1. Лексикология пәнінің зерттеу нысаны, мақсаты мен міндеті тіл білімінің өзге салаларымен байланысын көрсетіңіз
екі қабат- аяғы ауыр; өтірік айту-қосып айту;өлді-қайтпас сапар шекті,дүние салды
жүктеу/скачать 189,29 Kb.
|
| 91.екі қабат- аяғы ауыр; өтірік айту-қосып айту;өлді-қайтпас сапар шекті,дүние салды.
Жауап: Сөздің уғымы дөрекілеу, қолайсыздау, көңілге тиетіндей болып келген жардайда да тілде бір соз бір сөзбен алмастырыла береді. Мундай жағдайда магынасы тұрпайы сөздің орнына сол уғымцы жұмсартып, женілдетіп жеткізетін сыпайы, жұмсак сөздер айтылады. Мұндай құбылыс тіл білімінде эвфемизм деп аталынады. Эвфемизм табу сиякты урейленуден туган сенімге негізделмейді, сыпайыгершілік пен әдептілікке негізделеді. Демек, қазіргі кездегі қолданылып журген эвфемизмдер бүгін таңдағы оскелен халкы- мыздын калыптаскан этикалык жене эстетикалык нормаларынын күнделікті нақ коріністері деп есептеледі. Сондыктан табу мен эвфемизмдерді бір-бірімен шатастыруга болмайды. Екеуі екі турлі максаттан шыккан. дазак тілінде эвфемиз.. . Қазақ тілінде эвфемизм тәсілімен сөз алмастырудын, мынандай жолдары бар: 1. Ауру аттары алмастырылады. Наукас адамнын козінше аурудын нак озін атамай, онын женілірек турін айту достурі бар. 2. Адамнын дене мушелеріндегі кем-кетік атаулары баска сездермен алмастырылады. 3. Магынасы айтушы мен тындаушыга бірдей соншама жағымсыз, дөрекі сездер алмастырылады. Мәселен, нәжіс, қи, несеп, улкен дәрет, кіші дәрет, дәрет сындыру, дегендердін бәрі де белгілі контексте сыпайылык рең тудыраДЫ. 4. Уйлену мен турмыс кұруга байланысты сөздер алмастырылады. 5. Қоғам өміріндегі адамдардың бір-бірінін жанымсыз қарым-катынастарына катысты создер баска создермен алмастырылады. Мәселен, аузы женіл, колынын жымыскысы бар, косып айтады, ауыз бастырык, созге келу, бет жыртыспау, жасы улғаю, калтасы тесік, козіне шоп салды, узын кулак, аузынын желі бар, сымсыз телефон дегендер сыпайылык менде айтылады. Ендігі кезекте екі қабат- аяғы ауыр; өтірік айту-қосып айту;өлді-қайтпас сапар шекті,дүние салды сөздерінің мән-мағынасына тоқталсақ: Бұл эвфемизмдердің мағыналарына түсініктеме берсек. АЯҒЫ АУЫР ӘЙЕЛ құрсағына бала біткен әйел дегенді білдіреді. А. а. ә. эвфемизм. Яғни А. а. ә-дің күйін тура атауға тыйым салынғанды білдіреді. Бұл ұғымның екіқабат, жүкті, аяғы ауыр, құрсақ көтерді, іші білінді, көжеге тойды деген балама атаулары бар. Дәстүрлі ортада А. а. ә.-ге қатысты сан алуан тыйым, ырым, ұстанымдар қалыптасты. ҚОСЫП АЙТУ- ӨТІРІК АЙТУ эфвемизм. Адам баласының жалған сөйлеуін айтады. Бір істі істегенде немесе жалпы өмірде адамға зиянын келтіру яки пайдасына шешілуі үшін адамдар бір біріне кейде өтірік айтып жатады. 3.)ДҮНИЕ САЛДЫ / ДҮНИЕДЕН ҚАЙТТЫ дәстүрлі ортада адамның бақи дүниелік болғандығын білдіретін ұғым. Әдетте бұл ұғым адам тәнінің қара жер қойнына мәңгілік берілуін ғана емес, оның жанының мына жалған дүниеден мәңгілік дүниеге көшкендігін білдіреді. Ұғымның әлеуметтік-мәдени контексі мен философиялық болмысына қарағанда, ол ислам дінінің әсерімен қалыптасып, қолданыс тапқан болуы керек. Алайда қазақтың байырғы дүниетанымында да дүниенің, тезис-антитезис принципімен, бұл дүние мен ол дүние деп жіктелетіндігін ескерсек, аталмыш ұғымның дәстүрлі қазақы ортада қолданысы субстанциясының ежелден бастау алатындығы күмәнсіз. Эфвемизмдерге мысал Ұры - қолының сұғанағы бар. Өсекші - суайт, сөз таситын адам. Боқмұрын - жас, жасы кіші адам. Қырт - мылжың - көп сөйлеу. Топас - білімсіз, надан Саңырау – құлағы ауыр, құлағының мүкісі бар Соқыр – көзі көрмейді, зағип адам. Ақсақ – аяғын сылтып басу. Сақау – мылқау, тілі жоқ. Жынды – есуас, жарымес. жүктеу/скачать 189,29 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|