды құрды. Бұл съезде бүкіл совет мекемелерінің ауылды аймақтарға 
назар аударуын талап етті. Жұмыскерлер мен шаруаларды әлеуметтік 
құрылымды жасауға араласуында нұсқады. Соның негізінде «Жұмысшылар 
мен шаруаларды советтік кәсіби ұжымдық және басқа құрлық мекемелеріне 
жұмысшыларды өткізу негізгі міндет» болды. Мектепке дейінгі тәрбие беру 
міндеті туралы сұрақ ІІІ-ші Бүкіл Ресейлік съезде қойылды, ол 1924 жылы 25 
қазанда шақырылды. Мектепке дейінгі тәрбиенің ғылыми және тәрбиелік 
жұмысшылармымен қатар бұл съезде ИК ВКМ өкілдері командалары немесе 
басқа республика делигаттары қатысты. Съездің көрсетуінше «Балалар 
мекемелерінің қалада және ауылдық аймақта дамуы ең ауқымды 
ұйымдастырылған қоғамдық мүдделерін қызықтыру» жалпы білім беру 
мекемелерінің басқаруымен өтті. Мектепке дейінгі мекемелер съезінде 
педагогикалық ұғымға съезді совет өкіметінің мекемелер, өндіріспен, 
кәсіпкерлермен тығыз байланыста болуды ұсынды, оларды белсенді түрде 
мектепке дейінгі мекемелерді салуға қызықтырды. Балабақшаларды кешкі 
және түңгі топтарды, жұмысшылар клубында балалар бөлмесін, коперативті 
үйлер ұйымдастырды, яғни олардың аналары қоғамдық немесе білім беру 
мекемелерінде жұмыс атқарды. Бұл съезде мектепке дейінгі қызметкерлер 
әртүрлі ұлттарға көмек көрсетті. Көптеген аймақтарда әртүрлі ұлттарға 
арналған ана тілінде тәрбие беретін мекемелер ашылды.
Балалар мекемелерін қамтамасыз ету үшін жағдай жақсы аталардан 
уақытша төлемақы алды. 1920 жылы мектепке дейінгі тәрбие беруді ІІІ-ші 
конференция өтіп, 1927 жылы бастап жаңа құрылым бойынша балабақшалар 
салына бастады.
Аса үлкен назарды бұл съезде ауылды аймақтарда жұмысты 
ұйымдастыру болды. Н.К. Крупскаяның «Ауылдағы мектепке дейінгі тәрбие» 
ұсынысында сас үлкен назарды ауылдағы мектепке дейінгі мекемелерге 
бөлді. Мұның нәтижесінде шаруаларды қоғамдық-саяси іс-әрекетке 
шақырды, сонымен қатар балаларға дұрыс тәрбиелеуді көздеді. Оның айтуы 
бойынша балабақшалар міндетті түрде «айтып кету әдетін қалыптастыру 
ауылдарды біріктіруде үлкен мәнге ие болды» деді. Крупская балалар 
денсаулығын жақсартуға, мәдени гигиеналық дағдыларды сақтау, ойындар 
мен 
сабақтарды 
басқару 
нәтижесінде 
балалар 
ұйымшылдығын 
қалыптастырып, табиғат құбылыстарын бақылауға, қийыншылықты бірге 
жеңіуге үлкен мән берді. Ол шаруашылық жұмысты ұйымдастыруға 

143 
тарысты: себебі аналардың балабақша маңында бірігуі, бұл олардың ауылдың 
қоғамдық өміріне оралуына әсер етті. Оның шығармаларында ауылды 
аймақта жаңа тұрмысты негізуде ауыл шаруашылығын көтеру, өнімді еңбек 
жасау халықты ағарту барысында балалар мекемелерін дамыту қажетін 
айтты. Бұл съезде ауылды аймақтарда жаз айларындағы демалыстарда 
балалар алаңын ұйымдастыру нәтижесінде оларды станционарлы балабақша 
етуге бағыттады.
РКМ 10 съезінен кейін мектепке дейінгі мекемелер саны қайта өсе 
бастады. Шаруа әйелдер қауымы белсенді түрде мектепке дейінгі 
мекемелерді салуға көмек көрсетті, олар көп әйелдер жұмысістейтін 
орталықтарда олар тікелей кісіби шарушылық ұйымдармен байланысып 
балалар мекемелерін ашуға тырысты.
Халық ағарту комитетінің негізгі мақсаты ауылда жазғы балалар алаңын 
ұйымдастыру болды. Саяси ағарту мекемелерінің негізгі жоспарында арнайы 
бұйрықты мектепке дейінгі тәрбие беру сұрағы көтерілді. Бұл бұйрықта 
саяси тәрбие беру сұрағы көтерілді. Ұйымның міндеті ауылды аймақтардағы 
мектепке дейінгі мекемелерді құруға көмек беру еді.
Жазғы жұмысқа жыл сайын пединституттардың мектепке дейінгі 
бөлімше студенттерін ауылға жұмыс істеуге жіберді. Крупская жеке 
Мәскеулік студенттерді ауылды аймаққа жұмыс істеуге шақырғанда әртүрлі 
қиындықтарда сабырлы болуға шақырды. Студеттер ауылды аймақтарда 
қоғамдық білім беруді қызықты етіп, әртүрлі жиналыстарға қатысып, 
жергілікті жәрдемақыға мектепке дейінгі балалар әлемін ашты. Сонымен 
қатар олар ата-аналармен жеке және топтық жұмыстар жасады. Көптеген 
қолдағы мектепке дейінгі мекемелер ауылда әртүрлі жұмыстарды өткізді.
Егер совет бөлімінің бірінші жылдарында ата-аналары балаларын 
балабақшаға беруі жөнінде сөз болса, ал мектепке дейінгі тәрбие 
мекемелерінде кемушілкрге жол берілмеді. Өндіріс кәсіпорындарының 
дамуы және олардағы жұмыс графигі мектепке дейінгі мекемелердің жұмыс 
сағатын ұзартуды қажет етті. Балабақшалар күніне 10-11 сағат жұмыс істеді. 
Балабақшаларда түнгі топтар ұйымдастырылды. Жұмыс клубтарында үлкен 
басқармаларда кешкі балалар бөлімшелері ұйымдастырыла бастады, бұл 
әйелдерге мәдени және қоғамдық өмірге араласуға мүмкіндіктер берілді. 
Совет үкіметі қоғамдық мектепке дейінгң тәрбие беруге үлкен мән берді 
және олардың санын біртіндеп көбейтті.
Бұл аралықта 1921-1930 мектепке дейінгі тәрбие берудің келесі түрлері 
болды: 
1. Балабақша үйлері, мұнда негізінен мектепке дейінгі және мектеп 
жасындағы балалар аралас болды.
2. 6 сағат балаларды қабылдайтын балабақшалар, олар 20ж ортасына 
дейін болды.
3. 20 жылдың ортасында құрылған мектепке дейінгі мекемелер болып 
балабақша деп аталды. 

144 
4. Бала бөлімдері. Тұрғын үйлердегі бала бөлмелері. Олардағы 
мұғалімдердің ақысын тұрғын үй мекемесі төледі. Бала бөлмелері негізінен 6 
сағат жұмыс істеді. 
5. Кооперативті басқармадағы мектепке дейінгі мекемелер. Олардың 
ашылуына келесі жағдайлар жасалды: топтағы балалар саны 10 кем болмады, 
мектепке дейінгі тәрбие беретін мамандар болды. 
6. Балалар алаңы-жаздық мекемелер. Олардың жұмыстық уақыттары 6-8 
сағат болды. Балалар алаңын ұйымдастыру үшін жақсы алаңдар мен ауа райы 
нашар болғанда сабақтар өткізетін жерлер қажет болды.
7. Клубтағы бала бөлмелері негізінен 17-18 ден 20-21 сағатқа, кейде одан 
да көп жұмыс жасады. Балалар бөлмесіне келетін балалар саны 20-25 баладан 
аспау керек еді. Мұндай ұйымның негізгі жағдайлары жеке дәлетхана мен 
киім ілгіштері болуяын қажет етті. 
8. Өтпелі, бұл топтарда күніне 1 сағат жұмыс істеу барысында келесі 
мақсаттар қойылды: 1. мектепке дейінгі мекемеде алған білім мен тәжірбиені 
әрі қарай жүйелеу; 2. санау мен сауаттылық дағдысын қалыптастыру; 3. 
қоғамдық дағдыларды қалыптастыру, ұйымшылдық сезімді тәрбиелеу. 
Сабақтар мектепке дейінгі тәрбие беру маманымен өткізіліп бұл уақытта 
мұндай топтарда 20 бала қатысты.
1929 жылы маусымында халық ағарту комитетініңғ ұжымдық 
отырысында 
қоғамдық 
ұйымдар 
мен 
Мәскеу 
фабрикаларының 
жұмысшыларымен бірге «Мектепке дейәнгі» мәселелер қабылданды. Оған 
үлкен қауымды қызықтыру әртүрлі жастармен жүрді. Өндіріс орындарында 
жұмымшылардан заттық қажеттіліктерді, дүние мүліктерді орналастырды. 
Кейбір облыстарда кооперативті ұйымдар құрды, олар ауылды аймақтардағы 
мектепке дейінгі мекемелердің кезеңіне ат салысты.

жүктеу/скачать 1,79 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: