А. Т. Хусаинов агроэкология оқу құралы / Учебное пособие
жүктеу/скачать 0,54 Mb.
|
| 1. Азоттық тыңайтқыштар .
Азот - өсімдіктердің қоректену ең басты элементі екенін белгілі Сондықтан әбден заңды, азоттық тыңайтқыштар егісттіктердің химияландыру негізгі компоненттілеріне жатады. бірақ қоректену элементтерінің баланс жасағандықсызы, су тәртібі бұзуында , жеткіліктісіз жарықталғандықтар және басқа қолайлысыз шарттарда топырақтың азоттық тыңайтқыштар мөлшері жоғары болғанда топырақ қүнарлығының төмендеуне және қоректену өнімдерінің нитраттармен ластануына әкеп соғады. Азоттық минералды тыңайтқыштарды қатты және сұйық түрлерде шығарады және қолданады. Қатты азоттық тыңайтқыш азоты түрімен бөлінеді: Аммонийные (4): аммоний сулбфаты , аммоний хлориді; Аммоний-нитраттықтар (4 NO 3): аммиакты селитра,сульфат-нитратты аммоний; Нитраттықтар (3): натрий нитраты,кальций нитраты); Амидтылар (2): карбамид (мочевина),кальций цианамиді. Сұйық азоттық тыңайтқыштарынан аммиакты дәл кең қолданады (3). Аммиак түрінде барлығы азот орнында болады (су немесе сусызды). Топырақта нитраттардың қорлану маңызды қайнары нитрификацияболады. Шағын организмдердің – нитрификаторлық әсерімен ,топыраққа кез келгенге қатынасушылардың ,органикалық зат (гумустың) және салынған органикалық тыңайтқыштардың (қи, шымтезекті , карашіріктің) минерализация болғандықтан, нәтижесінде нитраттар құрылады. Тағы бір тұнжырауы — азоттық тыңайтқыштар болады. Микроағзалардың нитрофикаторлық әсерлігімен топырақтағы аммонийный және амидный азот бірте-бірте кешіп нитраттық формаға өтеді. Нитрофикаторлық шарттары жағымды болғанда ,барлығы салынған топыраққа азот екі - үш күн ішінде толық нитраттықа айналуға мүмкін. Сондықтан азоттық тыңайтқыштардың биік мөлшерлерін салғанда, тіпті нитратты азотты ұстамаушылардың, топырақта өте көп нитраттар жиналуға мүмкін. Бұл физиологиялық табиғи процес. Топырақта нитраттық азот өте елгезек және мол суаруларында немесе жаңбырлы ауа райында тамырөмірсүретін шектердің қабатынан жеңіл жуылып тазаланады, әсіресе жеңілді топырақтарда. Сонымен қатар аммоний мен нитрат азоттары өсімдіктердің азоттық қоректену негізгі қайнары болады. Соңғы жылдары ауылшаруашылық өнімнің арту тенденциясы (әсіресе жемістердің) жоғары нитраттардың ұстауымен айқын көрінеді. Өзі ауылшаруашылық өнімдерінің нитраттардың болу фактісі қорқушылықсыз, сондықтан олар азот түрлердің біреуіннің бар болуларын ұсынады — табиғи биосфера құрам элементін,адам болмай тұрып онда қатынасады. Бұл қатыныстар қандай сандарда қатысатыны мағызды. Нәтижесінде нитраттардың өсімдіктерінде қорлануы болып отырғаны, өйткені ол азот аминқышқылдарының және ақуыздардың синтезіне толық шығынбайды. Бүл процестің бұзылуына маңызды рольді азоттық айырбас ферменттері ойнайды — нитрат және нитритредуктазалар, сонымен қатар өсімдіктердің көмірсутекті қоректенуі. Өсімдіктердің нитрат ассимиляциясы процестерін бұзу себебі кемінен 20 фактор қызмет ете алады, олардың арасында мезгілдер сияқты, түрлер және тыңайтқыштардың салу мөлшерлері, метерологиялық шарттар, сортты ерекшеліктер, отырғызу мезгілдері және өсімдіктердің сапасы, әр түрлі қоректену заттардың бір-бірімен арақатынасы және т.б. жүктеу/скачать 0,54 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|