Алланиязов T.K. Очерки военного дела кочевников Казахстана. - Алматы: Фонд

144
3-ТАРАУ. Батырдың ер қорғаны ретіндегі жауынгерлік кызметі
зінен өткізетін», «құралайды көзге атқан» мерген, садақ тартуды 
шебер меңгерген садақкерлер болған. Мұны атақты садақшы, үз- 
дік мерген Еспенбет батырдың ерлігі де дәлелдей түседі. Ол бірде 
орға түсіп кеткен Ақбантай батырды көздеп тұрған жаудың са- 
дақшысын көз ілеспес жылдамдықпен атып өлтіреді. Садағын қа- 
лың жауға керген мергендер сапында Есекей, Жолай болса, оның 
бірі би, бірі батыр атанған 384
Көшпелі жүрттардың эпостық жырларын жете зерттеген 
Р.Г. Липец: «Түркі-моңғолдардың атты әскері ортанғы шеп жә- 
не оң қанат, сол қанат болып, көшпелілердің үрыс салу дағдысы- 
на қарай орайластырылған. Бұлай шеп қүру жау әскерін жылдам 
қоршауға алуға тиімді еді. Тағы бір қосатын жайт, атты әскер бы- 
тыраңқы болып шабуылға шықса, емін еркін үрыс салуға ыңғай- 
лы, оңтайлы деп есептелінді» деп жазды 385 Көшпелі халықтар- 
дың әскери жүйесі оң қанат, сол қанат, орта /қол/ болып шеп құру 
жайында зерттеуші Қ. Ахметжанов та жазып қалдырған. Оның 
еңбегінде майдан даласы былай суреттеледі «Айқас алдында can 
түзеуді «шеп құру» дейді. Оң қанат, сол қанат болып екіге бөлі- 
неді, олардың алдында жаудың бағытын аңлайтын қарауыл тобы 
бөлінуі мүмкін. Бұл әскердің кезуілші бөлігі болды. Хан басқол- 
басы ретінде, өзінің басқару тобымен, айқасты бақылап, басқа- 
рып отыру үшін әскердің артын ала орналасады, оның жолын- 
да айнала қоршаған хан жасағы қорған түрады. Бұл тосқауылшы 
бөлігі. Ең арт жақта әскердің қордағы аттары, обоздар, жабдық 
заттары салынған арбалар, малшылар, қызметшілер, әскердің ша- 
руашылық бөлігі орналасады.
Әскер саны «ондық», «жүздік», «мыңдық», «түмен» /он мың/ 
болып құрылады. Әр ондық, жүздіктердің әскери байрақтары, 
мыңдықтың, түмендердің әскери тулары болды. Көшпелілер әс- 
керді тумен, байрақпен есептеген 386 Мұны Саршуаш жыраудың:
«Тоғыз таңба Найманнан,
Тоғыз құйрық ту алып,

жүктеу/скачать 7,97 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: