12 жылдық жалпы орта мектептің базалық білім мазмұнын анықтау әдістері

44

4 Жалпы орта мектепте негізгі оқу пәндерінің үлгілік базалық мазмұны

Қазақстан бойынша 12  жылдық білім  беру көшу  бойынша  эксперименттік

жұмыстар

2003-2004  оқу  жылынан  бастап

өткізілуде.

Қазіргі

уақытта

республикамыздағы эксперимент жүріп  жатқан  мектептер саны – 104.

Эксперименттік  сыныптарда  5784  оқушы  оқиды,  оның ішінде қазақ тілінде

оқытатын мектептерде – 3 551, орыс тілінде оқытатын мектептерде – 2 233.

2013-2014  және  2014-2015  оқу  жылдарында  12  жылдық оқытуға  көшу

бойынша  эксперименттік  жұмыстар  жалғастырылып,  11-12  сыныптардағы

бейіндік  оқыту жаратылыстану-математикалық және қоғамдық-гуманитарлық

бағыттарда ішкі бағдарларға бөлінуі бойынша жүзеге асырылатын болады.

12  жылдық оқытуға  көшу  бойынша  жүргізілген  эксперименттік  жұмыстар

және әзірленген  оқулықтар  мен  оқу-әдістемелік кешендері  бойынша әдіскер-

ғалымдар мен практик-мұғалімдердің тиімді ұсыныстары мен пікірлері [37, 38,

39],  12  жылдық білім  берудің тұжырымдамалық негіздері арқылы 12  жылдық

мектептің білім  беру  деңгейлері  бойынша  базалық білім  мазмұны мен

оқушылардың дайындық деңгейіне қойылатын талаптар анықталды.

Осыған  орай, жалпы  орта білім  беру  деңгейінде оқытылатын  базалық

пәндер бойынша үлгілік базалық білім мазмұны  мен  оқушылардың дайындық

деңгейіне қойылатын талаптарды білім салалары бойынша ұсынамыз.

4.1 «Тіл  және әдебиет» білім  саласындағы пәндердің  үлгілік базалық

мазмұны

«Тіл  және әдебиет»  білім  саласының мазмұны  «Қазақ тілі»,  «Қазақ

әдебиеті»  (қазақ тілінде  жалпы  білім  беретін ұйымдар үшін,  оқыту  тілі қазақ

тілінде емес жалпы білім беретін ұйымдар үшін), «Орыс тілі», «Орыс әдебиеті»

(орыс  тілінде  жалпы  білім  беретін ұйымдар үшін),  «Орыс  тілі»,  «Орыс

әдебиеті»  (қазақ тілді  және  басқа  да  орыс  тілді  емес  жалпы  білім  беретін

ұйымдар үшін), «Шетел (ағылшын) тілі» пәндері арқылы жүзеге асырылады.

Қазақ тілі пәні (қазақ мектептерінде)

Мәтін  және  шешендік өнер. Мәтін  байласымы. Байласымның жасалу

тәсілдері.

Шешендік

өнердің

тарихы.  Шешендік  сөзге

қойылатын  талаптар.

Әлеуметтік-тұрмыстық

шешендік  сөз.

Әлеуметтік-саяси  шешендік  сөз.

Академиялық шешендік сөз. Соттағы шешендік сөз. Діни шешендік сөз.

Шешенге қойылатын талаптар. Пікірталас мәдениеті.

Пікір алмасу. Ойталқы. Ойкөкпар. Сөзталас. Пікірсайыс. Айтыс.

Оқушылардың дайындық деңгейіне қойылатын талаптар

оқушылар: ауызша,  жазбаша  тілде  сөздерді  талғап қолдана  білуі; сөз

мәдениеті және сөйлеу түрлерінің сабақтасығын білуі; тілдік қатынас түрлеріне

сай  тілдің стильдік  жүйесін меңгеруі; мәтін  белгілері  мен  мәтіндегі  тілдік

бірліктердің  қызметін  білуі;

мәтіннің

түрлері  мен

табиғатына,  тілдік

ерекшеліктеріне  талдау  жасай  білуі;

тақырыпқа  сай  сөздердің

тіркесу

мүмкіндігін  білуі; тілдік  бірліктердің мәтін  ішіндегі қызметін  білуі; әдеби

45

тілдің ауызша  және  жазбаша  түрлері  болатынын,  оларға  тән  ерекшеліктерді

білуі; мәтіннің тақырыбы мен идеясын, мәтіннің құрылымын ажырата білуі; сөз

мағыналарын мәтіндік қолданыста  ажырата  білуі; сөздердің жасалу  тәсілдерін

білуі; сөз  тіркесінің өзіне тән  белгілерін  және  олардың күрделі  сөздер  мен

тұрақты тіркестерден айырмашылығы мен ұқсастықтарын негіздей білуі; әдеби

тілдің нормаларының сөз  мәдениетіне қатысын  негіздей  алуы; әдеби тілдің

нормаларын  стиль  түрлеріне  сай қолдана  білуі; сөз  мәдениетіне  енетін ұғым-

түсініктерді  түсіндіре  алуы; монолог  сөздің  қолданылатын  орындарын  білуі;

монолог  сөздің мазмұндық-құрылымдық жүйесін білуі; диалогтің адам қарым-

қатынасындағы маңызын  білуі; полилог  сөздің түрлері  мен  пікірталас

мәдениетін  білуі; зерттеу және  шығармашылық  әдістерді өз әрекетінде  тиімді

қолдана білуі тиіс.

сонымен

қатар,  оқушылар:

тіл  табысуға

қажетті  коммуникативтік

дағдыларды 

меңгеруі;

тұрмыстық-әлеуметтік

қатынастағы

әдептілік

нормаларын  меңгеруі; жеке  адам өміріне,  мекеме, ұйым  жұмысына қажетті

ресми  іс-қағаздар жүйесін  меңгеруі; түрлі  тақырыптарда  пікірталасқа  түсу

еркіндігін  және  жиі қолданылатын  тәсілдерді  меңгеруі; мәтін  бөліктеріндегі

сөйлемдердің ойды  жеткізудегі  рөлін  және қолданыс  ерекшелігін  меңгеруі;

сөйлем  мүшелерінің мәтіндегі қызметін  меңгеруі; полилог  сөздің түрлері  мен

пікірталас  мәдениетін  және пікірталасқа  түсу  тәсілдерін  меңгеруі; қазақ тілін

функционалдық сауаттылық тұрғысынан меңгеруі тиіс.

Қазақ әдебиеті пәні (қазақ мектептерінде)

ХХ ғасырдың бас кезіндегі Қазақстанның тарихи-әлеуметтік жағдайы.

Ахмет  Байтұрсынұлы.  «Қырық мысал»,  «Маса»  жинақтары. Міржақып

Дулатұлы.  «Шәкірт»,  «Таза  бұлақ»,  «Оян, қазақ»  өлеңдері.  Сұлтанмахмұт

Торайғыров. «Кім  жазықты»  романы. Мағжан  Жұмабаев.  «Күміс  нұрлы  ай»,

«Жұлдызды  жүзік,  айды  алқа қып  берейін»,  «Шолпы»,  «Сырдағы  Алашқа»

өлеңдері.

1930-1960 жылдардағы әдебиет. Кеңестік дәуірдегі қазақ әдебиетіне жалпы

шолу.

Сәкен  Сейфуллин.  «Аққудың айырылуы»  поэмалары. Бейімбет  Майлин.

«Азат әйел»,  «Көңіл  айту» өлеңдері,  «Майдан»  пьесасы. Ілияс  Жансүгіров.

«Құлагер»  поэмасы. Жамбыл  Жабаев.  «Өтеген  батыр»  жыры.  Жамбылдың

эпикалық жырларының тақырыбы  мен  идеясы.  Мұхтар Әуезов.  «Абай  жолы»

роман-эпопеясы  (үзінді),  «Еңлік-Кебек»  драмасы.

«Абай  жолы»  роман-

эпопеясының әлемдік әдебиеттің алтын қорына енген шығарма екендігі. Сәбит

Мұқанов.  «Сұлушаш»  поэмасы. Ғабит Мүсірепов.  «Қазақ солдаты»  романы

(үзінді). Қасым  Аманжолов.  «Ұлы  Отан  соғысы  туралы  жыр»,  «Байқал»,

«Орал».

1960-1990 жылдардағы әдебиетке жалпы шолу. Поэзиядағы тың ізденістер.

Проза мен драматургиядағы жаңалықтар.

Мұқан  Иманжанов. «Алғашқы  айлар»  повесі.  Жұбан Молдағалиев.  «Мен –

қазақпын»  поэмасы.  Сырбай  Мәуленов.  «Боранда»,  «Қош  бол,  сәулем»

өлеңдері. Табиғат  лирикасы.  Ақын өлеңдеріндегі  соғыс  суреттері.  Сырбай

өлеңдеріндегі сыршыл  сезім.  Зейін  Шашкин.  «Доктор  Дарханов»  романы.

46

Мұқағали  Мақатаев.  «Қайран, Қарасазым-ай»  лирикасы,  «Дариға,  жүрек»

поэмасы.  Мұқағали өлеңдерінің  өзге  ақындар  шығармаларынан өзгешелігі.

Поэмаларының тақырыптары.  Шерхан  Мұртаза.  «Қызыл  жебе»  романы.

Мұхтар Шаханов. «Танакөз» поэмасы. «Ғашықтық ғаламаты» өлеңінің идеялық

мұраты. Қадыр  Мырза Әли.  «Домбыра» өлеңі. Қабдеш  Жұмаділов.  «Тағдыр»

романы. Әбіш Кекілбаев.  «Үркер»,  «Елең-алаң» романдары. Өмірі мен

шығармашылығы  туралы.  Мұхтар  Мағауин.  «Аласапыран»  роман-дилогиясы.

Қалтай Мұхамеджанов. «Көктөбедегі кездесу» пьесасы.

Тәуелсіздік  жылдарындағы қазақ  әдебиеті.  С.  Елубаев  «Ақ боз үй». Д.

Досжанов  «Алыптың азабы». Ш.Мұртаза  «Ай  мен  Айша». К.  Оразалин

«Абайдан соңғы арыстар». З.Қабдолов «Менің Әуезовім», Ә.Таразидің «Жаза»,

Б.  Мұқайдың  «Өмірзая»  романдары,  Р.Мұқанованың  «Мәңгілік  бала  бейне»

повесі, Т. Нұрмағамбетовтің «Айқай» повесі.

Драма  жанрының  өзіндік  ерекшеліктері. Қазақ драматургиясының пайда

болуы  мен қалыптасу  кезеңдері  туралы қысқаша  шолу.  60-90-жылдарға  дейін

драматургия  саласында қалам  тартып  келген қаламгерлер  (Қ.Мұхамеджанов,

Қ.Шаңғытбаев, О.Бөкеев, А.Сүлейменов, т.б.). Тәуелсіздік жылдарындағы қазақ

драматургиясының жай-күйі.  Драматургияда қазақ халқының басынан өткен

тарихи  оқиғаларды  баяндайтын  пьесалар

Ә.Кекілбаев  «Абылай  хан»,

И.Оразбаев «Мен ішпеген у бар ма?».

Оқушылардың дайындық деңгейіне қойылатын талаптар

оқушылар: ХХ ғасыр әдебиеті үлгілерін  білуі; тәуелсіздік  жылдары

жазылынып  жүрген  шығармалардан  хабардар  болуы;

көркем  шығарма

мазмұнын әлем әдебиеті үлгілерімен  салыстыра  талдауы; әдебиеттің өзге

ғылымдармен сабақтастығын білуі; шығармада бейнеленген өмір шындығы мен

автордың ойын тани алуы; әдеби тақырыпқа реферат жазып, жоспарын, тезисін

дайындауды білуі;  компьютермен,  техникалық ақпарат құралдарымен  жұмыс

істеп,  интернет  арқылы әлем әдебиетімен  таныса  алуды; сыныптан  тыс  және

қосымша оқуға ұсынылған әдеби-көркем шығармаларды өздігінен оқуы тиіс.

сонымен

қатар,  оқушылар:

ұлттық

мұра  ретінде  танылған

үздік

шығармалардың тарихи  сипатын,  маңызын  көркемдік шындық тұрғысынан

меңгеруі; өлең сөздің  құрылымдық элементтерінің  (өлшем,  ырғақ,  ұйқас,

шумақ) мән-мағынасын,  негізгі ұғымдарын меңгеруі; сөйлеу  дағдыларын

меңгеруі; қазақ әдебиетінен алған  білімдерін  басқа  салаларда  ақпарат  көзі

ретінде пайдалана алуды меңгеруі тиіс.

Қазақ тілі (қазақ тілді емес мектептерде)

Қазақстан Республикасы. Қазақстан мемлекеттік  және  саяси құрылым

атаулары. Қазақстан  Республикасының  ұлттық рәміздері. ҚР  Заңдары. ҚР

мемлекеттік тілі. ҚР экономикасы.

Бұқаралық ақпаралық  құралдар. Қазақ газет-журналдары.  Теледидар.

Радио. Пошта қызметі. Публицистикалық жарнамалық материалдар  (сұхбат,

мақала, жарнама). Іс қағаздары.

Мамандық. Мамандық түрлері. Менің болашақ мамандығым. Біздің

еліміздегі оқу жүйесі. Халықаралық байланыс.

47

Отбасы. Отбасының бюджеті.  Ата-ана  мен  бала  арасындағы қарым-

қатынасы. Қонақ күту  дәстүрі. Әуежайда.  Теміржол  бекетінде. Қонақ  үйде.

Қала мен дала.

Мәдениетті  тұлға.

Ұлттық

салт-дәстүрлер  мен  мұралар.

Мәдени

орындарға саяхат.  Компьютер,  телефон.  Сән әлемі.  Жастар  киімі.  Мектеп

формасы.

Тілдік  білім. Тілдің әлеуметтік-мәдени қызметі. Қарым-қатынас мәдениеті.

Әлеуметтік қарым-қатынас жағдаяттарындағы сөйлеу мәдениеті.

Фонетика.

Сингармонизм. 

Ассимиляция. 

Орфоэпиялық

және

офографиялық норма. Екпін.

Лексика.

Сөз.

Қатысымдық

(коммуникативтік)  мәтіндермен  жұмыс.

Мамандыққа, кәсіпке байланысты лексикалық тақырыптар.

Морфология. Жай  септеу  және  тәуелді  септеу.  Көмекші  есімдер  мен

көмекші  етістік.  Септеулік  шылаулар,  ерекшеліктері.  Етіс  түрлері.  Етістіктің

шақтары. Жұрнақтар, оның түрлері. Диалог, оның тыныс белгілері. Сөйлемдегі

сөздердің орын  тәртібі,  байланысу  тәсілдері.  Бірыңғай  мүше,  жалпылауыш

мүше, айқындауыш мүше, қыстырма сөз, олардың тыныс белгілері.

Синтаксис. Құрмалас сөйлем, тыныс белгілері.

Іс-қағаздары. Стиль. Ресми стиль.

Оқушылардың дайындық деңгейіне қойылатын талаптар

оқушылар: әдеби тілдің орфографиялық және  орфоэпиялық нормаларын

сақтап қолдана білуі; сөздің мағыналық топтарын айыра біледі, оларды сөйлеу

тілінде  еркін қолдана  білуі; мәтін  тіліне,  мазмұнына  байланысты өз  ойын

жеткізе  білуі; мәтіннен өзіне қажетті  ақпаратты  іріктейді,  оларды  тілдік

қатынаста мақсатқа  сай  саралап,  еркін қолдана  білуі; мәтіннің  құрылымын

ажыратады,  жанрлық белгілерін  анықтай  білуі; мәтіндерге  сапалық жағынан

талдау  жасап, өзінің берген  бағасын  дәйектей  білуі; мәтіндерге  кешенді  тілдік

талдау жасайды; стиль түрлерінің ерекшеліктерін ажырата білуі тиіс.

сонымен

қатар,  оқушылар:

мақал-мәтелдер  мен  фразеологизмдерді

меңгеруі; мәтін құрауды  меңгеруі; сөздік құрам  түрлерін  меңгеруі; сөз  тіркесі

мен сөйлем түрлерін меңгеруі тиіс.

Қазақ әдебиеті (қазақ тілді емес мектеп)

ХХ ғасырдағы қазақ әдебиеті. Жалпы шолу.

Ахмет 

Байтұрсынұлы. 

«Қырық

мысал». 

Аудармалары. 

Міржақып

Дулатұлы.  «Оян, қазақ»  өлеңдері. Сұлтанмахмұт  Торайғыров.  «Бір  адамға»

өлеңі. Сәкен  Сейфуллин.  «Ақсақ киік» өлеңі. Мағжан  Жұмабаев.  «Жұлдызды

жүзік,  айды  алқа қып  берейін» өлеңдері.  Жүсіпбек  Аймауытов.  «Ақбілек»

романы.  Бейімбет  Майлин.  «Шұғаның белгісі»  хикаяты.  Ілияс  Жансүгіров.

«Құлагер»  поэмасы. Жамбыл  Жабаев.  «Ленинградтық  өренім» өлеңі. Сәбит

Мұқанов.  «Балуан  Шолақ» повесі.  «Балуан  Шолақ» повесінің тақырыбы.

Мұхтар Әуезов.  «Абай  жолы»  роман-эпопеясы. Ғабит  Мүсірепов.  «Қазақ

солдаты»  романы. Ғабиден  Мұстафин.  «Шығанақ» повесі. Қасым  Аманжолов.

«Дүниеге  жар» өлеңі. Әбділда  Тәжібаев.  «Монологтар»  поэмасы.  Ілияс

Есенберлин.  «Қаһар»  романы.  Сырбай  Мәуленов.  «Сәкен» өлеңі.  Жұбан

Молдағалиев.  «Мен - қазақпын»  поэмасы.  Тахауи  Ахтанов.  «Шырағың

48

сөнбесін»  романы. Әбдіжәміл  Нұрпейісов.  «Қан  мен  тер»  трилогиясына  шолу.

Мұқағали Мақатаев.  «Үш  бақытым» өлеңі. Қадір  Мырза Әли  мен  Тұманбай

Молдағалиев.  «Домбыра»

өлеңі,  «Студент  дәптері»  жинағы.

Қабдеш

Жұмаділов. «Соңғы көш» дилогиясына шолу. Олжас Сүлейменов. «Қасқырдың

бөлтіріктері» өлеңі. Оралхан Бөкей. «Тортай мінер ақ боз ат». Мұхтар Шаханов.

«Танакөз» поэмасы.

Тәуелсіздік жылдарындағы қазақ әдебиеті.

Оқушылардың дайындық деңгейіне қойылатын талаптар

оқушылар: ХХ ғасыр әдебиеті үлгілерін білуі; тәуелсіздік  жылдары

жазылынып  жүрген  шығармалардан  хабардар  болуы;

әдебиеттің

өзге

ғылымдармен сабақтастығын білуі; шығармада бейнеленген өмір шындығы мен

автордың ойын тани алуы; әдеби тақырыпқа реферат жазып, жоспарын, тезисін

дайындауды білуі;  компьютермен,  техникалық ақпарат құралдарымен  жұмыс

істеп,  интернет  арқылы әлем әдебиетімен  таныса  алуды; сыныптан  тыс  және

қосымша оқуға ұсынылған әдеби-көркем шығармаларды өздігінен оқуы тиіс.

сонымен

қатар,  оқушылар:

ұлттық

мұра  ретінде  танылған

үздік

шығармалардың тарихи  сипатын,  маңызын  көркемдік  шындық тұрғысынан

меңгеруі; өлең сөздің  құрылымдық элементтерінің  (өлшем,  ырғақ,  ұйқас,

шумақ) мән-мағынасын,  негізгі ұғымдарын  меңгеруі; сөйлеу  дағдыларын

меңгеруі; қазақ әдебиетінен алған  білімдерін  басқа  салаларда  ақпарат  көзі

ретінде пайдалана алуды меңгеруі тиіс.

Орыс әдебиеті (қазақ мектептерінде)

Произведения  русской  классической  литературы  второй  половины  XIX

века:  лирические  произведения  Ф.И.Тютчева,  А.А.Фета;  стихотворения,  поэма

«Кому на Руси жить хорошо» Н.А.Некрасова; пьеса  «Гроза» А.Н.Островского;

1-2 

повести 

Н.С.Лескова; 

романы 

«Преступление 

и 

наказание»

Ф.М.Достоевского, «Война и мир» (главы) Л.Н.Толстого, «Господа Головлевы»

Салтыкова-Щедрина; 1 пьеса, 1-2 рассказа А.П.Чехова;

Произведения  русской  литературы  XX  века:  А.И.Куприна,  И.А.Бунина,

М.Горького,  стихотворения,  поэма  «Двенадцать»  А.А.Блока,  лирические

произведения 

Н.С.Гумилева, 

М.И.Цветаевой, 

А.А.Ахматовой,

О.Э.Мандельштама, 

В.В.Маяковского, 

С.А.Есенина; 

1-2 

прозаических

произведения  М.М.Зощенко,  М.А.Булгакова,  А.П.Платонова  М.А.Шолохова,

В.М.Шукшина;  стихотворения  и  роман  «Доктор  Живаго»  (обзор  с  чтением

глав) 

Б.Л.Пастернака; 

лирические 

произведения 

Н.А.Заболоцкого,

А.Т.Твардовского;

Произведения  поэтов  русского  зарубежья; Произведения современных

поэтов; Прозаические  произведения  современных  авторов; Прозаические  и

стихотворные 

произведения 

современных 

русскоязычных

писателей

Казахстана.

Оқушылардың дайындық деңгейіне қойылатын талаптар

оқушылар:

оқылатын 

туындылардың

авторлары 

туралы 

маңызды

өмірбаяндық мәліметтерді; әлемдік әдебиет үдерісінің дамуы  ерекшеліктерін

және әлемдік әдебиет үдерісіндегі  орыс әдебиетінің орнын  және ұлттық

өзгешелігін білуі тиіс;

49

сонымен

қатар, 

оқушылар: 

орыс

әдебиеті 

туындысының

келелі

мәселелерін,  ана  тіліндегі әдебиет  туындысындағы  жуық мәселелермен

негіздеуді;  көркем  туындыларды  оқыған  кезде  арнайы

әдебиеттерді

(өмірбаяндық,

тарихи-әдебиеттік

зерттеулер,

әдебиеттану 

сөздіктері,

анықтамалықтар,  энциклопедиялар)  пайдалануды; әдеби  тақырыпқа  баяндама,

реферат,  тұсаукесер  дайындауды, өз  бетінше  оқыған  кітапқа,  көрген  фильмге,

теледидарлық хабарға,  спектакльге  рецензия  немесе  пікір  жазуды меңгеруі

тиіс.

Орыс тілі (орыс мектептерінде)

Сөйлеу-коммуникативтік құзыреттілігі: Соотношение  языка  и  речи.

Формы  речи:  устная  и  письменная. Речь  диалогическая  и  монологическая.

Культура  речи:  нормы  речи.  Текст:  тема,  основная  мысль,  части  текста.  План

текста.  Логическая  структура  текста.  Типы  монологической  речи:  описание,

повествование  и  рассуждение.  Описание:  композиционные  и  языковые

особенности. 

Логическая 

структура 

текста-описания. 

Повествование:

композиционные и  языковые  особенности.  Логическая  структура  текста-

повествования.  Рассуждение:  композиционные  и  языковые  особенности.

Логическая  структура  текста-рассуждения.  Монологическое  высказывание  с

разными типами речи. Функциональные стили речи. Система функциональных

разновидностей  речи.  Разговорный  стиль  речи.  Научный  стиль  речи.

Официально-деловой 

стиль 

речи. 

Публицистический 

стиль 

речи.

Художественный стиль речи. Стилистический анализ текста. Лингвистический

анализ  художественного  текста.  Художественно-изобразительные  средства

речи.  Речевые  жанры.  Структура  текста  разных  жанров.  Общение  и

коммуникация  как  отношение  частного к  общему.  Стратегия  и  тактики

общения. 

Учет 

ситуации 

общения 

в 

продуцировании 

речи:

официальный/неофициальный  тип  обстановки,  возрастной  или социальный

статус собеседника, тип взаимоотношений с собеседником. Культура общения.

Коммуникативные качества речи. Риторика. Основы ораторской речи. Позиция

говорящего в тексте, ориентированном на широкую аудиторию.

Продуцирование текстов  разных  жанров и  стилей. Практические  умения

общаться  в  деловом  мире.  Умения  дискутировать по  актуальным  проблемам  в

обществе.  Общение  на  тему  искусства.  Общение  по  научной  проблеме.

Выступление  перед  широкой  аудиторией  на  общественно-политическую,

экологическую, 

духовно-нравственную 

тему.

Совершенствование

коммуникативных качеств речи.

Тілдік құзыреттілік: Язык  как  развивающееся  явление. Функции  языка  в

обществе.  Государственный  и  русский языки в  Казахстане.  Фонетические

особенности  языка.  Орфоэпия  и  нормы  произношения. Фонетический  анализ

слова.  Орфография  и  фонетика. Лексика.  Слово  и  его  значение.  Тематическая

лексика.  Синонимические  ряды  и  антонимические  пары  внутри  тематической

лексики.  Стилистические  синонимы.  Омонимы.  Омонимия  и  смежные  с  ними

явления. Паронимы  и  их  различение  в  речи.  Формирование  русской  лексики:

исконно 

русская 

лексика, 

заимствованная 

лексика. 

Фонетические 

и

морфологические  черты  заимствованных  слов.  Устаревшая  и  новая  лексика.

50

Типы  устаревшей  лексики.  Лексика  и  орфография.  Лексический  анализ  слова.

Фразеология.  Фразеологизм  и  его  связь  со  словом.

Стилистическая

характеристика фразеологизма. Заимствованные фразеологизмы и отражение в

них культуры других народов. Фразеология и пунктуация. Морфемика. Основа

слова  и  окончание.  Корень  и  аффиксы.  Варианты  корня.  Орфографическое

оформление 

морфем.

Морфемный 

анализ. 

Словообразование.

Словообразование  разных  частей  речи.  Словообразовательный  анализ.

Морфологические 

и 

неморфологические 

способы 

образования 

слов.

Словообразующая 

и 

формообразующая 

функции 

аффиксов.

Словообразовательный  тип.  Грамматический  строй  языка.  Морфология:

самостоятельные  и  служебные  части  речи.  Части  речи  и  их  орфографическое

оформление. 

Морфологический 

анализ 

слов 

разных 

частей 

речи.

Функционирование слов разных частей речи в текстах описания, повествования

и  рассуждения.  Слово,  словосочетание  и  предложение  в  синтаксисе  языка.

Грамматическая  основа  предложения.  Характеристика  простого  предложения

на  разных  основаниях.  Пунктуация  в  простом  предложении.  Пунктуация  в

простом  осложненном  предложении.  Сложное  предложение.  Средства  связи

частей  сложного  предложения.  Классификация  сложного  предложения.

Сложносочиненное 

предложение. 

Сложноподчиненное 

предложение.

Бессоюзное  предложение.  Сложное  многочленное  предложение  с  разными

типами  связи.  Пунктуация  в  сложном  предложении.  Синтаксический  и

пунктуационный  анализ  предложений  разных  типов.  Сложное  предложение  с

разными  типами  связи.  Многоуровневый  синтаксический  анализ  сложного

предложения с разными типами связи. Функционирование типов предложений

в  текстах  разных  стилей.  Грамматические  нормы  современного  русского

литературного 

языка.

Орфографический 

анализ 

текста. 

Соблюдение

орфографических норм русского литературного языка. Пунктуационный анализ

текста.  Соблюдение  пунктуационных  норм  русского  литературного  языка.

Анализ языковых особенностей текста разных стилей и жанров.

Әлеуметтік-мәдени құзыреттілік: Социокультурная  функция  языка.  Язык

как национально-культурный феномен. Особенности русского речевого этикета

в  межкультурной  коммуникации. Культура  речевого  поведения  в  различных

ситуациях социального общения.

Оқушылардың дайындық деңгейіне қойылатын талаптар

оқушылар: тілдік  жүйенің деңгейлік ұйымдастырылуын;  тілдік  жүйенің  әр

түрлі  деңгейдегі  бірліктерінің айырмашылығын;  дыбыстар  жүйесін  және

олардың түрлі  негіздемедегі  классификациясын; әдебиеттік  дыбыстаудың

негізгі  ережелерін;  сөздердің лексикалық мағынасының түрлерін;  синоним

сөздер  тізбектерін,  антоним  сөздерді;  фразеологиялық бірліктерді  және

олардың сөз  бен  сөйлемнен  айырмашылығын;  сөздер мен  фразеологизмдердің

тақырыптық топтарын;  сөздердің стилистикалық сипатын;  сөз  таптарын  және

олардың сипаттамасын;  сөзжасам  тәсілдерін; басты  сөз  таптары  және олардың

сипаттамасын; қызметтік  сөз  таптары  және  олардың сипаттамасын;  түолі

негіздемедегі сөйлем түрлері және олардың сипаттамасын; лексика, морфемика,

сөзжасам, морфология және синтаксис деңгейіндегі омонимдік құбылыстарды;

51

төлеу  сөзді  жеткізу  тәсілдерін;  орыс  орфографиясының ережелерін;  орыс

тілінің пунктуциясының ережелерін;  монолог  сөз  түрлерінің ережелерін

(сипаттау, хабарлау, пайымдау); сөйлеу стильдерінің ерекшеліктерін білуі тиіс;

сонымен қатар,  оқушылар: сөзге  фонетикалық, морфемдік,  сөзжасамдық

талдау жасауды; сөзге лексикалық талдау жасау; сөзге, сөз тіркесіне, сөйлемге

грамматикалық сипаттама беруді; мәтіннің мағыналық бөлімдерін ерекшелеуді,

жоспарын  жасауды;  мәтінге  тақырып қоюды;  мәтіннің түрін  анықтауды;  түрлі

стиль мен жанрдағы мәтіндерді ажырату; әдебиеттік орыс тілінің нормаларына

сәйкес  тілдік  жүйенің түрлі  деңгейлерінің тілдік құралдарын қолдануды;  орыс

тілінің орфографиясы  мен  пунктуациясының нормаларын  саөтай  отырып

сауатты  түрде  жазуды; әр  түрлі  стильдегі  монолог  сөз құрастыру;  сөйлеу

этикетінің ережелерін  сақтауды;  мәтінге  толық лингвистикалық талдау  жасау;

анықтамалықтар мен әр түрлі сөздіктерді (түсіндірме, антонимдік, синонимдік,

орфографиялық, сөзжасамдық және  т.б.) қолдануды; қарым-қатынас жасау

стратегиясына  сәйкес  сұхбат құруды;  ресми/  биресми қарым-қатынас түріне

қарай сөйлеу; әңгімесушіге  деген қарым-қатынас түрін  ескеруді;  контекст

аясында  түрлі  деңгейдегі  тілдік  бірліктерге  толық талдау  жасауды;  түрлі

стильдегі  мәтіндерді  хабарлау;  түрлі  типтегі  және  аралас  типті  (сипаттау,

хабарлау,  пайымдау)  мәтіндерді  хабарлауды;  мәдени  және ғылыми  сипаттағы

сөз  жанрларындағы  мәтіндерді  хабарлауды  (ресми  хат,  жеке  хат, құттықтау,

газетке  хабарлама,  еркін  тақырыпта  эссе-шығарма  жазу,  есеп,  реферат,

баяндама, ғылыми жоба жұмысы); көптілді және көпмәдениетті қарым-қатынас

жағдайында  табысты  түрде қарым-қатынас жасауды  (сөз әрекетінің барлық

түрлерін  меңгеруді,  ересектермен  және

құрбыларымен

қарым-қатынас

жасауды,  ауызша  және  жазбаша  сөз әрекетін  дұрыс қабылдауды,  белгілі  бір

мәселе  бойынша өз  пікірін  толық және  логикалық түрде  жеткізу,  орыс  тілінің

сөйлеу  этикетінің нормаларын  сақтауды, ауызша  және  жазбаша  сөз әрекетінің

нормаларын  сақтауды,

ұлттық

мәдениеттің,  ұлттық

сөйлеу  этикетінің,

көпмәдениетті қоғамда әңгімелесушінің ерекшеліктерін  ескеруді) меңгеруі

тиіс.

жүктеу/скачать 2,83 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: