1. Тарихи-мәдени ескерткіштердің сипатын нақты ашып көрсетіңіз
Қырғыз (Қазақ) өлкесі Орынбор қоғамының еңбектерін талдаңыз
жүктеу/скачать 185,78 Kb.
|
| 36. Қырғыз (Қазақ) өлкесі Орынбор қоғамының еңбектерін талдаңыз.
Мелковтың қазақ өмір салтын мұқият зерттегенінің дәлелі – оның жазбалары бар далалық күнделігі. 1929 ж. А. Мелков «Қазақтардың (қазақ-қырғыз) тұрмысын зерттеу бағдарламасы» атты кітапша құрастырды, онда қазақ халқы өмірінің шаруашылық-тұрмыстық тұрғысын зерттеу мәселелерін атап өткен.Онда қоныс аудару, рулық жүйе, жерді пайдалану (ауыл шаруашылығы), мал өсіру, аңшылық, тұрғын үй, көшпелілік, тамақ, қолөнер, киім-кешек, неке қию, мерекелер, жерлеу және білім беру мәселелері қарастырылған. Бірақ мұнда рухани мәдениетке аз көңіл бөлінген, сондықтан діни сипаттағы мәселелер ішінара әртүрлі бөлімдерде көрініс тапты (Программа.., 1929: 28-33). Бағдарлама авторы рухани мәдениеттің мәселелері тез үйренуге қиын және алдын-ала дайындықты қажет етеді деп санады. Бұл «бағдарлама» жұмыс істеуді қалайтын жас өлкетанушыларға «жол көрсетуші» ретінде болуы керек еді. Оны құрастырған кезде Мелков тек өзінің тәжірибесі мен әріптестерінің тәжірибесіне сүйене отырып, олардың арасында тіл кафедрасында доцент болып жұмыс істеген, 1937 ж. тұтқындалып, ал 1938 ж. сотталып өлім жазасына кесілген Т. Шонановтың атын атап өткен (Шонанов, 2007: 308). Мелковтың қарандашпен салынған суреттері мен сызбалар альбомы этнографтардың қызығушылығын тудырған. Суреттер 17×26 см өлшемдегі парақтарда орналасқан және түсіндірме жазбалармен сүйемелденеді. Альбомда үш жүзге жуық қазақтың тұрмыстық заттарының эскиздері, дәстүрлі киім-кешектері, киіздердің ою-өрнектері, ши тоқымалары, кестелер көріністері бар. Оның қалған иллюстрациялық коллекцияларының арасында қазақ өмірінің түрлі салаларына қатысты фотолар бар Мелковтың суреттерінде – ұлттық киімдегі қазақтар, пейзаждар, елді мекендер, саздан, қамыстан жасалған құрылыстар, киіз үйлер, жаңа ғимараттар, өткелдер, түйелер керуендері, кәсіпшіліктер, қолөнер, тамақ дайындау, діни рәсімдер бар. Кейбір суреттері археологияға қатысты. Жанрлық көріністер де бар: аушы құстармен аңшы, базардағы саудагерлер, асқабақ ыдыстарындағы суды тасымалдау тәсілдері, балаларға арналған ойындар. Жеке коллекцияны қазақ тұрғын үйлері мен үй-жайларының жоспары құрайды. 1928 ж. Қарақалпақ этнографиялық экспедициясы кезінде Мелков, Қазақстан бойынша алдыңғы сапарлардағы сияқты далалық материалдарды жинап, көп жазып, сызбаларын суреттеп, фотоға түсіретін. Мелков өзінен бұрын ізашарлар бастаған қарақалпақтардың мәдениеті мен өмірі туралы материалдар жинауды жалғастырды. Ол Ресей этнографиялық музейіне қарақалпақ киіз үйінің ағаш бөліктерін сатып алып, оның құрал-жабдықтарының әшекейлеу үлгілерін – қамыстан жасалған ою-тоқылған бұйымдар мен төсеніштерін (ши) жинай алды. Сол мұражай үшін А.Л. Мелков Қарақалпақстанның ауыл тұрғындарынан тұрмыстық заттар коллекциясын жинады (Мелков экспедициясының материалдары Қарақалпақстанның тарихи-өлкетану музейінде сақталған). Сол коллекцияға қолөнер бұйымдарының үлгілері, ерлер мен әйелдердің киімдері, зергерлік бұйымдар мен құралдар, қолөнершінің білдектері, ағаш және саздан жасалған ыдыс-аяқтар, музыкалық аспаптар кіреді. Мелковпен бірге кейіннен танымал болған этнограф, фольклорист А. Диваев және басқа зерттеушілер жинаған қарақалпақтардың халық дастандары, ертегілері мен жоралғыларының (ырымдарының) жазбалары 1920 ж. Қазақстанды зерттеу қоғамының «Еңбектерінде» жарияланған. жүктеу/скачать 185,78 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|