2-тақырып. Әлеуметтану теорияларына кіріспе
Құрылымдық – функционализмің ірі өкілдері америка социологтары Т.Парсонс (1902-1979) және Р. Мертон
жүктеу/скачать 37,65 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 1) әлеуметтік әрекет теориясы; 2) құрылымдық функционалдық талдау тұжырымдамасы
- («Әлеуметтік теория және әлеуметтік құрылым»).
| Құрылымдық – функционализмің ірі өкілдері америка социологтары Т.Парсонс (1902-1979) және Р. Мертон. Оның ұсынған көптеген тұжырымдамаларының ішіндегі негізгі екеуі:
1) әлеуметтік әрекет теориясы; 2) құрылымдық функционалдық талдау тұжырымдамасы. Бұл тұжырымдамалар бойынша, алдымен қоғамда белгілі бір әлеуметтік тәртіп болуы керек. Ал бұл тәртіпті қамтамасыз ететін мораль , құқық, дін, мәдениет, саясат пен ғылым сияқты құндылықтар жиынтығы. Осы құндылықтардың бір бірімен келісімде, ортақ мақсатқа жету жолында әрекет етуі – қоғамдағы басты фундаменталдық интегративті принцип болып табылады. Қоғамда барлығы мойындаған жалпы құндылықтар жүйесі қоғамның жалпы даму бағытын анықтап, нақты жағдайлардағы нақты әрекеттерді бағыттайтын жалпы нормаларды қалыптастырады. Бұл өз кезегінде адамдардың құқықтары мен міндеттерін белгілеп, ортақ мақсаттарға біріктіріп, әлеуметтік тәртіптің негізін құрайды. Осы негізде Әлеуметтанудың басты мақсаты әлеуметтік жүйедегі барлық бағыт беретін құндылықтарды институциоландыру. Институттар , қоғамдық мінез құлықты реттеген жағдайда ғана «әлеуметтік (равновесие) бірқалыпты дамуға» қол жеткізіледі. Парсонс айтуынша, бұл жағдайға жетудің екі жолы бар: бірінші әлеуметтену – құндылықтардың ұрпақтан ұрпаққа жалғасып, жеткізілуі. Мұндағы жеткізу функциясын отбасы, тәрбие және білім беру жүйесі атқарады. Екінші әлеуметтік бақылаудың әртүрлі мехнизмдерін құру. Мысалы, Р.Мертон әлеуметтанудағы эмпириялық зерттеуді теориялық зерттеумен біріктіру идеясын ұсынды («Әлеуметтік теория және әлеуметтік құрылым»). Оның пікірінше, бұларды біріктірудің «алтын ғасыры» басталды. Р.Мертонның идеялары эмпиризмнің баса-көктеуіне қарсы, зерттеушілерді теориялық ізденістерге қатыстыруға бағытталды. Парсонс қоғамды жүйе ретінде қарастыра отырып, кез-келген әлеуметтік жүйе төрт негізгі функционалдық талаптарға жауап беруі керек деп санайды: бейімделу - жүйе мен қоршаған ортаның өзара байланысын білдіреді: өмір сүру үшін жүйе өзінің қоршаған ортасын басқарудың белгілі бір дәрежесіне ие болуы керек. Қоғам үшін экономикалық орта ерекше мәнге ие, ол адамдарға ең төменгі материалдық игіліктерді қамтамасыз етуі керек; мақсатқа жету - барлық қоғамның әлеуметтік белсенділік бағытталған мақсаттарды қою қажеттілігін білдіреді; интеграция - әлеуметтік жүйенің бөліктерін үйлестіруді білдіреді. Бұл функция жүзеге асырылатын негізгі институт - бұл заң. Құқықтық нормалардың көмегімен адамдар мен институттар арасындағы қатынастар реттеледі, бұл қақтығыстың пайда болу мүмкіндігін азайтады. Егер қақтығыс туындаса, оны әлеуметтік жүйенің ыдырауын болдырмай, құқықтық жүйемен шешу керек; Sample үлгіні сақтау (кідіріс) - қоғамның негізгі құндылықтарын сақтау мен қорғауды қамтиды. Парсонс кез-келген әлеуметтік құбылысты талдау үшін осы құрылымдық және функционалды торды пайдаланды. жүктеу/скачать 37,65 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|