Абылай хан мемлекет қайраткері және саясаткер (1771-1781 жж). 6В01601-Тарих, 6В02201-Тарих жоспар

Абылайханның асқақтаған атақ – даңқы, оның хандық билікті барынша күшейтуіне мүмкіндік берді. Ол ел ішіндегі қайшылықтарды жойып, жалпы ұлттық бірлікті нығайту үшін, жергілікті ұсақ саяси топтардың билігі мен беделін әлсіретіп, заң құқығын орталыққа шоғырландырды.  Сөйтіп ол үш жүздегі ру – тайпалар басшыларын тікелей өз бақылауында ұстады; билер жиналысының өлім жазасына өкім ету құқығын күшіне қалдырып, оны өз қолына алды. Демек, билікте орталықтанған саяси жүйе қалыптастырды. Ұлы жүз Үйсіннің ел ағалары Абылайға өтініш айтып, оның үлкен ұлы Әділіді өздерін басқаруға сұратып алды. Сонымен қатар Абылай хан өзге ұлдарына қазақ руларын еншілеп бөліп берді. Сондықтан болса керек, Бұқар жырау:

Абылайханның асқақтаған атақ – даңқы, оның хандық билікті барынша күшейтуіне мүмкіндік берді. Ол ел ішіндегі қайшылықтарды жойып, жалпы ұлттық бірлікті нығайту үшін, жергілікті ұсақ саяси топтардың билігі мен беделін әлсіретіп, заң құқығын орталыққа шоғырландырды.  Сөйтіп ол үш жүздегі ру – тайпалар басшыларын тікелей өз бақылауында ұстады; билер жиналысының өлім жазасына өкім ету құқығын күшіне қалдырып, оны өз қолына алды. Демек, билікте орталықтанған саяси жүйе қалыптастырды. Ұлы жүз Үйсіннің ел ағалары Абылайға өтініш айтып, оның үлкен ұлы Әділіді өздерін басқаруға сұратып алды. Сонымен қатар Абылай хан өзге ұлдарына қазақ руларын еншілеп бөліп берді. Сондықтан болса керек, Бұқар жырау:

«Хан Абылай атандың,

Дүниеден шықпай мініңіз.

Алтын тақтың үстінде

Үш жүздің басын құрадың.

Жетім мен жесірге,

Ешбір жаман қылмадың.

әділдікпен жүргіздің,

әдепті іске кіргіздің, - деп толғаған екен.

Абылай өмір жолын ат үстінде, жорықтарда өткізіп, 1781 жылы Арыс өзені жағасында қайтыс болды. Сүйегі Түркістан қаласындағы Қожа Ахмет Яссауи кесенесінің ішінде Қабырхана мен Ақсарай арасындағы дәлізде жерленген. Оның есімі тәуелсіздік символына, жауынгерлік ұранға айналды.

жүктеу/скачать 2,85 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: