Зеланд Н. Қырғыздар. Батыс Сібір бөлімінің жазбалары // Қазақгар. Қазақстан һэм ка-

диялықтардың кшатрийлері сияқты эскери қызмет қазақ батырла- 
рының қоғамдық монополиясы еді. Басқа кәсіппен шұғылдануды 
олар өздеріне ар көрді. Қабанбай, Бөгенбай, Жәнібек батырлар- 
дың өмірлері осылай өтті», - деп жазады208
«Батыр» сөзінің ұғымы мен мэнін талдай отырып, батырлар- 
дың қазақ қоғамының саяси-әлеуметтік құрылымындағы орны 
ерекше топты құрағанына көз жеткіземіз. Көріп отырғанымыздай 
батырлық қазақ халқының болмысымен біте қайнасып кеткен, 
үлттық ерекшелігіміздің ажырағысыз бірлігі болып табылады. 
Егер қүндылыкты тарихи-мәдени ерекшеліктерден туындайтын 
қоғамдық феномен ретінде қарастыратын болсақ, онда қазақ хал- 
қының да дәстүрлі қоғамына ғана тэн батыршылық институтын 
осы өлшемнің ажырамас бөлшегі ретінде зерттеу қажет. Қазіргі 
кезеңде тарихи болмысты мәдени құндылықтар тұрғысынан қа- 
растыру ғылыми көзқарастың шынайылығы болып табылатын- 
дығы басым айтылып жүр209 Көшпелі жэне жартылай көшпелі 
қоғамның өзіне ғана тэн мәдени-әлеуметтік тарихи тамырын ай- 
қындауға ұмтылыс жасау осы мәдени-әлеуметтік тамырдың ерек- 
шелігін білген кезде ғана қоғамдық өмірдің жекелеген салалары 
ғана емес, сол сияқты бұл салалардың арасындағы байланыстар- 
дың қайталанбас сипатына көз жеткізуге болады210 Әлеуметтік 
құбылыс оған қоғам тарапынан қажеттілік туған кезде ғана пайда 
болады. Қоғамдық сұраныс қана белгілі әлеуметтік қүбылыстың 
пайда болуының негізі болып табылады. Ал, дәстүрлі қазақ қоға- 
мындағы батыршылықтың институциялануы қоғамның рухани- 
мэдени даму ерекшелігімен де тығыз байланысты.
Кез келген қоғамның ерекшелігі оның шаруашылық-эконо- 
микалық құрылымының сипатымен ғана емес, сол сияқты мәде- 
ни-рухани тұрмыс-тіршілігіне де тікелей байланысты. Ал, көш- 
пелі қоғамдар үшін бұл екеуі ажырағысыз үғымдар. Көптеген

жүктеу/скачать 7,97 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: