Инфекция қоздырушыларының зардапты әсері

Зардаптылық дәрежесі, яғни өлшемі, уыттылык /вирулентность/ деп аталады. Зардаптылық - микробтың белгілі бір түрінің ортақ қасиеті болса, уыттылык - оның жекелеген штаммдарының дара касиеті. Бұл енді зардаптылыктың фенотиптік көрінісі. Уыттылық шартты өлшем төменгі өлтіретін дозамен /DLM – dosis letalis minima/ және төменгі жұқтыратын дозамен /DIM – dosis infectiosis minima/ өлшенеді. Олар белгілі бір әдіспен жібергенде массасы мен жасы бойынша саралап алынған жануарлардың 95-100 %-ін өлтіретін не ауыртатын микробтың ең аз саны. Ал бұл көрсеткіштерді дәлірек аныктау үшін жұқтырылған жануарлардың 50 % өлтіретін /LD₅₀/, немесе ауыртатын /ID₅₀/ шаманы алады.

Уыттылық микробтардың уыттылық факторлары деп аталған қасиеттерінен туыңдайды. Бұл факторлар екі топка бөлінеді: инвазиялылығы және улылығы /токсигендігі/.

Инвазиялылығы - микробтың денеде ұлпаларға бойлап еніп, даруы, онда өніп-өсіп, организмнің қорғаныс қабілетін тежеуі. Микробтың тиісті торшаларға жабысу қабілетін адгезиялылығы, ал организмнің қорғаныс күшін әлсірету кабілетін агрессиялылығы деп атайды. Қоздырушылардың мұндай қасиеттері олардың морфологиялық және биохимиялық ерекшеліктеріне негізделген. Мысалы, энтеробактериялардың /колибактериоз, сальмонеллез қоздырушылары/ адгезиялылығы олардың өте нәзік жіпшелері - фимбриялары арқылы іске асады. Организмнің ұлпа торшаларын микробтар бөліп шығаратын уыттылық ферменттері /гиалуронидаза, ДНҚ-аза, РНҚ-аза, коагулаза т.б./ зақымдаса, фагоцитоз бен басқа да қорғаныс реакциясьш тежеуге микробтың капсуласы, кабығындағы VI-, К-антигендері, агрессин типтес бөлінділері қызмет етеді. Микроб иесіне тән бүркеніш мимикрия антигендеріне ие болу арқылы өзіне қарсы бағытталған организмнің иммунитет күштерінің әсерінен аман калады.