50 жылдығына арналған аймақТЫҚ Ғылыми практикалық конференция материалдары «педагогические чтения»

268 

 

дарындылығы бастауын алып, жалғасын табысты түрде табатын жеңісті жол 

ретінде қарастыруды шештім. 

Ақсу  қаласындағы  дарынды  балаларға  арналған  мамандандырылған 

гимназияның  алдына  белгіленген  ең  үлкен  міндет  –  дарынды,  қабілетті 

оқушылармен  жұмысты  жүйелендіру,  нәтижелендіру.  Гимназияның  жеңісті 

де  табысты  жолын  қалыптастырған,  қазығын  қалаған  және  Ақсу  қаласын 

республика  және  бүкіл  әлем  деңгейіне  үздік,  дарынды  балаларға  арналған 

мектеп ретінде көрсете біліп, облыс, республика көлемінде танымал еткен  – 

гимназия  директоры  Сламбекова  Рымкеш  Хамитқызы,  директордың  ғылым 

бойынша орынбасары Аккентаева Қырмызы Мұхаметқалиқызы, директордың 

оқу бөлімі бойынша орынбасары Джамалбаева Сайран Сағатқызы. 

Дарындылық  –  ең  алдымен,  сана  мен  жүйкенің  сапалық  көрінісі.  Ол 

өзіне танымдық өріс – жігерлік, жеке дамулық ерекшеліктерді біріктіреді. 

Гимназияның  2005  –  2010  оқу  жылдары  аралығындағы  қорытынды 

мәліметі – 2005 – 2010 аттестаттаудағы жетістіктер: «Алтын белгі» иегерлері-

13,  «Үздік  аттестат»  иегерлері-4,  республикалық  ғылыми  жоба  

жүлдегерлері-6,  республикалық  байқау  жүлдегерлері-4,  облыстық  ғылыми 

жоба  жүлдегерлері-12,  облыстық  олимпиада  жеңімпаздары-7,  облыстық 

байқаулар  жеңімпаздары-8,  Халықаралық  «Кенгуру»  математикалық 

сайысының  жеңімпаздары-32,  Халықаралық  «Русский  медвеженок» 

сайысының  жеңімпаздары-31,  республикалық  «Ақбота»  интеллектуалдық 

марафон 

жеңімпаздары-81, 

облыстық 

интеллектуалдық 

марафон 

жеңімпаздары-89. Дарынды балаларға арналған мамандандырылған гимназия 

статусын  алу  гимназияның  дарынды  балалармен  жұмысындағы  ең  жоғары 

жетістік болды. 

Әрбір  шәкірттің  жеке  дара  ерекше  қабілеттерін  ілгері  дамыту 

мақсатында  гимназиядағы  «Ізденіс»  ғылыми  қоғамының  рөлі  өте  зор. 

Ғылыми қоғам 5 бақытта жұмыс істейді:  

1.  Ғылыми  жоба  –  оқушылар  ғылыми  зерттеу  жұмыстарымен 

айналысып, Республикалық, облыстық, қалалық ғылыми жоба сайыстарында 

үлкен жетістіктерге жетуде. 

2. Олимпиада резерві – әр пән бойынша олимпиадаға дайындалып, түрлі 

интеллектуалдық ойындар ұйымдастырылады. 

3.  Дебат  клубы  –  жұмыс  атқаруда  балаларды  ізденуге,  материалдар 

жинақтауға, пікір айтуға, басқа пікірлермен санасуға, мәдениетке жеткізеді. 

4.  Әсемдік  әлемінде  –  ақын,  сазгер,  әнші,  сүретші  балалар 

дарындылығын дамытады. 

5.  Денсаулық  –  өте  талантты  спортқа  бейім  оқушыларды  анықтап, 

арнайы бағдарлама бойынша жұмыс жасайды. 

Ғылым, шығармашылық және спорт күні, оқушылардың шығармашылық 

кеші,  пән  олимпиадасы,  оқушылардың  ақыл-ой  өрісін  жетілдіру,  жан-жақты 

білімді,  іскер,  өздік  ойлау  жүйесін  дамыту  негізінде  интеллектуалды  ойын 

бағдарламары өткізіледі.  

269 

 

Дарынды  балаларға  арналған  гимназия  мектебінің  дарындылықты 

дамытудың  жолдары  келесідей  болып  табылады:  бұл  Ғылым  және 

шығармашылық 

күні, 

дебат 

сайысы 

ХХІ 

ғасыр 

көшбасшысы, 

интеллектуалдық  ойындар:  «Атажұрт»,  «Ертегілер  әлемінде»,  «Кенгуру», 

интеллектуалдық олимпиада. 

Оқушыларды  ғылыми  жұмысқа  бағыттау  барысында  да  жүргізіліп 

отырған  іс-шаралар  өз  нәтижесін  беруде.  Ғылыми  жұмыстарымен 

шұғылданатын  оқушылардың  саны  жыл  сайын  артып,  жоғары  оқу  орнымен 

жүйелі байланыс жүргізілуде. 

Оқушылар ғылыми қоғамы: 

-  ғылыми  –  зерттеу  жұмысына  икемділігі  бар  сынып  оқушыларын 

айқындау, қолдау; 

-  ғылыми-зерттеу  жұмысын  жүргізудегі  әдісі  мен  дағдысын  меңгерту, 

оқушылардың зерттеу жұмысына қызығушылығын қалыптастыру; 

- оқушыларды ерте жастан ғылыми – ізденіс жұмыстарына бейімдеу.  

 

Олимпиада жүлдегерлерінің көрсеткіштері 

 

0

10

20

30

40

50

60

70

2007-2008

2008-2009

2009-2010

мектепішілік

қалалық

облыстық

 

Оқушыларды  олимпиадаға  дайындау  жұмыстары  жүргізіледі,  бірақ  әлі 

де  біз  күтерлік  деңгейге  жеткен  жоқ.  Қазіргі  алға  қойып  отырған  мақсат 

облыстық  олимпиада  да  жүлдегерлер  санын  көбейтіп,  республикалық 

денгейге көтерілу.  

 

Ғылыми жоба сайысының жүлдегерлерінің көрсеткіштері 

0

1

2

3

4

5

6

7

8

2007-2008

2008-2009

2009-2010

қалалық

облыстық

Республикалық

 

270 

 

С.  Торайғыров  ат.  ПМУ  –  дің  өзім  оқитын  ХТжЖФ  –  нің  «География 

және  туризм»  кафедрасының  жұмысы  мысалында  ЖОО  тарапынан 

дарындылықты дамытудағы жетістіктер мен әдістемелерді көрсеткім келеді.  

С.  Торайғыров  ат.  ПМУ  –  дің  «География  және  туризм»  кафедрасы 

ПМУ-дің ХТжЖФ – нің білім беру, ғылыми бағытта жұмыс атқаратын, кәсіби 

бағыттылықта  оқытылу  жүргізілетін  және  ғылыми  –  педагогикалық 

кадрларды дайындап, олардың деңгейін жетілдіретін негізгі оқу – ғылымдық 

құрылымының  бөлімі  болып  табылады.  Кафедра  құрамына  кафедра 

басқарушысы,  профессорлар,  доценттер,  аға  оқытушылар,  оқытушылар, 

ассистенттер,  оқу  –  көмекші  құрам  және  кафедраның  келісімшарт  жүзінде 

бекітілген мүшелері кіреді. Кафедра төрайымы – п.ғ.к., доцент Есимова Д.Д. 

Кафедраның  оқытушылық  құрамының  деңгейін  бағалау  –  оқудың 

сапасын  арттырудың  басты  көрсеткіші.  Кәсібиліктің  бағалануы  мен  білім 

берудің жалпы сапасының көрсеткіштері – жыл сайынғы ректор бұйрығымен 

университет  деңгейінде  өткізілетін  білім  жетістіктері  мен  оқытудың 

сапалылығын 

бағалайтын 

комиссияның 

жұмысы. 

Осы 

бағалауға 

студенттердің  өзі  оқытушыларға  берген  бағасы  аса  маңызды  есептік 

көрсеткіш  болып  табылады.  Жыл  сайын  «Үздік  оқытушы»  атты 

профессорлық – оқытушылық құрамның деңгейін анықтауға арналған сайыс 

өтеді.  Ал  бұл  –  студенттердің  дарындылығын  арттырудағы  басты 

шешімдердің  бірі,  өйткені  сапалы  берілетін  білім  –  болашақтағы  маманның 

өздігінен даму жолының алғышарты.  

Кафедрадағы  бакалаврлардың  ғылыми  –  зерттеу  жұмысының 

оқытушылар  басшылығымен  студенттердің  жүргізуі  нәтижелі  болып 

табылады,  ғылыми  –  зерттеу  жұмыстарының  нәтижелері  ғылыми  жобалар 

сайыстарында,  мақалалар  шығарылуында  көрінеді.  5В060900  (050609) 

География  мамандығына  оқитын  2010-2011  жж.  ғылыми  –  зерттеу 

жұмыстарына  20  студент  қатысты.  Әсіресе  Самұрық  –  Қазына  фондының 

гранты  үшін  өткізілген  ғылыми  –  зерттеу  бағдарламасы  кафедра  деңгейін 

жоғары көтере алды (2011 жыл, желтоқсан айы). Дарындының жолы дархан 

және ашық дегендей, осы жобаның тікелей зерттемесі, ЖОО қабырғасындағы 

дарындылықтың  көрсеткіші  бұл  кафедраның  үздік  студенті  ретінде  өзімнің 

жеткен  жетістіктерім  келесідей  болып  табылады:  Халықаралық  «Сәтпаев 

оқулары» ғылыми – тәжірибелік конференциясы, 2011 ж. – 3-орын (тақырып: 

«Су  –  жер  бетіндегі  қайталанбас,  ерекше  өмірлік  маңызға  ие  мұра»); 

«Университеттің интеллектуалды дамуына қосқан ерекше үлесі үшін» Цесна 

Банкпен ұйымдастырылған инновациялық жобалар сайысы, 2011 ж. – 3 орын; 

«Жас  ғалым»  студенттер  мен  жас  ғалымдардың  ғылыми  –  зерттеу 

бағдарламасына  қатысудамын  (100  мың  тг.),  тақырып:  «Атмосфералық  ауа 

ластануының биомониторингі»; «Жас талап» ғылыми – зерттеу бағдарламасы 

–  алғыс  хат;  облыстық  Мәшһүр  –  Жүсіп  мешітінің  онжылдығына  арналған 

«Алланың  өзі  де  рас,  сөзі  де  рас»  атты  шығармашылық  бәйге,  өлең  жазу 

сайысы 

– 

1-орын; 

Қазақстан 

Республикасының 

Тәуелсіздігінің  

20  –  жылдығына  арналған  «Тәуелсіздік  тұғыры  –  мемлекеттік  тіл»  жас 

271 

 

қаламгерлер  сайысы  –  1  орын;  сонымен  қатар,  ПМУ  –  дің  дебат  клубының 

белсенді  мүшесі  болып  табыламын.  Осындай  жетістіктерге  мені  жеткізген, 

барынша білімі мен кәсіби білігін қолдана білген - «География және туризм» 

кафедрасының  аға  оқытушысы,  магистр  Егінбаева  Айгүл  Есенғалиқызы. 

Оның  қазіргі  уақыттағы  ғылымға  деген  ұмтылысы,  ғылыммен  айналысумен 

қатар,  өзінің  жеке  дарындылығы  мен  кәсіби  біліктілігін  республикалық, 

халықаралық  форумдар  мен  симпозиумдар,  конференцияларда  арттырып, 

жоғары  жетістік  көрсетуі  –  С.  Торайғыров  ат.  ПМУ  ішіндегі  жас 

ғалымдардың ғылыммен табысты айналысуының айқын айғағы. 

Дарынды баланы әрі қарай жетілдіріп, оның өз – өзіне деген сенімділігін 

нығайтумен  қатар,  оқушы  бойындағы  дарындылықты  аша  білетін,  оны 

барынша дамытатын ұстаз – Ақсу қаласының № 1 қазақ орта мектебінің орыс 

тілі  және  әдебиеті  пәнінің  ұстазы,  жоғары  категория  иесі  Суюнова  Рысты 

Кәртайқызы.  Суюнова  Рысты  Кәртайқызы  өткізген  сабақтарында 

оқушылардың  психологиялық  жасының  ерекшеліктерін  ескере  отыра, 

шәкірттерінің  дарындылығының  бейнесін  құрастырып,  әр  уақыт  жүйелі 

түрде  дарындылықты  дамытудың  жолдарын  қарастыра  отыра,  әр  шәкірттің 

олимпиада,  ғылыми  жобадар  сайысы,  интеллектуалдық  марафондарда 

жеңіске  жетуін  қадағалайды,  барлық  оқушылары  -  облыстық  және 

республикалық деңгейдегі ғылыми жарыстардың жеңімпаздары. Осы кісінің 

жүргізген  әдістемелік  және  шығармашылық  технологиялары  Ақсу  қаласы 

және  Павлодар  облысы  көлемінде  үздік  мектетер  мен  оқу  орталықтарында 

қолданысқа ие, және жоғары сапалылықтың анық бейнесі. 

Елбасымыздың  биылғы  халыққа  Жолдауында  көрсетілгендей,  оқыту 

үдерісіне қазіргі заманғы әдістемелер мен технологияларды енгізу, педагогтар 

құрамының  сапасын  арттыру,  инновациялық  жүйені  нығайту,  отандық 

ғалымдарды  қолдау  –  ал  бұл  дарындылықты  қолдаудың  басты  бағыты. 

Осылайша,  мен  қарастырған,  мектептер  және  жоғары  оқу  орнының  өзара 

тәжірибелік  алмасу  мен  бірін  –  бірі  дарындылықты  ашу  және  дамытудағы 

жұмысымда келесідей оқушы және студент бойындағы білімге құштарлықты, 

дарындылықты  алға  жетелеудің  келесідей  таралымдарын  шығардым  және 

анықтадым:  

-  Дарынды  балаларды  дамытуындағы  проблемалар:  дарынды  баланы 

айқындап,  іріктеудегі  олқылықтарды  анықтап,  заман  талабына  сай 

инновациялық  шешім  жолдарын  қарастыру,  яғни  төмендегі  пункттерді 

зерттеу: 

-  Дарынды  бала,  оны  тәрбиелеудегі  ең  басты  фактор  –  негізгі  базаның 

болуы,  яғни  жалпы  жан  –  жақтылық,  соның  арқасында  мектеп  пәндерінің 

әрқайсысында жақсы көрсеткіштер көрсете білуі. 

-  Дарынды  бала  алғашқы  кезекте  оқуда  үздік  оқушы,  тек  сосын  басқа 

қырларын дамытуы (өнер, музыка, сурет салу, би, спорт, журналистика және 

т.с.с.) 

- Ғылыми жетістіктер, оқудағы қосымша алға қозғаушы фактор. 

272 

 

-  Нақты  ұжым,  топ  ішіндегі  дарынды  балаларды  икеміне  қарай  спорт 

түрлерімен шұғылдануға кеңес беру. 

-  Оқу  жылы  ішіндегі  минимум  –  бағдарламаны  кұру.  Сонда 

қарастырылған  нәтижелерге  қол  жеткізу  арқылы  мұғалімдегі  ішкі  кәсіби 

талант пен потенциалды ашу. 

-  Әр  дарынды  бала  бойынша  жеке  күнделік  құру  арқылы  оқу  жылы 

ішінде  бақылау  жүргізіп,  оқудағы,  қоғамдық  өмірдегі  барлық  оң  және  теріс 

жағдайларды талдау.  

-  Психологиялық  тұрғыдан  дарынды  баланы  тәрбиелеуде  қайталанатын 

біртипті қателер, яғни әдістемелік зерттеу қорының аз болуы. Бұған дарынды 

балалардың тек бір бағытта дамуға ықпал ету немесе нақты еңбек тиімділігі 

мен  өнімділігіне  сай  келмейтіндей  көп  бағыттағы  дарынды  балаларды 

дайындаудағы әдістемелердің басым болуы. 

-  Әр  баланың  жеке  алғандағы  психотипін  анықтау,  психологиялық 

портретін жасау. 

- Дарынды балалардың әртүрлі социумдағы рөлі мен дәрежесін сипаттау. 

- Әлеуметтік топтармен қатынасы мен өзара әсерлесуі. 

-  Дарынды  баланың  барлық  оқу  деңгейлеріндегі  (мектеп,  ЖОО) 

болашағын  алдын  ала  болжай  алатындай  ұстаз  бен  мектеп  басшылығының 

дарындылықты дамытып, оны ересек өмірдегі кәсіби біліктілікке айналдыру 

жолдарын қарастыру. 

Қорытындылай  келе  айтарым,  осы  жобамда  дарындылықты  аша  білу 

және  мектеп,  ЖОО  сатыларындағы  дамуын  қадағалап,  жетілдіруді 

қамтамасыз етіп, жеңісті жолды жасау – Қазақстан Республикасының жалпы 

инновациялық, ғылыми өрлеуінің алғышарты және басты қозғаушы күші деп 

санаймын.  

 

 

ЛИЧНОСТНО-ОРИЕНТИРОВАННЫЙ ПОДХОД В ОБУЧЕНИИ 

 

Ш.А. Есентаева 

СОШ №25, г. Павлодар 

 

Современная  концепция  образования  ориентирует  каждого  учителя 

пересмотреть свою роль в образовательном процессе. 

Одно  из  важнейших  направлений  в  работе  каждого  учителя  –  это 

создание условий для личного роста, личностных достижений, успешности и 

развития реальных, учебных возможностей обучающихся. 

Качество  образовательного  процесса  зависит  от  правильного  выбора, 

используемых  новейших  методов  и  приемов  обучения,  технологии, 

развивающей  прежде  всего  познавательную,  коммуникативную  и 

личностную активность школьников. 

В  современных  условиях  наблюдается  переход  на  гибкие  модели 

организации  педагогического  процесса,  который  ориентирован  на  личность 

273 

 

учащихся,  более  мотивирован,  носит  во  многом  вариативный  и 

коррекционный характер. 

Сегодня  школа  может  и  должна  видеть  ученика  только  как 

самореализующуюся личность. По отношению к школе ученик выступает как 

субъект,  «заказчик»  на  изготовление  собственной  индивидуальности. 

Выполнить такой «заказ» можно лишь через сотворчество, сотрудничество с 

учеником, через деятельность наставника, который не делит детей в классе на 

отстающих,  продвинутых  или  середнячков,  а  учитывает  индивидуальность 

каждого  ребенка  и  пытается  строить  свою  работу  на  основе  учета  этой 

индивидуальности.  

Система работы состоит из следующих компонентов:  

-  Диагностика  обучаемости  и  обученности  школьников  как  условия 

реализации технологии: выявление субъектного опыта ученика. 

-  Проектирование  индивидуальных  образовательных  программ  в 

совместной  деятельности  с  учащимися  в  соответствии  с  государственным 

стандартом  образования  и  повышенным  требованием  к  уровню  подготовки 

учащихся. 

-  Рефлексивный  характер  обучения:  оценка  учащимся  своих 

возможностей, постоянная внутренняя рефлексия своей деятельности. 

-  Создания  условий  для  включения  каждого  ученика  в  деятельность: 

организация  системы  индивидуальных  заданий,  которые  позволяют 

организовать самостоятельную деятельность ученика по: 

- САМОпознанию; 

- САМОопределению; 

- САМОреализации; 

- САМОизменению. 

Цель личностно-ориентированного обучения по И.С.Якиманской звучит 

так:  

-  Развить  индивидуальные  познавательные  способности  каждого 

ребёнка. 

- Максимально выявить индивидуальный (субъектный опыт) ребёнка. 

-  Помочь  личности  познать  себя,  самореализоваться,  а  не  формировать 

заранее заданные свойства.  [2, с.209] 

Сущность  данного  подхода  обучения  состоит  в  специально 

организованном педагогом-мастером РАЗВИВАЮЩЕМ ПРОСТРАНСТВЕ, 

которое  позволяет  ученикам  в  коллективном  поиске  ПРИХОДИТЬ  К 

ПОСТРОЕНИЮ («ОТКРЫТИЮ») ЗНАНИЯ. 

При таком подходе не может быть: 

- пассивности и страха ожидания «палки» – двойки, 

- скуки, принуждения и лени, 

- «неуда» на контрольной работе или на экзамене и желания увернуться 

от нее.  

274 

 

Здесь: 

-  ученик  испытывает  радость  от  преодоленной  трудности  учения,  будь 

то: задача, пример, правило, закон, теорема или – выведенное самостоятельно 

понятие; 

- ученик открывает мир для себя – себя в этом мире; 

- педагог ведет учащегося по пути субъективного открытия, он управляет 

проблемно – поисковой или исследовательской деятельностью учащегося. 

Следовательно, личностно-ориентированный подход в обучении требует 

создания  педагогической  среды,  влияющей  на  разные  аспекты  и  стороны 

развития  личности,  условий  для  появления  у  учащихся  мотива  к 

самоизменению,  личностному  росту,  условий  для  приобретения  учащимися 

средств познания и исследования мира, процессов, явлений, событий, законов 

и  закономерностей,  и  др.,  условия  для  возможности  к  реализации  «Я  – 

концепции» («Я – могу» – «я – хочу» – «я – нравлюсь») 

Такой  процесс  обучения  предоставляет  каждому  ученику,  опираясь  на 

его  способности,  склонности,  интересы,  ценностные  ориентации  и  опыт, 

возможность реализовать себя в познании, учебной деятельности и учебном 

поведении.  

Таким  образом,  личностно-ориентированное  обучение  немыслимо  без 

выявления субъектного опыта ученика, то есть его способностей и умений в 

учебной деятельности, ведь дети, как известно, разные, опыт каждого из них 

сугубо  индивидуален.  Учителю  при  подготовке  и  проведению  личностно-

ориентированного  урока  надо  знать  характеристики  субъектного  опыта 

учащихся, это поможет ему выбрать рациональные приемы средства, методы 

и  формы  работы  индивидуально  для  каждого.  Следующая  таблица  с 

ведущими характеристиками субъектного опыта учищихся поможет учителю, 

желающему работать по личностно-ориентированной технологии. 

 

Познавательная 

Коммуникативная 

Творческая 

1. Особенности восприятия ситуации: 

Ребёнок готов к 

ситуации, 

воспринимает её 

адекватно, как 

положено. 

Ситуацию 

воспринимает как 

общение, готов к нему в 

любой деятельности. 

Ситуацию 

воспринимает как 

творчество и 

рассматривает как 

поиск новых средств 

самовыражения. 

2.Мотивация деятельности: 

Направлена на 

восприятие новой 

информации. 

Направлена на общение.  Направлена на 

творчество. 

275 

 

 

3. Направленность, личная ориентация: 

На учебную 

деятельность 

На учителя, 

одноклассников, на себя 

с ожиданием похвалы, 

поддержки, поощрения. 

На реализацию 

собственных 

возможностей и 

интересов. 

4. Системность или хаотичность действий: 

Умение планировать 

последовательность 

действий. 

Неумение планировать, 

хаотичность, 

непоследовательность 

действий. 

В деятельности со 

знакомым материалом 

– системность, в 

других случаях – 

хаотичность. 

5. Способность самоконтроля в своих действиях 

Самоконтроль на 

высоком уровне. 

Постоянное сравнение, 

соотношение себя с 

другими. 

Нет склонности к 

самоконтролю во 

избежание неудач. 

6. Средства самовыражения – вербализация: 

Речь как средство 

рассуждение. 

Речь как средство 

общения. 

Речь как внутренний 

монолог для поиска 

решения. 

7. Средства выражения, самовыражения: 

Исполнительность 

Инициатива направлена 

на общение с 

окружающим миром для 

подключения 

собственной 

деятельности. 

Непостоянная 

инициатива, она есть 

только там, где есть 

творчество. 

8. Целесообразность использования ведущего типа субъектного опыта 

ученика: 

Соответствие 

собственной учебной 

деятельности целям 

усвоения знаний. 

Программирование 

деятельности. 

Данного соответствия 

нет в учебной 

деятельности. 

 Соответствие 

наблюдается тогда, 

когда предполагается 

творческая 

деятельность. 

276 

 

 

9. Результативность использования данного опыта в учебной 

ситуации: 

Учебная деятельность 

успешная. Тип 

деятельности 

соответствует 

ожидаемому 

результату. 

Активное общение не 

соответствует 

ожидаемому результату. 

Частично соответствует 

ожидаемому результату 

при выполнении 

творческих заданий. 

 

Хочется  отметить,  что  современная  школа  нуждается  в  гуманизации 

отношения  детей  и  взрослых,  в  демократизации  жизнедеятельности 

школьного  общества.  Поэтому  необходимо  использовать  личностно-

ориентированный  подход,  с  помощью  которого  возможно  поддерживать 

процессы  самопознания,  самостроительсво  личности,  развития  его 

индивидуальности.  

 

жүктеу/скачать 6,59 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: