Ерітінділердің концентрациясы. Заттардың ерігіштігі Мақсаты: ерітінділердің концентрациясын және оны өрнектеу тәсілдерін зерттеу.
Тақырыпты зерттеу нәтижесінде студент: білуі қажет: негізгі ұғымдар: ерітінді, концентрация, массалық үлес, молярлық концентрация.
істей алу керек: тәжірибеде ерітіндінің массалық үлесін және молярлық концентрацияны есептеу әдістерін қолдану.
меңгеруі тиіс: ерітіндінің массалық үлесін және молярлық концентрацияны есептеу дағдысы.
Ерітінділердің концентрациясы. Ерітіндінің маңызды сипаттамаларының бірі-ерітіндінің концентрациясы деп аталатын ерітінді мен еріткіштің салыстырмалы құрамы.
Сапалық мағынада ерітінділер концентрлі ("күшті") және сұйылтылған болып бөлінеді, біріншісінде еріген зат көп, екіншісінде еріген зат аз мөлшерде болады.
Сандық тұрғыдан алғанда, ерітіндінің концентрациясы көптеген жолдармен өрнектеледі, бірақ келесі алты әдіс жиі қолданылады.
1. Ерітіндінің массалық үлесі (ω) - еріген зат массасының ерітіндінің массасына қатынасы. Мысалы, натрий гидроксидінің 20% ерітіндісі-100 кг (немесе г) NaOH-да 20 кг (немесе 20 г) және 80 кг (немесе 80 г) судан тұратын ерітінді.
Егер ерітінді сұйық болса, онда мұндай ерітіндінің құрамы тек массада ғана емес, сонымен қатар көлемдік үлестермен немесе көлемдік пайыздарда да көрсетілуі мүмкін. Ерітіндінің көлемдік үлесі (φ) - бұл заттың көлемінің бүкіл ерітіндінің көлеміне қатынасы. Мысалы, егер 0,5 л ерітіндіде 200 мл этанол болса, онда оның көлемдік үлесі 0,4 немесе 40% құрайды.
2. Молярлық концентрация (C немесе CM) - бұл бір литр ерітіндідегі еріген заттың мөлшері. Мысалы, екі молярлы (2 М) күкірт қышқылының бір литрінде 2 моль бар, яғни 196 г H2SO4, ал децимолярлы (0,1 М) қышқылдың бірдей көлемінде – 9,8 г H2SO4.
3. Эквивалентінің молярлық концентрациясы (Cн) ерітіндінің бір литріндегі еріген заттың эквиваленттік массаларының мөлшеріне тең. Бұл концентрацияны өрнектеу әдісінің басқа атаулары: эквивалентті және қалыпты (қалыпты).
Егер ерітіндінің эквивалентінің молярлық массасы оның молярлық массасына тең болса (HCl, HNO3, NaOH, KOH, NaCl, KNO3 және т.б.), онда эквиваленттің молярлық концентрациясы молярлық концентрацияға тең болады; басқа заттар үшін олардың ерітінділерінің бұл концентрациясы бүтін санға бірнеше рет ерекшеленеді. Мысалы, күкірт қышқылының мономолярлық ерітіндісінің эквивалентінің молярлық концентрациясы екі, ортофосфор қышқылы - үш, алюминий сульфаты - алты және т. б.