Орны  және  жүргiзу  тәртiбi

134 
 
лардың  қан  сарысулары  құрғақ  бор  қышқылымен  консервацияланады 
(консервантты,  қан  сарысуына  қанықан  ерiтiндi  түзiлгенше  қосу  қажет) 
немесе  сорғыш  қағазға  кептiрiп  жiберiледi.  Лептоспирозды  серологиялық 
зерттеу  облыстың  малдәрiгерлiк  лабораторияларында  жүргiзулерiне  байла-
нысты,  шаруашылық  бұл  мекемелерден  шалғай  жерлерде  орналасқан 
жағдайда қан сарысуын кептiрiп жiберген қолайлы. Ол  үшiн 3-5 тамшы қан 
сарысуы  ақ  сорғыш  қағазға  (көлемi  5х5  см
2
)  тамызылып  қалыпты  темпе-
ратурада  (15-37
0
С)  кептiрiледi.  Қан  сарысуы  кептiрiлген  сорғыш  қағаз 
жолдама  қағазбен  бiрге  конвертке  салынып  жiберiледi.  Кептiрiлген  қан 
сарысуы бiр айға дейiн зерттеуге жарамды. 
Б ү й р е к, жарылмаған бойында; қуық iшiндегi несебiмен бiрге; iрi мал 
түсiгiнiң  ұлтабары  (соңғы  екеуiнiң  ұштары  байланады)  пергамент  немесе 
целофан қағазға оралады. 
Т р а н с с у д а т  ж ә н е  ж ұ л ы н н ы ң  с ұ й ы ғ ы, пiсек арқылы соры-
лып  алынып,  стерильденген  пробиркаға  немесе  Пастер  түтiгiне  құйылады. 
Бiрiншiсiнiң аузы тығындалып, екiншiсiнiкi дәнекерленiп жiберiледi. 
С  у,  мал  өрiстерiндегi  көлшiктерден  1,5-2  л  мөлшерiнде  тығыны  бар 
шыны ыдысқа алынады. 
Несеп  және  патологиялық  материал  жаз  айларында  алты  сағат,  қыс 
айларында  (салқын  жерде  сақталса)  10-12  сағат  аралықтарында  алынып 
зерттелуi  тиiс.  Алынған  материалдарға  жолдама  қағаз  толтырылғанда 
мiндеттi  түрде  жануарлардың  өлгеннен  кейiнгi  материал  алынған  уақыты 
көрсетiлуi керек. 
Материалды микроскопиялық зерттеуге дайындау тәртiбi: несеп центри-
фуганың  10-15 мың айналымында 10-15 минут; қан центрифуганың 2-3 мың 
айналымында  5  минут  ұсталынады;  патологиялық  материал  ұнтақталып, 
олардың  физиологиялық  ерiтiндiдегi  езiндiлерi  цнтрифуганың  2-3  мың 
айналымында  10  минут  айналдырылады  немесе  1-2  сағат  суытқышта  (4
0
С) 
тұндырылады.  Зерттеуге  тұнбалардың  бетiне  түзiлген  мөлдiр    сұйықтары 
қолданылады.  Транссудатты  және  жұлын  сұйығын  зерттеуге  дайындау 
әдістемелері несеп дайындау тәртiбiндей. 
М и к р о с к о п и я л ы қ  з е р т т е у. Дайындалған материалдардың бiр 
тамшысы  төсенiш  шыныға  тамызылып,  үстiнен  жабынды  шынымен  басты-
рылады.  Екi  шынының  ортасындағы  бастырылған  тамшыда  -  көпiршiк  ауа 
кеңiстiгi  қалмауы  керек.  Бiр  төсенiш  шыныда  осындай  үш  бастырынды 
тамшы дайындалады. Зерттеу алдында микроскопты сәулелерi реттелiп, кон-
денсордың  жоғарғы  линзасына  бiр  тамшы  дистилденген  су  тамызылып, 
дайындалаған  препараттар  40  х  7-10  немесе  20  х  1,5  х  7  рет  ұлғайымдарда 
қаралады. Лептоспирлер күңгiрт ортада иреленiп қозғалып жүрген жiп тәрiз-
дес денешiктер түрiнде көрiнедi. Оларды анықтау көп қиындық тудырмайды 
және де лептоспирлер басқа мөлтек организмдер сияқты жылтырамайды. 
Б  и  о  л  о  г  и  я  л  ы  қ    с  ы  н  а  м  а  қоян  көжектерiне  немесе  теңiз 
тышқанына  қойылады.  Патологиялық  материалдан  дайындалаған  езiндiлер 

135 
 
лабораториялық  жануарлардың  терi  астына  немесе  құрсақ  қуысына  енгiзi-
ледi.  Егерде  патологиялық  материалдағы  лептоспирлер  патогендi  (ауруды 
қоздыруға қабiлеттi) болса, сынамадағы жануарлар лептоспирозға тән клини-
калық белгiлер (қоректенбеуi, көздiң кiлегей қабығының қабынып, сарғаюы, 
дененiң  қалтырауы,  жүндерiнiң  үдiреюi  т.б)  өлiмге  ұшырайды.  Керiсiнше 
сапрофиттi  лептоспирлер  жануарлар  организмiне  ешқандай  әсер  етпейдi. 
Сынамадағы жануарлардың өлгендерiнен, болмаса тiрi қалғандарынан мате-
риалдар  алынып  лептоспирозда  қолданылатын  лабороториялық  әдiстердiң 
толық  жүйесiмен  тексерiледi.  Солардың  нәтижелерi  бойынша  биологиялық 
сынамаға баға берiледi. 
   
 
 
 
  1.Мал шарушылықтарын сырт-                1. Ауыруға шалдыққандарын 
  тан енетiн ауру қоздырушысы-                анықтап оларды оқшаулап, емдеу,  
  нан қорғау.                                              қалғандарын иммундеу.  
 2.  Аурудың  сол  өңiрдегi  iндет                            2.  Жануарларды  бiр-бiрiмен  
ахуалын анықтау.                                     араластырмай, тұрған қора-жайла- 
 3.Жануарларды күнделiктi қа-                    рында оқшаулап ұстау.  
 рап бақылау.                                                  3. Жануарларды тек қана құдық- 
 4.Шаруашылықтағы аналық жа-              тардан немесе су құбырымен  ке-
нуарларды (10%) жылына 1 рет,                   летiн сумен ғана суғару.  
 ал  асыл  тұқымды  аналық  жануар-                4.  Өрiстегi  ағыны  жоқ  көлшiк  
ларды 2 рет тексеру.                                    суларды ағызу шараларын  ойлас- 
5.Бақылау мақсатымен тышқан                    тырып, оларға малды жолатпау. 
тектестердi аулап, тексеру.                            5. Малды тек қана таулы немесе 
 6.Қауiп болса жануарларды вак-                   қыратты жерлерде бағып ұстау. 
 циналау.                                                          6.Iндет ошағында күнделiктi де- 
                                                                      зинфекция жасау. 
                                                                      7.Дератизация.    
 
25-сурет. Лептоспирозға қарсы қолданылатын  
шаралар кестесi. 
 
С е р о л о г и я л ы қ  з е р т т е у. Жануарлардың қан сарысуларынан 
телімді антиденелердi анықтауға мөлтек агглютинация реакциясы (МАР) мен 
агглютинация  реакциясы  (АР)  лептоспирлердiң  әртүрлi  типтерiнiң  антиген-
дерiмен қойылады. 
Д  а  у  а  л  а  у    және    а  р  ы  л  у    ш  а  р  а  л  а  р  ы.  Осы  мақсаттармен 
жүргiзiлетiн  арнайы  шаралар  мал  дәрiгерлiк  заң  кiтаптарында  көрсетiлген 
нұсқауларға,  iндеттанулық  талдауға,  шаруашылықтың  осы  ауруған  iндеттiк 
Дауалау шаралары 
Арылу шаралары 

136 
 
ахуалына  сәйкес  жоспарланады.  Жоспар  құрғанда  қамтылатын  негiзгi  мәсе-
лелер 25-суретте көрсетiлген. 
Асыл  тұқымды  сиыр  шаруашылықтарына  аналық  ядроны  толықтыруға 
немесе  табын  құрауға  тек  қана  микроагглютинация  және  агглютинация 
реакцияларымен  лептоспирозға  теріс  нәтижелер  берген  індеттен  сау  пункт-
тен  ғана  малдар  әкелінуі  қажет.  Мұнымен  қатар  әкелінген  мал  30  күн 
дауалық карантинде ұсталып, жұқпалы ауруларға тексеріледі. 
Лептоспироздың  табиғи  ошақтылығы  ескеріліп,  жануарлармен  қатар 
кемірушілер  және  ашық  су  қоймалары  ауру  қоздырушысына  бактерио-
логиялық  зерттелуі  керек.  Мал  жайылымдарда  артизиан  құдықтарының 
суларымен немесе жер астынан алынған су құбырларынан суғарылуы қажет.   
 
14-зертханалық сабақ. Ауески ауруын балау, дауалау және індет 
ошағынан арылу   шаралары 
 
К е р е к т i   ж а б д ы қ т а р. Тiрi қояндар, шприц,  ұсақ инелер, йод 
тұнбасы,  70%-ды  спирт,  скальпель,  қайшы,  стерильденген  тампондар, 
антибиотиктер,  көрнектi  құралдар,  биопрепараттар,  малдәрiгерлiк  заң 
кiтаптары. 
О р н ы   ж ә н е   ж ү р г i з у   т ә р т i б i. Сабақ кафедра дәрiсханасында 
жүргiзiледi.  Студенттерден  сұрау  арқылы  ауруды  балау  әдiстерiне  талдау 
жасалынып,  қояндарға  биологиялық  сынама  қойылады.  Студенттер  биопре-
паратттармен  танысып,  арнайы  әдiстемелiк  нұсқауда  көрсетiлген  iндеттiк 
жағдайларға  байланысты  ауруға  қарсы  жүргiзiлетiн  арнайы  күрес  шарала-
рының жоспарын құрады. 
Б а л а у   ә д i с т е р i. Ауески ауруын клиникалық белгiлері арқылы 
балау  көп  қиындық  тудырмайды.  Ауруға  шалдыққан  жануарлардың  барлық 
түрiнен орталық жүйке жүйесiнiң зақымданғанынан туындайтын клиникалық 
белгiлер  байқалады.  Сондықтан  оны  жалған  құтырық,  жұқпалы  салдану, 
қышымалы  оба,  қышымалы  құтырық  деген  қосалқы  атаулармен  атаған. 
Ауески  ауруы  көп  жағдайда  басқа  жұқпалы  аурулармен  қабаттаса  жүредi. 
Сондықтан  аурудан  ада  шаруашылықтарда  оның  түбегейлi  балауы 
iндеттанулық,  клиникалық,  лабораториялық  әдiстердi  жүйелi  түрде  қолдану 
арқылы қойылады.  
I  н  д  е  т  т  а  н  у  л  ы  қ      б  а  л  а  у.  Iндеттанулық  талдау  жүргiзгенде 
алдымен  iндет  процесiнiң  бастауын  анықтауға  баса  назар  аударылады. 
Iндеттiң  доңыздар  арасында  басталып,  олардан  басқа  малдарға  жұғатыны 
ескерiлiп,  шаруашылыққа  сырттан  доңыздың  немесе  оның  өнiмдерiнiң азық 
ретiнде  алынғандығы  анықталады.  Алынбаған  жағдайда  доңыз  қораларын-
дағы  Ауески  вирусын  денелерiнде  жасырын  алып  жүрген  доңыздар  әртүрлi 
стресс  факторлардың  әсерiнен  өздiгiнен  аурудың  жiтi,  жұғымтал  түрiмен 
ауырып,  iндеттiң  таралуына  себепкер  болатыны  ескерiлiп,  шаруашылықтың 
аурудан бұрынғы жылдардағы iндет ахуалы анықталады.  

137 
 
Iндеттанулық  талдау  барысында  тағы  бiр  ескерiлетiн  жәйт,  iндет  етек 
алған  доңыз  қорадан  тышқан  тектестердiң  басқа  қораларға  қарай  жаппай 
өрбуi  және  олардың  өлекселерiнiң  байқалуы  (егеуқұйрық,  тышқан  өлексе-
лерінде  ауру  қоздырушы  вирус  170  күнге  дейін  сақталады).  Сонымен  қатар 
ферма  маңындағы  ит  пен  мысықтың  қышынып  ауыра  бастауы  назарға 
алынады. 
Ауески  ауруынан  сау  емес  шаруашылықтардан  жеммен  бiрге  тышқан-
дардың өлекселерi әкелiнiп, солар арқылы да iндеттiң таралуы мүмкiн. 
К  л  и  н  и  к  а  л  ы  қ      б  а  л  а  у.  Ауруға  тән  негiзгi  клиникалық  белгi  - 
қышыну, доңыздан басқа барлық жануарларда байқалады. Бiрақ бұл белгiнiң 
өзi  iндеттiң  бастапқы  кезеңiнде  ғана  айқын  көрiнедi.  Сонымен  қатар, 
клиникалық  бегiлер  жануарлардың  түрiне,  жасына,  жұғу  жолдарына  байла-
нысты да әр түрлi болады. 
Мысалы,  вирус  құрсақта  жұққан  торайлар  туғаннан  кейiн  септикалық 
түрде ауырып, 4-12 сағат аралығында шығынға ұшырайды. 
П  а  т  а  н  а  т  о  м  и  я  л  ы  қ    өзгерiстер  Ауески  ауруында  айқын 
байқалмайды.  
Л а б о р а т о р и я л ы қ   з е р т т е у: патологиялық материалдарды 
арнайы торша өсініне жұқтырудан, биологиялық сынамадан, НР, ИФР, ДПР, 
КБР, ИФТ қоюдан тұрады. 
П а т о л о г и я л ы қ  м а т е р и а л д ы   а л у  ж ә н е  о н ы  з е р т т е у-  
г е  д а й ы н д а у   т ә р т i б i. Өлексенiң миының әр бөлiктерiнен, өкпесiнен, 
көкбауырынан, бауырынан алынған кесiндiлер стерильденген шыны сауытқа 
салынып,  мұзы  бар  термосқа  орналастырылады.  Қажет  болған  жағдайда 
патологиялық  материал  50%-ды  глицериннiң  буферленген  ерiтiндiсiмен 
консервацияланады.  Танау  қуысынан  стерильденген  дәке  арқылы  жағынды 
алынып құтыдағы Генк ерiтiндiсiне батырылып аузы тығындалады. 
Патологиялық  материал  жолдама  қағазбен  лабораторияға  жiберiледi. 
Жолдама  қағазда  аурудың  клиникалық  белгiлерi,  патология-анатомиялық 
өзгерiстер  және  вакцинаның  қолданылғаны  жайында  деректер  көрсетiлуi 
қажет. 
Лабораторияда  патологиялық  материал  ұнтақталып,  одан  физиологи-
ялық  ерiтiндiде  10%-ды  езiндi  дайындалады.  Дайындалған  езiндi  центрифу-
ганың 3-5 мың айналым минутында 15-30 минут ұсталынып, зерттеуге тұнба 
бетiндегi  мөлдiр  сұйығы  алынады.  Қолданылар  алдында  материалға 
антибиотиктер қосылып, 40 С 8-10 сағат ұсталуы тиiс. 
Б и о с ы н а м а  салмағы 2-2,5 кг екi  қоянға  қойылады. Дайындалған 
материал  қояндардың  терi  астына  немесе  етiне  1  мл  көлемде  енгiзiледi. 
Вирустың  вируленттiлiгiне  (уыттылығына)  байланысты  аурудың  жасырын 
кезеңi 2 күннен 12 күнге дейiн созылады. Егер сынамадағы қояндарда ауруға 
тән  клиникалық  белгiлер  байқалып,  соңынан  шығынға  ұшыраса,  биоло-
гиялық  сынаманың  нәтижесi  оң  деп  бағаланады.  Сынамадағы  қояндар 
клиникалық белгiлер бермей аяқ астынан шығынға ұшырауы да мүмкiн, онда 

138 
 
олардың  өлекселерiнен  материал  алынып,  сынама  басқа  қояндарға  жалғас-
тырылады. 
Вирусты  анықтау  мақсатымен  патологиялық  материал  трипсинделген 
торша  өсіндеріне  жұқтырылады.  Бiрiншi  қабат  жұқтырылғанда  цитопатоло-
гиялық  өзгерiстер  өсінде  4-5  күнде  байқалады.  Жұқтырылу  бiрнеше  рет 
қайталанса, цитопатологиялық өзгерiстер айқын көрiнедi.  Өсіндердегі вирус 
түрлерi бейтараптау реакциясымен ажыратылады. 
С  е  р  о  л  о  г  и  я  л  ы  қ      ә  д  i  с  т  е  р.  Жануарлардың  қан  сарысуынан 
телімді  антиденелердi  анықтауға  жоғарыда  аталған  бiрнеше  серологиялық 
реакцияларды  қолдануға  болады.  Ауески  вирусының  антигенiн  дайындау 
технологиясының  өндiрiстiк  жолға  қойылмағандығынан  серологиялық 
әдiстер практикада кең түрде қолданылмайды. 
Осы  мақсаттармен  жүргiзiлетiн  шаралар  көрсетiлген.  Iндет  орын  алған 
шаруашылықта арнайы шаралар жүйелi түрде жүргiзiлген жағдайда аурудан 
толық түрде арылуға болады. Ауески ауруында бiрнеше инактивтелген және 
тiрi  вакциналар  қолданылады.  Ақырғылары  ВГНКИ  және  БУК-28  штамда-
рынан алынған иммунды вакциналар.  
 
 
 
1.  Аналық  табындарды  тек  қана  бұл                1.  Карантин  қою.  Ауруын, 
iндеттен ада шаруашылықтан алынған              сауларынын оқшаулап  
жануарлармен немесе өз төлiмен ғана               гипериммунды қан  
толықтыру.                                                       сары-суымен, симптомати- 
                                                                          калық дәрiлермен емдеу. 
 2.Сырттан қабылданған жануарларды            2. Сауларын вакциналау. 
карантиндеу.                                                         
                                                                           3.Емдеуге жарамсыздарын       
3. Ет қоректiлерге ерiксiз сойылған                    сойып,еттерiн патологиялық 
жануарлардың етiн, ағзаларын қайна-             өзгерістер болмаса қайнатып  
тып беру.                                                             қолдану. 
 
4.  Фермаға  иесiз  ит  пен  мысықты  зар-                  4.  Жануарлардың  қиын 
жолатпау.                                                         арсыздандыру.    
                        
 5.Қораларда, азық қоймаларында тыш           5. Сүттi пастерлизациялап  
қан тектестерді жою.                                                немесе қайнатып қолдану. 
 6. Ауру шығатын қауiп болса жануар-             6. Өлексенi, ерiксiз сойылған                                                                        
ларды вакциналау.                                            жануарлардың iшкi  
                                                                          ағзаларын жою. 
7.Дезинфекция, дератизация.               
 
26-сурет. Ауески ауруына қарсы қолданылатын күрес  
шараларының кестесi. 
Дауалау шаралары 
Арылу шаралары 

139 
 
Д а у а л а у   және  і н д е т   о ш а ғ ы н а н   а р ы л у  ш а р а л а р ы. 
Дауалау  шараларын  шаруашылық  фермаларында  ғана  емес,  сонымен  қатар 
синантропты  ауру  қоздырушысын  жасырын  тасымалдаушылар  антропур-
гиялық  ошақтар  тудыра  алатын  ауқымды,  яғни  қатер  төнген  аймақта  да 
жүргізу  қажет.  Доңыз  шаруашылықтарында  вирус  тасымалдаушыларды 
биологиялық сынамалар арқылы (теңіз тышқаны, қояндар), ал жануарларды 
серологиялық әдістер арқылы анықтайды. 
Дауалау  шараларында  жазғы  айларда  доңыздарды  лагерлік  жағдайда 
ұстау, фермалардағы объектілерді дезинфекциялау, санациялау, дератизация 
жұмыстарын жүргізу, жануарларды індеттің шығуына қатер төнген жағдайда 
арнайы вакциналарымен егу маңызды роль атқарады.  
Сондықтан  жоспар  құрғанда  үй  жануарларымен  қатар  жабайы 
жануарлардың  (соның  ішінде  кемірушілердің)  популяциясы  (әсіресе  доңыз 
фермаларына байланысты)  ескерілуі қажет.  
Ауески  ауруын  дауалау,  індет  ошағынан  арылу  шаралары  26-суретте  
көрсетілген.  Ауески  ауруында  еріксіз  сойылған  доңыз  ұшасы  темпера-
туралық  режимдерде  өңделіп  қолданылады.  Бұл  ауруда  доңыз  терісі 
сыпырылмай, үйітілуі қажет.  
 
15-зертханалық сабақ. Пастереллездi балау, дауалау  және індет 
ошағынан  шаралары 
Қ а ж е т т i   ж а б д ы қ т а р. Пастерелдер жұқтырылған көгершiндер 
немесе  қояндар,  әр  түрлi  ыдыстар,  төсенiш  шынылар,  қайшы,  скальпель, 
анилин  бояулары,  микроскоптар,  спирт  шамы,  пипеткалар,  биопрепараттар, 
көрнектi құралдар, мал дәрiгерлiк заңдар кiтаптары. 
О р н ы  ж ә н е   ж ү р г i з у  т ә р т i б i. Сабақ кафедра дәрiсханасында 
өтедi.  Оқытушы  биологиялық  сынамаға  алынған  жануарларды  жарып,  оған 
патологиялық-анатомиялық  зерттеу  жүргiзедi.  Студенттер  паталогиялық 
материалды алу, оны зерттеу әдістемелерін үйренiп, iндетке қарсы жүргiзле-
тiн күрес шараларына арналған жаттығуларды орындайды.  
Б  а  л  а  у      ә  д  i  с  т  е  р  i.  Пастереллез  көп  жағдайда  басқа  аурулармен 
қабаттасып  жүредi.  Сондықтан,  оны  балауға  iндеттанулық,  клиникалық, 
патанатомиялық, бактериологиялық әдiстердi жүйелi түрде қолдану қажет.  
I  н  д е  т  т  а  н  у  л  ы  қ   б  а  л  а  у.  Шаруашылыққа  iндеттанулық  талдау 
жүргiзгенде,  пастереллез  ауруын  микроб  тасмалдаушы  инфекция  ретiнде 
қарап,  оның  жануарлар  арасында  бой  көрсетуiне  организмнiң  әртүрлi 
факторлардың  (малды  дұрыс  азықтандырмау,  ұзақ  жолдарға  демалыссыз 
айдау, ауа райы қолайсыз күндерi жануарларды тірі вакциналармен егу, т.б.) 
әсерiнен  әлсiреуi  себеп  болатыны  ескерiледi.  Сонымен  қатар,  бұл  аурудың 
жас  төлдерге  кәрi  мал  арқылы  таралатыны  назарға  алынып,  олардың 
жайылымдағы, суаттардағы, қора-жайдағы  қатынастары және де шаруашы-
лыққа сырттан малдың қабылданғаны анықталынады.  

140 
 
Пастереллездiң  жiтi  түрiнiң к  л  и  н  и  к  а  л  ы  қ    б  е  л  г  i  л  е  р  i,  оның 
әрқилы формасына (iсiнген, кеуде, iшек) сәйкес байқалады.  
Ауруға тән п а т а н а т о м и я л ы  қ  өзгерiстер iшкi ағзаларда айқын 
көрiнедi. Пастереллездiң формаларына байланысты өкпеде, iшекте, бүйректе, 
жүрек  эпикардында  нүктелер  түрiндегі  жаппай  қанталаулар  (20-сурет),  терi 
асты клетчаткасының жылауықтануы анықталады.  
Жануарлар  мен  құста  пастереллезге  тән  болжамдар  байқалатын  болса, 
аурудың  түбегейлi  балауын  қоюға  бактериологиялық  зерттеу  шешушi  роль 
атқарады. 
Б а к т е р и о л о г и я л ы қ   з е р т е у. Паталогиялық материал ретiнде 
зерттеуге төлдердiң өлекселерi бүтiн күйiнде, ал iрi жануарлар өлекселерiнiң 
жарақаттанған  iшкi  ағзаларының  (өкпелерiнiң,  қара  көк  бауырларының, 
бүйректерiнiң, жүрегiнiң) кесiндiлерi, қуыс сүйек, жылауықтанған терi асты 
клетчаткасы  алынады.  Паталогиялық  материал  жануарлар  өлгеннен  кейiн  5 
сағат iшiнде алынып, зерттелуi шарт.  
П а с т е р е л л е з д i ң   т  ү б е г е й л i   б а л а у ы  Романовский - 
Гимза  немесе  Муромцев  (немесе  Леффлер  көгiмен)  әдiстерiмен  жағынды-
лардан  екi  ұшы  айқын  боялып  көрiнетiн  сопақша  формалы  бактериялардың 
анықталып,  еттi-пептон  агары  мен  сорпасынан  биохимиялық  қасиеттерi 
бойынша  пастереллезге  тән  өсiндердiң  бөлiнiп  алынуымен  және  олардың 
вируленттігiнің  анықталуымен  (биологиялық  сынама  қойылып)  расталы-
нады.  
Б и о л о г и я л ы қ  с ы н а м а көгершiнге, ақ тышанға немесе қояндарға 
қойылады.  Ақырғысы  алдын  ала  пастереллезге  тексерiлуi  қажет.  Ол  үшiн 
сынамаға  қолданылатын  қояндардың  танау  қуысына бриллиант  жасылының 
0,5%-ды  ерiтiндiсi  екi  тамшыдан  үш  күн  (күнiне  бiр  рет)  тамызылады. 
Денелерiнде  пастерелдердi  жасырып  алып  жүрген  қояндардың  танау  қуыс-
тарынан iрiң ағады. 
 Сынамаға  алынған  жануарларға  немесе  көгершiнге  патологиялық 
материалдың  кесiндiлерiнен  немесе  қоректiк  орталарда  өсiрiлiп,  бөлiнiп 
алынған өсiндiлерден дайындалған езiндiлер жұқтырылады. Материал көгер-
шiн етiне, ақ тышқан мен қоянның терi астына енгiзiледi. Дозасы бiрiншiсiне 
0,3 мл кейiнгiлерiне 0,2 және 0,5 мл.  
Д  а  у  а  л  а  у    ж  ә  н  е    а  р  ы  л  у    ш  а  р  а  л  а  р  ы.  Осы  мақсаттармен 
жүргiзiлетiн шараларының жалпы кестесi 27-суретте көрсетiлгендей. 
Дауалау мақстында сырттан шаруашылыққа пастереллез қоздырушысын 
тасымалдашылардың  енбеуі,  фермаларда  ветеринариялық-санитариялық 
шаралардың  қатаң  орындалуы,  малды  жаппай  пішу,  басқа  да  стресс 
тудыратын факторлар (тасымалдау т.б.) алдында жануарлардың иммунделуі 
назарға алынуы қажет. 
                  
 
 

141 
 
 
 
 
1. Жануарларды дұрыс бағу, күту,          1.Iндет ошағына шектеу қою. 
азықтандыру.                                                2.Ауруларын сауларынан оқшаулау. 
2.Оларды жасына, жынысына                     3.Ауруға шалдыққандарын арнайы 
сәйкес жеке ұстау.                                       гипериммунды қан сарысуымен, 
3. Организмнiң әлсiреуiне душар              антибиотиктермен, басқа да симпто- 
ететiн түрлi стресс факторларды          матикалық дәрiлермен емдеу. 
тудырмау.                                             4.Емдеуге жарамсыздарын сою, 
4.Аурудың шығуына қауiп төнсе,          етiн қайнатып қолдану. 
жануарларды арнайы вакциналар-       5.Сауларын және қатер төнген 
мен иммундеу.                                        аймақтағы бейiм жануарларды 
                                                                  вакциналау. 
                                                               6.Iндет ошағында тежеу дезин-   
                                                                   фекциясын жүргiзу. 
                                                                        
 
27-сурет. Пастереллезге қарсы қолданылатын шаралар жүйесi. 
Дауалау шаралары 
Сауықтыру шаралары 

142 
 
16-зертханалық сабақ. Шешектi балау, дауалау және  

жүктеу/скачать 3,12 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: